«Της έβγαλαν τα μάτια»: Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Guardian για τον φρικτό θάνατο Ουκρανής δημοσιογράφου

Τα απάνθρωπα βασανιστήρια, που υπέστη η 27χρονη Ουκρανή δημοσιογράφος Βικτόρια Ρόστσινα που συνελήφθη το καλοκαίρι του 2023 κοντά στον πυρηνικό σταθμό Ζαπορίζια από τις ρωσικές αρχές, φέρνει στο φως αποκαλυπτική έρευνα του Guardian.

Ήταν το τέταρτο ταξίδι της για ρεπορτάζ στα κατεχόμενα εδάφη. Σε αυτό το στάδιο του πολέμου, ήταν η μόνη Ουκρανή δημοσιογράφος που ήταν διατεθειμένη να διακινδυνεύσει να διασχίσει την πρώτη γραμμή προκειμένου να παρακάμψει το μπλοκάρισμα πληροφοριών που είχε επιβάλει η Ρωσία.

Η Ροστσίνα πέθανε μετά από ένα χρόνο κράτησης, σε ηλικία 27 ετών.

Οι πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες του θανάτου της είναι περιορισμένες. Η Ροστσίνα κρατήθηκε χωρίς να της απαγγελθούν κατηγορίες και χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρο. Κατά τη διάρκεια της κράτησής της, η μόνη επαφή της με τον έξω κόσμο ήταν ένα τετράλεπτο τηλεφώνημα στους γονείς της, έναν ολόκληρο χρόνο μετά την απαγωγή της.

Η προκαταρκτική ιατροδικαστική εξέταση υποδηλώνει «πολυάριθμα σημάδια βασανιστηρίων», σύμφωνα με τον εισαγγελέα. Σημάδια εγκαυμάτων στα πόδια της από ηλεκτροπληξία, εκδορές στους γοφούς και το κεφάλι, και σπασμένο πλευρό. Τα μαλλιά της, τα οποία της άρεσε να έχει μακριά και ξανθά, ήταν ξυρισμένα.

Πηγές αποκάλυψαν επίσης ότι το υοειδές οστό στον λαιμό της ήταν σπασμένο. Πρόκειται για το είδος της βλάβης που μπορεί να προκληθεί κατά τον στραγγαλισμό. Ωστόσο, η ακριβής αιτία θανάτου μπορεί να μην γίνει ποτέ γνωστή, επειδή όταν η σορός της επιστράφηκε κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής στις 14 Φεβρουαρίου, έλειπαν ορισμένα μέρη, δηλαδή ο εγκέφαλος, τα μάτια και ο λάρυγγας.

Έχει ξεκινήσει έρευνα για εγκλήματα πολέμου με σκοπό τη δίωξη των υπευθύνων.

Το χρονικό της απαγωγής και της κράτησής της

Η Ρόσσινα φέρεται να συνελήφθη τον Αύγουστο του 2023 κοντά στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια. Είχε προηγηθεί η ομηρία της το 2022 στην πόλη Μπερντιάνσκ, όπου είχε εξαναγκαστεί να συμμετάσχει σε βίντεο προπαγάνδας προτού απελευθερωθεί έπειτα από τη διεθνή πίεση στη Ρωσία για την κράτησή της.

Μετά τη σύλληψή της το 2023, είχε μεταφερθεί από το αστυνομικό τμήμα της Ενερχοντάρ σε μυστικό κέντρο βασανιστηρίων γνωστό ως “τα γκαράζ” στη Μελιτόπολη.

Στις 3 Αυγούστου, λίγες μόλις μέρες μετά την έναρξη του ταξιδιού της, ο πατέρας της, Βολοντίμιρ Ρόστσιν, σήμανε συναγερμό αφού συνειδητοποίησε ότι είχε σταματήσει να ελέγχει τους λογαριασμούς ανταλλαγής μηνυμάτων στο διαδίκτυο.

Προς το τέλος του 2023, ένας αξιωματικός της FSB, τον οποίο κατονόμασε ως Μαξίμ Μόροζ, είπε στην Ροστσίνα ότι θα μεταφερόταν σε άλλη φυλακή και της υποσχέθηκε καλύτερη μεταχείριση εκεί. Σύμφωνα με μάρτυρες, μεταφέρθηκε μόνη της, με τζιπ, στο Ταγκανρόγκ. Εκεί, κρατήθηκε σε ένα κέντρο προφυλάκισης γνωστό ως Sizo 2.

