Ζωή και χωρίς τον άνθρωπο

Αυτή τη στιγμή ο τοίχος της ιστορίας γράφεται με μαύρα χρώματα, απ’ αυτά που όταν τα συναντάς περπατώντας στο δρόμο, κοντοστέκεσαι για να διαβάσεις τι γράφει.

Ζούμε κοσμοϊστορικά γεγονότα, ικανά να αφυπνίσουν συνειδήσεις και να χαράξουν μια νέα πορεία για το ανθρώπινο είδος, αλλά και για τι σχέση μας με το περιβάλλον, το σπίτι μας.

Χθες ήταν η παγκόσμια ημέρα Γης και για άλλη μια φορά η προσέγγιση των ζητημάτων του περιβάλλοντος, μας παρέπεμπε στη μεταφυσική. Διαβάζοντας κανείς μηνύματα περιβαλλοντικών οργανώσεων, ακτιβιστών ή ευαισθητοποιημένων με το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, διαπίστωνε πως τις περισσότερες φορές αναφέρονται στη Γη με έναν τρόπο ανθρωπομορφικό, αποδίδοντας στον πλανήτη ανθρώπινα στοιχεία και ιδιότητες , ενώ παράλληλα ομαδοποιούν τις φυσικές οντότητες,  υλικές και μη, σε μια αφηρημένη έννοια όπως είναι η «ζωή στον πλανήτη».

Είναι μια εύκολη και ταυτόχρονα οικεία διαδικασία για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, καθώς η λεκτική οπτικοποίηση, η απόδοση ανθρώπινων ιδιοτήτων και η αφηρημένη κατηγοριοποίηση των στοιχείων του περιβάλλοντός, συνιστούν σε μια γρήγορη και ασφαλή χαρτογράφηση του κόσμου που περιβάλλει τον άνθρωπο, παρέχοντάς του την αρχέγονη και βιολογικά επιβεβλημένη ασφάλεια.

Ωστόσο, αυτή η διαδικασία καθότι εμπεριέχει αφαιρετικές προσθαφαιρέσεις, αποσπά τον άνθρωπο από την συνολική εικόνα, τόσο την ευρύτερη όσο και την εστιασμένη. Κι ενώ τα εργαλεία ανάγνωσης του κόσμου θα έπρεπε να είναι  ένα τηλεσκόπιο και ένα μικροσκόπιο, ο άνθρωπος στέκεται σε μια πρωτόγονη κατάσταση, αναλύοντας και επικοινωνώντας μόνο με τα αισθητήρια όργανα. Το τηλεσκόπιο και το μικροσκόπιο είναι εργαλεία τα οποία γεννιούνται στις συνειδήσεις μας, ο υλικός λόγος ύπαρξης τους γεννήθηκε σε κάποιον εγκέφαλο και από την ανάγκη να ιδωθεί η μεγαλύτερη εικόνα.

Δυστυχώς ο τρόπος σκέψης που επικρατεί, αναπόφευκτα οδηγεί στην μεταφυσική όπως αναφέραμε νωρίτερα, και η μεταφυσική στην συγκεκριμένη κατάσταση νοείται η διαδικασία σκέψης και τα υλικά σύστασης του παραγόμενου αποτελέσματος.

Άλλωστε, τη ροπή ακόμα και προς την ωμή μεταφυσική τη συναντάμε καθημερινά (πχ μέσω θεωριών συνωμοσίας). Μάλιστα,  εν μέσω οικουμενικών κρίσεων υπάρχει ο κίνδυνος να αποτελέσει κυρίαρχο τρόπο σκέψης για κοινωνικά σύνολα και υποσύνολα, ιδίως μάλιστα όταν αυτό καταστεί σκοπούμενο εργαλείο στα χέρια κάποιου.

Επιστρέφοντας στην Παγκόσμια Ημέρα Γης, διαβάσαμε για την «ανάσα» που πήρε ο πλανήτης, αποτέλεσμα της καραντίνας για περίπου 3 δισ. κόσμου. Ξαναθυμηθήκαμε την αλληλένδετη σχέση που έχουμε με το χώρο φιλοξενίας μας – πλανήτη, διαβάζοντας επιστημονικές έρευνες που αναφέρουν πως «δεκάδες χιλιάδες ζωές προστατεύονται πλέον από την μειωμένη ατμοσφαιρική ρύπανση εξαιτίας των “lockdowns” που επιβάλλει ο κορωνοϊός», με ενδεικτικό παράδειγμα να αποτελεί η Κίνα, καθώς η μείωση των βλαβερών εκπομπών «έχει σώσει τις ζωές 4.000 παιδιών κάτω των πέντε ετών, αλλά και 73.000 ενηλίκων άνω των 70 χρόνων».

Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για περισσότερους θανάτους ακόμη και από τον πόλεμο και όλες τις μορφές βίας που σκοτώνουν 530.000 ανθρώπους παγκοσμίως συμβάλλοντας στη μείωση του παγκόσμιου προσδόκιμου της ανθρωπότητας κατά 0,3 χρόνια.

Μας διαφεύγει όμως κάτι, ο ανθρωποκεντρικός τρόπος σκέψης μας ωθεί στο να ξεχνάμε την προσωρινότητά μας. Όχι μόνο σαν ατομικές  υπάρξεις, αλλά και σαν είδος. Εάν ισοπεδώσουμε  κλιματολογικά τον πλανήτη, αυτός που θα εξαφανιστεί θα είναι ο άνθρωπος, όχι η ζωή ή ο πλανήτης. Η ζωή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα συνεχίσει να υπάρχει, είτε στη Γη είτε κάπου αλλού.

