Από το πανεπιστήμιο στην πραγματικότητα: Το κενό μεταξύ σπουδών και αγοράς εργασίας στην Ελλάδα

Η εκπαίδευση είναι θεμέλιο της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Στην Ελλάδα, ωστόσο, εδώ και δεκαετίες, βιώνουμε μια σιωπηρή ασυνέχεια, οι πανεπιστημιακές σπουδές συχνά προσφέρουν θεωρητική γνώση αποκομμένη από την πραγματικότητα της αγοράς.

Γράφει ο *Λάμπρος Μπέλεσης

Χιλιάδες νέοι ολοκληρώνουν σπουδές υψηλής δυσκολίας, αλλά βγαίνουν στην αγορά χωρίς τα εφόδια που απαιτεί η πράξη. Το αποτέλεσμα είναι διπλό, από τη μία πλευρά, πτυχιούχοι σε αδιέξοδο και, από την άλλη, επιχειρήσεις που δεν βρίσκουν στελέχη με τις δεξιότητες που χρειάζονται. Η ανάγκη για ένα μεταβατικό στάδιο επαγγελματικής προσαρμογής είναι πλέον επιτακτική. Καιρός να το σχεδιάσουμε με σοβαρότητα και ρεαλισμό.

Η Ελλάδα διαθέτει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πανεπιστημιακών πτυχιούχων στην Ε.Ε., αλλά παραδόξως παρουσιάζει και από τα μεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας στους νέους πτυχιούχους. Η αντίφαση αυτή δεν είναι τυχαία. Αντανακλά ένα βαθύ διαρθρωτικό πρόβλημα: την απουσία μεταβατικού σταδίου ανάμεσα στις σπουδές και την είσοδο στην αγορά εργασίας.

Πολλά ελληνικά πτυχία παρέχουν θεωρητικές γνώσεις χωρίς σύνδεση με τις πραγματικές απαιτήσεις των επιχειρήσεων. Οι φοιτητές δεν εκπαιδεύονται επαρκώς σε κρίσιμα επαγγελματικά skills  όπως : ομαδική εργασία, project management, χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, επικοινωνία με πελάτες, ψηφιακές δεξιότητες, επιχειρησιακή κουλτούρα.

Το αποτέλεσμα; Μεγάλος αριθμός πτυχιούχων με μικρή ετοιμότητα να ενταχθούν παραγωγικά στον κόσμο της εργασίας.

 Γιατί δεν υπάρχει  μεταβατικό στάδιο

-Έλλειψη πρακτικής άσκησης με νόημα: Η πρακτική σε πολλές σχολές είναι σύντομη, χωρίς πραγματική ευθύνη και σπάνια συνδέεται με τη μελλοντική επαγγελματική πορεία του φοιτητή.
– Απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού: Οι φοιτητές τελειώνουν τις σπουδές τους χωρίς σαφή εικόνα για το πώς θα ενταχθούν σε ένα επάγγελμα ή τι απαιτείται για να εξελιχθούν.
– Καμία “γέφυρα” ανάμεσα σε πανεπιστήμιο και επιχειρήσεις: Λείπει ένας δομημένος μηχανισμός διασύνδεσης. Το Πανεπιστήμιο λειτουργεί απομονωμένο από την επιχειρηματική πραγματικότητα.
-Πτυχοκεντρική νοοτροπία: Η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να επενδύει σχεδόν αποκλειστικά στο πτυχίο, υποτιμώντας τις δεξιότητες, τη συνεχή κατάρτιση και την πρακτική εμπειρία.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις

-Μακροχρόνια ανεργία και υποαπασχόληση νέων.
– Εγκατάλειψη της χώρας από καταρτισμένους νέους (“brain drain”).
– Δυσκολία των επιχειρήσεων να βρουν στελέχη με τα απαραίτητα προσόντα.
– Αποσύνδεση μεταξύ εκπαίδευσης και παραγωγικής οικονομίας.

Ποιες είναι οι προτάσεις για επίλυση

Θεσμοθέτηση υποχρεωτικού “μεταβατικού έτους” επαγγελματικής ένταξης:

-Δομημένο έτος πρακτικής άσκησης ή μαθητείας, αμέσως μετά το πτυχίο, με καθοδήγηση από επαγγελματίες.
– Σε συνεργασία με επιχειρήσεις, επιμελητήρια και κλαδικούς φορείς.
– Με παράλληλη εκπαίδευση σε soft skills, τεχνολογίες και κανονιστικό πλαίσιο.

 Δημιουργία “Εθνικού Πλαισίου Προσαρμογής στην Εργασία”:

-Πλατφόρμα όπου θα καταγράφονται:
– οι δεξιότητες ανά επάγγελμα και κλάδο
– τα κενά δεξιοτήτων ανά πτυχιούχο
– τα διαθέσιμα προγράμματα κατάρτισης.

Πιστοποιημένα ταχύρρυθμα προγράμματα προσαρμογής (“bootcamps”):

– Σε τομείς με ζήτηση: data analysis, HR operations, digital marketing, εξαγωγικό εμπόριο.
– Συνδιοργάνωση από πανεπιστήμια και επαγγελματικούς φορείς.

Κίνητρα στις επιχειρήσεις για πρόσληψη αποφοίτων μέσω προγράμματος “προσαρμοσμένης απασχόλησης”:

– Συνδυασμός εργασίας με καθοδήγηση και εκπαίδευση.
– Με μειωμένο κόστος ασφαλιστικών εισφορών το πρώτο έτος.

Ενίσχυση των Γραφείων Διασύνδεσης Πανεπιστημίων:

– Με συνεργασία των επιμελητηρίων και των επιχειρήσεων για:
– Παροχή mentoring
– Οργάνωση business simulations & case studies
– Προσομοιώσεις job interviews

– Δημιουργία Ακαδημίας Εκπαίδευσης από τα Επιμελητήρια η άλλους φορείς

Τέλος, το πρόβλημα είναι ότι τα πτυχία δεν συνοδεύονται από λειτουργικές γέφυρες προς την πραγματική οικονομία. Αν θέλουμε να ανακόψουμε τον φαύλο κύκλο της ανεργίας και της απογοήτευσης, χρειάζεται ένα σύστημα που να προετοιμάζει τον απόφοιτο για το επόμενο βήμα, όχι απλώς να κατέχει γνώσεις, αλλά να μπορεί να παράγει αξία.

Η μεταβατική εκπαίδευση από την πανεπιστημιακή αίθουσα στην αγορά εργασίας δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναγκαίος κρίκος για μια κοινωνία που επενδύει στους νέους και επιδιώκει ανάπτυξη με ανθρώπινο κεφάλαιο ως κινητήριο δύναμη.

*Ο Λάμπρος Μπέλεσης είναι Πρόεδρος της ΠΑΕΛΟ και Μέλος Δ.Σ. ΕΒΕΑ