Έρευνα: Τι φέρνει στις τιμές του φυσικού αερίου ο πόλεμος στην Ουκρανία

Οι γεωπολιτικές εντάσεις γύρω από τη σύγκρουση στην Ουκρανία θα μπορούσαν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εξέλιξη των τιμών του φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου για τη γερμανική Οικονομία (IW-Koeln).

Οι συνολικές οικονομικές επιπτώσεις είναι σημαντικές, ιδίως εφόσον η εξέλιξη των τιμών των εμπορευμάτων είναι ένας από τους κύριους παράγοντες πίσω από τους σημερινούς υψηλούς ρυθμούς πληθωρισμού σε πολλές βιομηχανικές χώρες.

Ο πληθωρισμός του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή θα μπορούσε να είναι έως και 3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος τα επόμενα δύο χρόνια εάν οι τιμές του φυσικού αερίου αυξηθούν κατά 50% σε σχέση με τις τιμές του τέταρτου τριμήνου του 2021.

Αν και ο ρυθμός πληθωρισμού τον Ιανουάριο του 2022 ήταν 4,9%, ελαφρώς χαμηλότερος από το επίπεδο του 5,3% του προηγούμενου μήνα, ο πληθωρισμός ανησυχεί πολλούς καταναλωτές, εκπροσώπους επιχειρήσεων και πολιτικούς.

Ο ρυθμός πληθωρισμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε έκτακτες ή βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις.

Οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν περισσότερο από το 1/5 μέσα σε ένα χρόνο, συμπεριλαμβανομένων των τιμών των καυσίμων κατά σχεδόν 1/4 και των τιμών για την οικιακή ενέργεια κατά περισσότερο από 18%, κυρίως λόγω της σχεδόν κατά 52% αύξηση της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης και του φυσικού αερίου από ένα αγαθό 32 τοις εκατό (Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία, 2022). Αλλά ακόμη και χωρίς ενέργεια, ο πληθωρισμός στη Γερμανία ήταν 3,2%, γεγονός που πυροδότησε μια ζωηρή συζήτηση σχετικά με την τρέχουσα κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.

Η κλιμακούμενη σύγκρουση στην Ουκρανία θα μπορούσε να επιταχύνει περαιτέρω τις εξελίξεις των τιμών για τους Γερμανούς και τους Ευρωπαίους καταναλωτές.

Η Γερμανία προμηθεύεται περισσότερες από τις μισές εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία και η τάση αυξάνεται – μεταξύ άλλων, μέσω της χρήσης φυσικού αερίου ως τεχνολογίας γέφυρας για την παραγωγή ενέργειας προς την κλιματική ουδετερότητα.

Φαίνεται πολύ απίθανο η Ρωσία να αποφασίσει να σταματήσει οριστικά τις προμήθειες φυσικού αερίου στη Γερμανία ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Σε τελική ανάλυση, αυτές οι εξαγωγές φυσικού αερίου βρίσκονται πίσω από τα τεράστια έσοδα των δεκάδων δισεκατομμυρίων. Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας φυσικού αερίου στον κόσμο, μπροστά από τις ΗΠΑ. Το 2020, η Ρωσία παρέδωσε περίπου 168 δισ.κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω αγωγών, εκ των οποίων η Γερμανία είναι ο σημαντικότερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου με πάνω από 56 δισ. κυβικά μέτρα (BP, 2021). Ωστόσο, είναι πιθανοί πρόσθετοι περιορισμοί που θα μπορούσαν να αυξήσουν την τιμή του φυσικού αερίου. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν επί του παρόντος τερματικοί σταθμοί υγραερίου (π.χ. χρήση δεξαμενόπλοιων σε λιμάνια), η Γερμανία θα συνεχίσει να εξαρτάται από τις παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω αγωγών μεσοπρόθεσμα.

