Στο «κόκκινο» η κόντρα ΗΠΑ – Ιράν: Κίνδυνοι και απειλές από ένα ενδεχόμενο τέλος της συμφωνίας

Με αφορμή τις πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου του Ιράν, Χασάν Ροχανί, ο οποίος προειδοποίησε ότι η Τεχεράνη ενδέχεται να πάψει να εφαρμόζει τους περιορισμούς στους οποίους συμφώνησε και να επαναλάβει τον εμπλουτισμό ουρανίου, εάν οι εναπομείνασες χώρες στη συμφωνία- Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ρωσία και Κίνα- δεν προστατεύσουν το τραπεζικό και πετρελαϊκό τομέα του Ιράν, είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι η συνέχιση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα βρίσκεται- και πάλι- σε κρίση.

Γράφει ο Γιώργος Βαρδάκης

Η πυρηνική συμφωνία του Ιράν ή, όπως είναι επίσημα γνωστή, το “Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης” (ΚΟΣΔ) αποτελεί μια ιστορική συμφωνία, η οποία ανακοινώθηκε στις 14 Ιουλίου 2015 στη Βιέννη της Αυστρίας από τους εκπροσώπους του Ιράν και των έξι παγκόσμιων δυνάμεων, ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Γερμανία μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο σκοπός της ήταν να περιορίσει την ικανότητα του Ιράν να παράγει δύο βασικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία πυρηνικών όπλων, του ουρανίου και του πλουτωνίου και ως αποτέλεσμα της υλοποίησης των βασικών αυτών δεσμεύσεων από το Ιράν, η διεθνής κοινότητα θα προχωρούσε στην άρση των οικονομικών κυρώσεων που του είχαν επιβληθεί.

Αρχικά, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της εφαρμογής της, η συμφωνία επικρίθηκε, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, για κάποιες σημαντικές ελλείψεις κυρίως αναφορικά με το σύστημα των επιθεωρήσεων από τη Διεθνή Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ). Κατά συνέπεια, και μολονότι το ΚΟΣΔ ήταν ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα, ο πρόεδρος Τραμπ, ένας από τους μεγαλύτερους επικριτές της συμφωνίας, δε δίστασε να κάνει πράξεις τις απειλές του και να αποσύρει τις ΗΠΑ στις 8 Μάιου 2018. Η απόφαση αυτή, όπως ήταν λογικό, πυροδότησε πλήθος αντιδράσεων, θέτοντας εν αμφιβόλω το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου με την Τεχεράνη.

Όσον αφορά τα οικονομικά δεδομένα, είναι αλήθεια ότι ένα χρόνο μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ και την εκ νέου επιβολή κυρώσεων τα σημάδια της σταδιακής συρρίκνωσης της Ιρανικής οικονομίας είναι εμφανή. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία του BBC, οι εκτιμήσεις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κάνουν λόγο για μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος του Ιράν κατά 3,9% το 2018 και κατά 6% το 2019. Επιπρόσθετα, μέχρι το Μάρτιο του 2019, οι εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά μέσο όρο στα 1,1 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα σύμφωνα με την εταιρεία SVB Energy International. Η απόφαση του προέδρου Τραμπ στις αρχές Μάιου αναφορικά με τον τερματισμό των εξαιρέσεων για την αγορά Ιρανικού πετρελαίου για 8 χώρες (Κίνα, Ινδία, Τουρκία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ταιβάν, Ιταλία και Ελλάδα) είναι πιθανό να επιδεινώσει περισσότερο τις Ιρανικές εξαγωγές. Ακόμη, και τα στοιχεία πληθωρισμού δεν είναι ενθαρρυντικά για το Ιράν καθώς σύμφωνα με το ΔΝΤ ανήλθε σε 31% το 2018 και οι προβλέψεις κάνουν λόγο ακόμη και για 37 % ή και περισσότερο το 2019 αν συνεχιστεί η πτώση στις εξαγωγές πετρελαίου.

Όμως στην πραγματικότητα η Δύση δεν επωφελείται από την επιδείνωση της Ιρανικής οικονομίας. Αντίθετα, οδηγείται στην οριστική ρήξη, η οποία κρύβει σημαντικούς κινδύνους. Η δημιουργία μιας εμπόλεμης κατάστασης με τον τερματισμό της συμφωνίας με τον Ιράν- για τους περισσότερους, ίσως τον σημαντικότερο γεωπολιτικό άξονα της Ευρασίας μαζί με την Ουκρανία- δεν είναι ωφέλιμη. Η στρατιωτική κλιμάκωση στην περιοχή-τα πρώτα σημάδια προς αυτή την κατεύθυνση έκαναν την εμφάνιση τους με την ανάπτυξη στον Κόλπο ενός αμερικανικού αεροπλανοφόρου και βομβαρδιστικών Β-52- θα οδηγήσει σε διαφωνίες ή και ρήξη μεταξύ των ΗΠΑ και των συμμάχων, και πιθανώς θα εντείνει τις απειλές για στρατιωτική δράση από το Ισραήλ με τα αντίποινα από το Ιράν να θεωρούνται κάτι παραπάνω από βέβαια.

Επίσης, η χρηματοδότηση από το Ιράν οργανώσεων όπως η Χεζμπολάχ αλλά και η εμπλοκή του σε μια σειρά από συγκρούσεις στη Συρία, την Υεμένη και αλλού, με απώτερο σκοπό τον έλεγχο της περιοχής και την έξοδο στη Μεσόγειο- κυρίως -θάλασσα αποτελεί ένα ακόμη από τα βασικά επιχειρήματα των πολέμιων της συμφωνίας. Σύμφωνα, όμως, με την IAEΑ το Ιράν εφαρμόζει την πυρηνική συμφωνία μέχρι σήμερα, καθιστώντας σχεδόν σε απόλυτο βαθμό αδύνατη την απόκτηση πυρηνικών, γεγονός που είναι σημαντικότερο από οτιδήποτε άλλο αυτήν τη στιγμή.

Ο πιο σημαντικός κίνδυνος, λοιπόν, είναι η πιθανή απόκτηση πυρηνικών από το επιθετικό και αναξιόπιστο Ιράν, όπως αποδεικνύεται από τις προηγούμενες και τρέχουσες δραστηριότητές του ενάντια στη διεθνή νομιμότητα. Το γεγονός αυτό θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από τα ήδη υπάρχοντα για την Αμερική και τους εταίρους της στην περιοχή. Η ανασφάλεια στη Μέση Ανατολή θα γίνει ακόμη πιο έντονη. Τέλος, το Ιράν νιώθοντας ασφαλές με τη Ρωσία αλλά και την Τουρκία στο πλευρό του, είναι πιθανό να πραγματοποιήσει ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους αναφορικά με τα πυρηνικά όπλα : Να βρεθούν αυτά σε “λάθος χέρια’’ και ιδιαίτερα σε χέρια μη κρατικών δρώντων. Αυτή η απειλή ελλοχεύει εάν τερματιστεί οριστικά η συμφωνία. Εάν λοιπόν κάτι τέτοιο γίνει πράξη θα καταστήσει τις συνθήκες κάθε άλλο παρά ευνοϊκές για την ασφάλεια στην περιοχή των “Ευρασιατικών Βαλκανίων’’. Στην αποτροπή αυτού του εφιαλτικού σεναρίου πρέπει με κάθε τρόπο να στοχεύουν η Αμερική και οι σύμμαχοι της αυτή την περίοδο.