Ανοίγοντας το τηλεσκόπιο του μυαλού μας, σε αυτό το σημείο  αξίζει να σταθούμε σε μία συνέντευξη που είχε παραχωρήσει ο αστροφυσικός και  Επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου, κ. Διονύσης Σιμόπουλος: «Όλα αυτά που βλέπουμε, άστρα, πλανήτες, γαλαξίες κ.λπ., δεν αποτελούν παρά μόνο το 5% των συστατικών του Σύμπαντος. Ενώ το 27% είναι υλικά της σκοτεινής ύλης και το υπόλοιπο 68% είναι η σκοτεινή ενέργεια που κάνει το Σύμπαν να διαστέλλεται επιταχυνόμενο.

Για να καταλάβει και να γίνουν εύληπτα σε κάποιον αναγνώστη μας το μέγεθος και η σχέση μας μέσα στο Σύμπαν, τι είναι το ηλιακό σύστημα, τι είναι η Γη μέσα σε όλο αυτό;

Ούτε κόκκος άμμου! Πρόκειται για έναν μικροσκοπικό πλανήτη γύρω από ένα μικροσκοπικό άστρο σε μια αστρική πολιτεία 200 δισεκατομμυρίων άστρων ενός Σύμπαντος που αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες. Αν σμικρύναμε το ηλιακό μας σύστημα ένα τρισεκατομμύριο φορές, τότε θα είχε το μέγεθος ενός μεγάλου δωματίου και ο Ηλιος θα είχε το μέγεθος του κεφαλιού μιας καρφίτσας, ενώ το πλησιέστερο σ’ εμάς άστρο θα βρισκόταν σε απόσταση 42 περίπου χιλιομέτρων. Στο Σύμπαν υπάρχουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άστρα. Οσοι είναι και οι κόκκοι της άμμου όλων των ωκεανών της Γης».

Καταλαβαίνουμε ότι χάνουμε την εικόνα, πως είμαστε ανίκανοι να αντιληφθούμε ότι σαν είδος είμαστε πεπερασμένο διότι έχουμε μια λανθάνουσα αντίληψη για το θάνατο. Όλα όσα ανέφερε ο κ. Σιμόπουλος είναι η φωτογραφία της συμπαντικής πραγματικότητας. Η κίνηση, η ένταση, η αλληλουχία ζωής και θανάτου συνθέτουν το όλον το οποίο αγνοούμε.

Αυτό που πρέπει να σκεφτούμε  είναι την έννοια του θανάτου μακριά από το ατομικό μας κέλυφος το οποίο  μας κρατάει σε απόσταση με την συμπαντική πραγματικότητα που μας φωνάζει ότι η αλήθεια είναι εκεί έξω και στη γη που πατάμε. Διότι ο θάνατος είναι ο κυρίαρχος νόμος του σύμπαντος, και οι αστέρες πεθαίνουν, ο ήλιος μας μετά από 5 δισ. χρόνια θα σβήσει και αρκετά πιο νωρίς θα έχουν πεθάνει οι πλανήτες. Γνωρίζουμε για τις μελανές οπές, αστέρες δηλαδή που κατέρρευσαν και βλέπουμε μόνο τα αστρικά τους πτώματα. Παντού υπάρχει ο θάνατος και απλά εναλλάσσεται με τη ζωή, εκεί που δημιουργείται η ζωή συντροφικά και υπομονετικά στέκεται ο θάνατος.

Με μια στοχαστική ματιά κοιτάζουμε τον πλανήτη μας και αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για ένα απέραντο σφαγείο. Στις θάλασσες και στους ωκεανούς ψάρια, μικρά και μεγάλα, κατασπαράσσουν το ένα το άλλο, ενώ στις αφρικανικές σαβάνες το αίμα κυλάει από τα δόντια των πεινασμένων ζώων ποντίζοντας τη Γη.

Οι βιολόγοι υποστηρίζουν ότι πριν πριν 660 εκατ. χρόνια, από τότε δηλαδή που ξεκινάει ο φανεροζωικός μεγααιώνας, στον πλανήτη έχουν εμφανιστεί περίπου 200 εκατ. έμβια όντα, από τα οποία σήμερα ζει μονό το 1%, το υπόλοιπο 99% χάθηκε διανύοντας τον βιολογικό του κύκλο, ο οποίος υπολογίζεται γύρω στα 10 με 15 εκατ. χρόνια. Ο πλανήτης μας υπολογίζεται πως έχει απορροφήσει έμβια ύλη – βιομάζα, πολύ μεγαλύτερη από τη μάζα του ίδιου του πλανήτη.

Βλέπει κανείς ότι η ζωή και ο θάνατος είναι οι πλευρές του ίδιου ακριβώς νομίσματος. Χωρίς θάνατο δεν υπάρχει ζωή πουθενά στο σύμπαν.

Ερχόμαστε στο τώρα εν μέσω μιας πανδημίας η οποία μας φέρνει αντιμέτωπους με τον θάνατο, αυτή είναι η στιγμή κατά την οποία θα μπορούσαμε σε μεγάλη κλίμακα να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίον βλέπουμε τη ζωή και το θάνατο, να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο συλλογικά και ατομικά διερχόμαστε από το μονοπάτι  της ζωής. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε, ο πλανήτης μας φιλοξενεί, η επιστήμη μας υποδεικνύει ότι  είμαστε απλά περαστικοί και η πιθανότητα να επιταχύνουμε το κοσμολογικό μας κύκλο οδηγώντας το ανθρώπινο είδος στο τέλμα, δεν είναι κάτι μακριά από την πραγματικότητα. Υπάρχει ζωή και χωρίς τον άνθρωπο.

Κ. Μ.