Τον Απρίλιο του 2024, η οικογένειά της έλαβε την πρώτη επίσημη επιβεβαίωση ότι η Ροστσίνα ήταν ζωντανή, σε επιστολή του ρωσικού υπουργείου Άμυνας. Ανέφερε μόνο ότι «έχει συλληφθεί και βρίσκεται επί του παρόντος στο έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας».

Μερικές εβδομάδες αργότερα, ο αναπληρωτής επικεφαλής της στρατιωτικής αστυνομίας της Ρωσίας έγραψε στον πατέρα της Ροστσίνα λέγοντας ότι είχε πεθάνει στις 19 Σεπτεμβρίου.

Όταν τελικά επιστράφηκε το σώμα της Roshchyna, ήταν σε τόσο κακή κατάσταση που η οπτική αναγνώριση ήταν δύσκολη. Ωστόσο, οι εξεταστές βρήκαν μια ετικέτα κολλημένη στο πόδι της με τη χειρόγραφη επιγραφή «VV Roshchyna» και το τεστ DNA ταίριαζε με αυτό των γονιών της.

«Εξαιρετική δημοσιογράφος»

Γνωστή στην οικογένειά της ως Βίκα, η Ροστσίνα μεγάλωσε στη σκιά του πολέμου. Ο πατέρας της ήταν βετεράνος του σοβιετικού πολέμου στο Αφγανιστάν και ήταν 17 ετών όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Αυτή και η αδερφή της μεγάλωσαν στην ίδια πόλη με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Το Κρίβι Ριχ, όπου εξακολουθούν να ζουν οι γονείς της, βρισκόταν 30 μίλια από τη ρωσική προέλαση στη νότια Ουκρανία το 2022.

Οι συνάδελφοί της έλεγαν ότι ήταν εμμονική με τη δουλειά και την ασυμβίβαστη. «Δεν είχε άλλη ζωή πέρα ​​από τη δουλειά της, ούτε φίλους, ούτε σύντροφο. Αλλά έκανε και εξαιρετική δουλειά. Για εκείνη ήταν μια αποστολή», δήλωσε η Σεβχίλ Μουσάιεβα, αρχισυντάκτρια της Ukrainska Pravda. «Ήταν μια από τις πιο γενναίες δημοσιογράφους που γνώρισα στην καριέρα μου».

Τον Μάρτιο του 2022, ενώ έκανε ρεπορτάζ από την κατεχόμενη πόλη Μπερντιάνσκ, αντιμετώπισε για πρώτη φορά κίνδυνο. Συνελήφθη από έναν στρατιώτη και παραδόθηκε σε πράκτορες της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), εξαναγκάστηκε να ηχογραφήσει ένα προπαγανδιστικό βίντεο και αφέθηκε ελεύθερη λίγες μέρες αργότερα, μετά από δημόσια κατακραυγή.

Όταν επέστρεψε σπίτι, οι συνάδελφοί της την παρότρυναν να ξεκουραστεί και να αναζητήσει θεραπεία. Η ψυχική της κατάσταση ήταν εύθραυστη και πολύ αδύνατη, θυμήθηκαν.

Αλλά η Ροστσίνα συνέχισε να διασχίζει την πρώτη γραμμή. Αποκάλυψε τον εκφοβισμό των εργατών που διατηρούσαν σε λειτουργία τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια και διερεύνησε τον πυροβολισμό δύο 16χρονων αγοριών που είχαν τολμήσει να αντιταχθούν στην κατοχή.

Η Μουσάγιεβα είπε ότι στο τελευταίο ταξίδι της Ρόστσινα έψαχνε για την τοποθεσία μαύρων τοποθεσιών, υπογείων ή βιομηχανικών κτιρίων όπου οι Ρώσοι πράκτορες ασφαλείας χρησιμοποιούσαν συστηματικά βασανιστήρια για να ανακρίνουν πολίτες ή να τους εξαναγκάσουν σε ψευδείς ομολογίες. Συνέτασσε μια λίστα με τους υπεύθυνους πράκτορες της FSB.