Προκειμένου να εκτιμηθεί ο πιθανός αντίκτυπος ενός τέτοιου σεναρίου στη γερμανική οικονομία, τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων μοντέλων παρουσιάζονται παρακάτω.

Οι προσομοιώσεις πραγματοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας το Παγκόσμιο Οικονομικό Μοντέλο της Oxford Economics.

Βραχυπρόθεσμα, το μοντέλο είναι κεϋνσιανό, έτσι ώστε οι αλλαγές στη ζήτηση, όπως στην ιδιωτική κατανάλωση, να έχουν καθοριστική επίδραση στις μακροοικονομικές εξελίξεις βραχυπρόθεσμα.

Σε μακροπρόθεσμη προοπτική, το μοντέλο είναι νομισματικό και η οικονομική ανάπτυξη επηρεάζεται σημαντικά από παράγοντες προσφοράς όπως το απόθεμα κεφαλαίου ή η παραγωγικότητα.

Μια υψηλότερη τιμή του φυσικού αερίου μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη μακροοικονομική δραστηριότητα βραχυπρόθεσμα, καθώς και μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, επιδεινώνοντας τους όρους εμπορίου, αυξάνοντας τις τιμές της ενέργειας και επιβραδύνοντας την παραγωγικότητα.

Επιπλέον, οι υψηλότερες τιμές θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην ιδιωτική κατανάλωση βραχυπρόθεσμα.

Για τους σκοπούς των προσομοιώσεων μοντέλων, εξετάστηκαν δύο σενάρια και συγκρίθηκαν με την τρέχουσα γραμμή βάσης ως σενάριο αναφοράς:

Στο 1ο σενάριο, η τιμή του φυσικού αερίου το 2022 παραμένει στο υψηλό επίπεδο ρεκόρ από το τέταρτο τρίμηνο του 2021 λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην Ουκρανία και τη σχετική αβεβαιότητα.

Στο 2ο σενάριο εξετάζεται αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου κατά 50% σε σύγκριση με το επίπεδο του τέταρτου τριμήνου του 2021 λόγω κλιμάκωσης της σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Η εξέλιξη της τιμής του φυσικού αερίου το 2021 δείχνει ότι μια αύξηση αυτού του μεγέθους δεν φαίνεται μη ρεαλιστική – ειδικά εάν υπάρξουν περαιτέρω περιορισμοί στην προσφορά κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.

Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Ενεργειακής Οικονομίας του Πανεπιστημίου της Κολωνίας (ewi), η διακοπή της διαδρομής της Ουκρανίας από μόνη της θα οδηγήσει σε αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 5 έως 7% στη Γερμανία (Schulte et al., 2019).

Στην Ελλάδα, όπου η εξάρτηση από τη γραμμή της Ουκρανίας είναι πολύ μεγαλύτερη (σε αντίθεση με τη Γερμανία, όπου οι προμήθειες φυσικού αερίου γίνονται επίσης μέσω του Nord Stream 1 και της διαδρομής Yamal), μια αύξηση της τιμής από 45% έως 56% εκτιμάται ακόμη και εάν η διαδρομή της Ουκρανίας να διακοπεί.

Πριν εξεταστούν αναλυτικότερα τα επιμέρους αποτελέσματα, θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι δεν πρόκειται για προβλέψεις, αλλά για πιθανές εξελίξεις. Δεν γίνεται καμία πρόβλεψη λόγω του σημερινού υψηλού βαθμού αβεβαιότητας.

Το σχήμα δείχνει τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων μοντέλων σε σύγκριση με το βασικό σενάριο, το οποίο προϋποθέτει σταδιακή μείωση της τιμής του φυσικού αερίου κατά περίπου ένα τέταρτο έως το τέλος του 2022 από το επίπεδο του τέταρτου τριμήνου του 2021 και περαιτέρω μείωση κατά περίπου το μισό το 2023.

