Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) στον 21ο αιώνα: Ευλογία ή απειλή

Ένα πραγματικά μεγάλο δίλημμα είναι αυτό: Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) αποτελεί ευλογία ή απειλή για την ανθρωπότητα στον αιώνα μας. Εξελίσσεται ραγδαία και επηρεάζει όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και έχει καταστεί μία από τις περισσότερο επαναστατικές τεχνολογίες που θα μεταμορφώσουν ριζικά τη λειτουργία των κοινωνιών, της οικονομίας, της έρευνας κλπ. (Russel & Norvig, Artificial Intelligence: A Modern Approach, 4th edition, Pearson 2021).

Γράφει ο *Χρήστος Μπιτουλιώτης

Η ΤΝ αποτελεί έναν από τους πιο ραγδαία αναπτυσσόμενους τομείς της τεχνολογίας με εφαρμογές στην υγεία, την τεχνολογία, την εκπαίδευση, την πολιτική προστασία, την οικονομία και την άμυνα των κρατών, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό, μέσω ψηφιακών βοηθών, την καθημερινότητα της κοινωνίας.

Η τεχνητή νοημοσύνη, όπως και κάθε τι, έχει θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία που επηρεάζουν την ανθρωπότητα. Αποτελεί μία από τις σημαντικότερες τεχνολογικές καινοτομίες του αιώνα μας. Ο ρυθμός ανάπτυξής της, παράλληλα με την εφαρμογή της, καθιστά την ΤΝ κρίσιμη για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της ανθρωπότητας. (Russel & Norvig, 2021)

Σημαντικά θετικά, όπως προαναφέραμε, έχει σε πολλούς τομείς. Στην υγεία, για παράδειγμα, σημαντικά είναι τα οφέλη για την ανθρωπότητα όσον αφορά την ιατρική διάγνωση, καθώς μπορούμε να κάνουμε πλέον σωστές και εξατομικευμένες διαγνώσεις μέσω της απεικόνισης, αλλά και θεραπείες για τον καρκίνο και άλλες νόσους με ταχύτητα και ακρίβεια μεγαλύτερη από την ανθρώπινη, ακόμα και εξ αποστάσεως (Smith H, Fotheringham K, AI in clinical decision-making: Rethinking Liability, 2020· Esteva A, Robicquet B, Rasmundar B, A guide to deep learning in healthcare, Nature Medicine, 2019).
Επιπλέον, στη φαρμακολογία βοηθά επιταχύνοντας την ανακάλυψη νέων φαρμάκων μέσω ειδικών μοντέλων πρόβλεψης (Topol E, Deep Medicine: How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human Again, Basic Books, 2019).
Με την ΤΝ υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης παγκόσμιων επιδημιολογικών τάσεων, όπου θα μπορούσαν να μειωθούν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών από μελλοντικές πανδημίες, και έτσι να αποφευχθεί η απομείωση πληθυσμού όπως στην πρόσφατη υγειονομική κρίση.

Η τεχνητή νοημοσύνη στην εκπαίδευση έχει τη δυνατότητα να προσφέρει προσωποποιημένη μάθηση και αξιολόγηση, βοηθώντας τους μαθητές με διαφορετικούς και υψηλότερους ρυθμούς μάθησης. Εφαρμόζοντας τα λεγόμενα «έξυπνα συστήματα διδασκαλίας», η ΤΝ μπορεί να αναπροσαρμόζει το εκπαιδευτικό υλικό και να προτείνει νέα συστήματα και διαδικασίες μάθησης μέσω προηγμένων αλγορίθμων και, ασφαλώς, της μηχανικής μάθησης. Έτσι, προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες κάθε μαθητή. Τέλος, υπόσχεται την προώθηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας χωρίς αποκλεισμούς, καθώς μπορεί να δώσει τη δυνατότητα και σε μαθητές με ειδικές ανάγκες να ξεπεράσουν εμπόδια και να συμμετέχουν κανονικά στη μάθηση (Holmes, W., Bialik, M., Fadel, C., Artificial Intelligence in Education: Promises and Implications for Teaching and Learning, Center for Curriculum Redesign, 2021).

Στον χώρο της οικονομίας, της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων, η ΤΝ χρησιμοποιείται για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων, για την ανάλυση μεγάλων δεδομένων και για την αυτοματοποίηση εργασιών, οδηγώντας στη μείωση του κόστους και στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών/πελατών.
Στον χώρο της βιομηχανίας και της εργασίας, βελτιώνει την αποδοτικότητα, μειώνει τα ανθρώπινα λάθη και αυξάνει την παραγωγικότητα. Εδώ, βέβαια, πρέπει να σημειωθεί πως μελλοντικά εκτιμάται ότι θα χαθούν θέσεις εργασίας, κυρίως ανειδίκευτων εργαζομένων, καθώς είναι απαραίτητη η ανθρώπινη επίβλεψη της ΤΝ (Frey, C. B., & Osborne, M. A., The Future of Employment: How Susceptible Are Jobs to Computerisation?, Technological Forecasting and Social Change, 2017).
Με τη δημιουργική ΤΝ (GenAI), εκτελείται βαθιά μάθηση καθώς μιμείται τη λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου κατά την επεξεργασία δεδομένων, μέσω μαθηματικών μοντέλων, με τη δημιουργία πρωτογενούς περιεχομένου που βοηθά στη λήψη σωστότερων και ταχύτερων αποφάσεων (Brynjolfsson, E., & McAfee, A., Machine, Platform, Crowd: Harnessing Our Digital Future, W. W. Norton & Company, 2017).

