Η Ευρώπη επανεξοπλίζεται – Ποιες θα είναι οι οικονομικές επιπτώσεις

Η γεωστρατηγική αυτονομία της Ευρώπης και η στρατιωτική-αμυντική απεξάρτησή της από τις ΗΠΑ-μετά τις δράσεις και αποφάσεις της κυβέρνησης Τραμπ για Ουκρανία, ΝΑΤΟ- βρίσκεται προ των πυλών. Η Γηραιά Ήπειρος είναι μπροστά σ΄ ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και οι ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να αναδιαμορφώσουν συντονισμένα μία κοινή αρχιτεκτονική άμυνας,

Γράφει ο Νώντας Βλάχος 

Η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα θέτει την Ευρώπη σε πρώτο πλάνο και αυξάνει ραγδαία τις απαιτήσεις γι’ αυτήν. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να αυξήσουν με ταχύ ρυθμό τις στρατιωτικές τους δαπάνες, να ενισχύσουν την αμυντική τους βιομηχανίας και παράλληλα να επωμιστούν το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο. Πρόκειται για ένα εγχείρημα πρωτοφανές στα ευρωπαϊκά χρονικά και προφανώς με μεγάλες δυσκολίες ιδιαίτερα σε χώρες με υψηλά επίπεδα δημόσιο. Εύλογα είναι και τα ερωτήματα που προκύπτουν αναφορικά με τον αντίκτυπο που θα έχει στην ευρωπαϊκή οικονομία και στις χώρες μέλη, όπως η Ελλάδα, η ραγδαία αύξηση των αμυντικών δαπανών.

Το νέο σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης (ReArm Europe) που παρουσίασε η Κομισιόν, περιλαμβάνει έκδοση κοινού χρέους ύψους Ευρώ 150 δισ., μεγαλύτερη συνεισφορά της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB), μέσω της παροχής χαμηλότοκων δανείων για εξοπλισμό, και, επιπλέον, τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να χρησιμοποιήσουν τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς για να δαπανήσουν επιπλέον Ευρώ 650 δισ. (1,5% του ΑΕΠ, κατά μέσο όρο, των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης) για την ενίσχυση των αμυντικών τους δαπανών, σε διάστημα τεσσάρων ετών. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής, η οποία παρέχει στα κράτη-μέλη μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία για να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες, χωρίς να υπολογίζονται στα δημοσιονομικά τους ελλείμματα.

Ώθηση στην αναιμική ευρωπαϊκή ανάπτυξη

Οι ραγδαίες γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη αναδεικνύουν το θέμα της συνεισφοράς των αμυντικών δαπανών από μακροοικονομική σκοπιά. Όπως επισημαίνει σε πρόσφατη μελέτη της η Alpha Bank, στον βραχυχρόνιο ορίζοντα, η επιπρόσθετη αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 1,5% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ ετησίως εκτιμάται ότι θα δώσει ώθηση στην αναιμική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας, ειδικά αν αυτός ο στόχος επιτευχθεί με συντονισμένο τρόπο και με τη συμπερίληψη όλων των ενδιαφερόμενων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.

Επιπλέον, οι επενδύσεις που αναμένονται να γίνουν σε καινοτομία αιχμής και τεχνολογίες διπλής χρήσης (τεχνολογίες που μπορούν να εφαρμοσθούν στον κλάδο της άμυνας αλλά και στον ιδιωτικό τομέα) αναμένεται να καλύψουν τμήμα του κενού καινοτομίας που αναφέρεται στις εκθέσεις Λέττα και Ντράγκι.

Σύμφωνα με εκτίμηση του ινστιτούτου Kiel (“Guns and Growth: The Economic Consequences of Defense Buildups”, Φεβρουάριος 2025), το ευρωπαϊκό ΑΕΠ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 0,9% έως 1,5% εάν οι αμυντικές δαπάνες αυξηθούν από 2% σε 3,5% του ΑΕΠ. Το επιχείρημα ενίσχυσης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης σε περίπτωση αύξησης των δαπανών για την άμυνα υποστήριξε και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ σε πρόσφατη ανακοίνωση.

Χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές θετικές οικονομικές επιπτώσεις, αφού ο πολλαπλασιαστής δαπανών του κλάδου άμυνας σε αυτές τις χώρες είναι υψηλότερος από άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα που δεν έχει βαριά βιομηχανία (π.χ. παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού).

Ο αντίκτυπος στην Ελλάδα

Σ’ ό,τι αφορά στην Ελλάδα, η συσχέτιση μεταξύ αμυντικών δαπανών και οικονομικής μεγέθυνσης είναι μάλλον ασαφής, δεδομένης, μάλιστα, της διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας, η οποία δεν βασίζεται στη βαριά βιομηχανία, αλλά κυρίως στις υπηρεσίες και τον τουρισμό. Σύμφωνα με την μελέτη της Alpha Bank, το πόσο σημαντικός θα είναι ο αντίκτυπος στην αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας, στα επόμενα χρόνια, θα εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσει η χώρα να κατευθύνει επιπλέον πόρους προς τον τομέα της άμυνας. Η Κυβέρνηση στα πλαίσια του νέου εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας για την επόμενη δωδεκαετία προτίθεται να εντάξει στον αμυντικό σχεδιασμό της την ενίσχυση του εγχώριου συστήματος καινοτομίας, ώστε να δημιουργηθεί μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από τις αμυντικές επενδύσεις της Ελλάδας.