Εάν η τιμή του φυσικού αερίου παραμείνει στα επίπεδα του τέταρτου τριμήνου του 2021 φέτος λόγω της σύγκρουσης στην Ουκρανία (σενάριο 1), αυτό θα σήμαινε αύξηση του πληθωρισμού κατά 0,7 ποσοστιαίες μονάδες το 2022 και 2,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2023 σε σύγκριση με το βασικό σενάριο.

Για τη συνολική οικονομική ανάπτυξη, αυτό θα σήμαινε 0,2% χαμηλότερο ΑΕΠ προσαρμοσμένο στις τιμές το 2022 και 0,7% χαμηλότερο ΑΕΠ το 2023. Η ιδιωτική κατανάλωση θα επηρεαστεί σημαντικά από τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος.

Το 2022, για παράδειγμα, θα είναι 0,2% και το 2023 0,8% κάτω από το επίπεδο στο βασικό σενάριο.

Εάν υπάρξει μια (λιγότερο πιθανή αλλά σημαντική) περαιτέρω αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου κατά 50% περαιτέρω σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2021 λόγω της έντασης της σύγκρουσης στην Ουκρανία, οι σχετικές συνέπειες θα ήταν για την εξέλιξη των τιμών και τη συνολική οικονομική ακόμη πιο σοβαρή δραστηριότητα στη Γερμανία (σενάριο 2). Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ένα ποσοστό πληθωρισμού που θα είναι 2,5 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο το 2022 και 2,8 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο το 2023. Το προσαρμοσμένο στις τιμές ΑΕΠ είναι πιθανό να είναι 1,4% χαμηλότερο το 2023, γεγονός που θα μπορούσε να επιβραδύνει σημαντικά την ανάκαμψη στον απόηχο της πανδημίας. Οι ιδιωτικές καταναλωτικές δαπάνες θα είναι 0,6 και 1,6 τοις εκατό κάτω από το επίπεδο στο βασικό σενάριο φέτος και το επόμενο έτος.

Οι προσομοιώσεις μοντέλων που πραγματοποιήθηκαν δείχνουν έτσι την τεράστια επίδραση που θα μπορούσε να έχει η εξέλιξη της τιμής του φυσικού αερίου στη γερμανική οικονομία.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι αυτές οι προσομοιώσεις αντιπροσωπεύουν μόνο μια αλλαγή στην πορεία της τιμής του φυσικού αερίου. Αυτό δεν λαμβάνει υπόψη τον αντίκτυπο μιας δυνητικά υψηλότερης τιμής για το αργό πετρέλαιο (όπου η Ρωσία αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο των γερμανικών εισαγωγών) και για άλλα εμπορεύματα.

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία και ακόμη και η όξυνση της σύγκρουσης μπορεί επίσης να έχει περαιτέρω, ακόμη πιο σοβαρές επιπτώσεις λόγω της αυξημένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας, των διαταραγμένων εμπορικών ροών και των απωλειών παραγωγής στη γερμανική βιομηχανία. Ακόμη και αν η ιδιωτική κατανάλωση και η επενδυτική δραστηριότητα στη Γερμανία, η οποία επιβαρύνεται από τις υψηλές τιμές ενέργειας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλότερη ανάπτυξη, η μείωση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και οι μαζικές εμπορικές κυρώσεις θα επιβάρυνε ακόμη περισσότερο τη Ρωσία. Η Γερμανία εξακολουθεί να είναι ένας από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Ρωσίας.

Η Γερμανία αντιπροσωπεύει το 7,4% του συνολικού εξωτερικού εμπορίου της Ρωσίας (Beer, 2022). Πρέπει να ληφθούν υπόψη αυτές οι υφιστάμενες αμοιβαίες εξαρτήσεις, αλλά και ο σημαντικός ρόλος της χρήσης του φυσικού αερίου ως τεχνολογίας γεφύρωσης στη γερμανική βιομηχανία και το επακόλουθο ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας τα επόμενα χρόνια προς την επιθυμητή κλιματική ουδετερότητα.