Σημαντική επίσης είναι η συνεισφορά της ΤΝ στα ζητήματα κλιματικής αλλαγής και πολιτικής προστασίας, στη διαχείριση κρίσεων.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή Οικονομίας και Τεχνολογίας κ. Χρήστο Ταραντίλη, η ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων από διάφορες πηγές βοηθά στη δημιουργία προβλέψεων που απαιτούνται και στην ορθολογική χρήση πόρων, συντελώντας στην εξοικονόμησή τους. Ο κ. Ταραντίλης θεωρεί ότι η ΤΝ θα φέρει σημαντική βελτίωση στις στρατηγικές διαχείρισης φυσικών καταστροφών (αντιμετώπιση και πρόληψη), δίνοντας έμφαση στις πυρκαγιές με χρήση drones, που θα βοηθούν τα συστήματα ΤΝ να τις αναγνωρίζουν από τα αρχικά στάδια και να επιτρέπουν την αποτελεσματική αντίδραση και κατάσβεσή τους (Ταραντίλης Χ., enikos.gr/politics, 2024).
Παράλληλα, η ΤΝ στον τομέα της ενέργειας μπορεί να βελτιστοποιήσει τη χρήση και τη «εξυπνότερη λειτουργία» των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αφού θα υποδεικνύει προληπτική συντήρησή τους. Μέσω της ΤΝ μπορούν να εντοπίζονται προβλήματα ή σφάλματα στο δίκτυο και να αποκαθίστανται οι βλάβες με τη συλλογή δεδομένων (Rolnick, D., Donti, P. L., Kaack, L. H., et al., Tackling Climate Change with Machine Learning, 2019).

Τέλος, η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην κατασκευή των έξυπνων πόλεων υπόσχεται εξοικονόμηση ενέργειας και νερού, ενώ θα τροφοδοτούνται τα πάντα, από έξυπνα κτίρια μέχρι φωταγώγηση, και κατασκευή αυτόνομων οχημάτων που δεν θα χρειάζονται οδηγό. Βέβαια, διαφαίνεται ότι το κόστος απόκτησης τους θα είναι πολύ υψηλό. Η ρομποτική υπόσχεται έναν κόσμο με μεγαλύτερη ασφάλεια, άνεση και βιωσιμότητα, αυξάνοντας το προσδόκιμο ζωής του ανθρώπου.

Όμως, εκτός από τις θετικές επιπτώσεις, η ΤΝ θα φέρει και σοβαρές αρνητικές συνέπειες. Η αυτοματοποίηση σαφώς θα προκαλέσει απώλεια θέσεων εργασίας, κυρίως σε μη εξειδικευμένα άτομα (Frey, C. B., & Osborne, M. A., The Future of Employment: How Susceptible Are Jobs to Computerization?, Technological Forecasting and Social Change, 2017).
Θα προκύψει μία κοινωνία «άριστων», όπου οι εργαζόμενοι θα χρειαστεί να αναβαθμίσουν τις δεξιότητές τους μέσω προγραμμάτων επανεκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού. Παράλληλα, θα μειωθεί η απασχόληση ανθρώπων, καθώς η «μηχανή» θα τους αντικαταστήσει, φέρνοντας αυτοματοποίηση σε πολλά επίπεδα της παραγωγικής διαδικασίας.

Ένα σημαντικό αρνητικό ζήτημα που εμπίπτει και στη βιοηθική είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων, καθώς η ΤΝ χρησιμοποιεί εφαρμογές με πρόσβαση σε μεγάλους όγκους προσωπικών πληροφοριών, θέτοντας σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα των ανθρώπων (Zuboff, S., The Age of Surveillance Capitalism, PublicAffairs, 2019). Η εκπαίδευση των πολιτών στην κατανόηση της ΤΝ καθίσταται απαραίτητη.

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι μία ευκαιρία και μία πρόκληση ταυτόχρονα και μπορεί να λειτουργήσει ως «εργαλείο» για να προσφέρει τεράστια οφέλη στην ανθρωπότητα. Πρέπει να υπάρξει λελογισμένη χρήση, καθώς η αλόγιστη χρήση μπορεί να επιφέρει σοβαρούς κινδύνους. Η σωστή αξιοποίησή της μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να αντιμετωπιστούν καθοριστικές προκλήσεις του μέλλοντος.

Στοιχεία για τον Χρήστο Μπιτουλιώτη:

– PhDc Διαχείρηση Κρίσεων στην Ευρώπη ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

– MSc Στρατηγικές Διαχείρησης Περιβάλλοντος Καταστροφών και    Κρίσεων ΕΚΠΑ

– MSc Δημόσια Διοίκηση και Πολιτική ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΦΟΣ

– misro MSc Τενητή Νοημοσύνη και Μηχανική  Μάθηση ΠΑΜΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΑΣ