Βιοτρομοκρατία: Η σύγχρονη μορφή τρομοκρατίας

Η τρομοκρατία αποτελεί μια από τις σοβαρότερες απειλές του 21^ου αιώνα για την διεθνή κοινότητα.  Με την πάροδο των χρόνων μεταλλάσσεται και προσλαμβάνει διάφορες μορφές. Πολλές φορές γίνεται λόγος για θρησκευτική τρομοκρατία, πολιτική τρομοκρατία, κ.λ.π. Η μορφή της τρομοκρατίας όμως που προκαλεί πονοκέφαλο στους ηγέτες των κρατών τα τελευταία χρόνια είναι η βιοτρομοκρατία.

Γράφει η Βίκυ Μανιάτη

Η βιοτρομοκρατία είναι η εσκεμμένη χρήση ενός παθογόνου ή βιολογικού προϊόντος που μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε έναν άνθρωπο, ζώο ή φυτό για να επηρεάσει τη συμπεριφορά της κυβέρνησης ή να εκφοβίσει – εξαναγκάσει έναν άμαχο πληθυσμό. Με άλλα λόγια, οι τρομοκράτες απελευθερώνουν ή διαχέουν βιολογικούς παράγοντες αποσκοπώντας σε τρομοκρατικό χτύπημα. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εννοιών, στις οποίες περιλαμβάνονται καταστροφικές τρομοκρατικές ενέργειες, με μεγάλο αριθμό θανόντων μέχρι και γεγονότα μικρότερης κλίμακας όπου δεν προκαλούνται θάνατοι, αλλά πλήττεται η ανθρώπινη υγεία με την εμφάνιση αναπηριών και ασθενειών σε ηπιότερο ή εντονότερο βαθμό.

Aπό την αρχαιότητα είναι γνωστό ότι τα λοιμώδη νοσήματα αποδεκάτιζαν στρατεύματα και επηρέαζαν την έκβαση του πολέμου. Kατά τη Nαπολεοντική περίοδο μέχρι τον 20ο αιώνα αναφέρεται η χρήση πτωμάτων, ανθρώπων και ζώων, για τη μόλυνση του νερού σε πηγάδια και υδραγωγεία, όπως και για τη μόλυνση τροφίμων του αντίπαλου στρατοπέδου.

Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά σε βιολογικά όπλα, προέρχεται από τον δεύτερο από τους άθλους του Ηρακλή. Σύμφωνα με αυτόν, ο Ηρακλής μετά την εξόντωση της Λερναίας Ύδρας, βούτηξε τα βέλη του στο αίμα της και τα έκανε τοξικά, δηλητηριώδη και θανατηφόρα. Από το δηλητήριο αυτό μάλιστα, θανατώθηκε ο Κένταυρος Νέσσος, ενώ στο τέλος και ο ίδιος ο ήρωας.

Ένα ακριβές χρονικό της καταστροφής που προκαλεί μια επιδημία προέρχεται από το Θουκυδίδη, ο οποίος έκανε λεπτομερή καταγραφή της μάστιγας που έπληξε τους Αθηναίους το 430 πΧ. Ήταν η κορύφωση του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η μάστιγα αναφέρεται ότι ξεκίνησε από την Αιθιοπία και εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και τη Λιβύη, πριν μεταδοθεί στην Ελλάδα από πλοίο. Οι άνθρωποι γρήγορα εμφάνιζαν υψηλό πυρετό και εξάνθημα. Υποφέροντας από άσβεστη δίψα, οι πάσχοντες τρέκλιζαν γυμνοί στους δρόμους, πεθαίνοντας στο σημείο όπου έπεφταν. Η μάστιγα φάνηκε να υποχωρεί και οι Αθηναίοι δημιούργησαν στόλο εναντίον της Σπάρτης. Τότε η αρρώστια επέστρεψε. Ο Περικλής πέθανε από αυτή την ασθένεια και ο αθηναϊκός στόλος καταστράφηκε. Η μάστιγα διάρκεσε πέντε ακόμη χρόνια θανατώνοντας τουλάχιστον το ένα τρίτο του πληθυσμού της πόλης.

Στην περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η ήττα των Ρωμαϊκών λεγεώνων κατά την πολιορκία της αραβικής πόλης Χάτρα οφείλεται σε δηλητηριώδη έντομα και σκορπιούς.

Επίσης, μια από τις αρχαιότερες προσπάθειες εσκεμμένης χρήσης λοιμογόνου παράγοντα αναφέρεται το 14ο αιώνα στην πολιορκία της Kάφα (σημερινής Φεοδοσίας της Oυκρανίας) από τους Tατάρους. Oι Tάταροι, που είχαν την ατυχία να μολυνθούν από πανώλη, πετούσαν τα πτώματα των προσβληθέντων στρατιωτών στην πόλη πάνω από τα τείχη, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει επιδημία στο αντίπαλο στρατόπεδο και τον άμαχο πληθυσμό. H μεταφορά επίσης πασχόντων μεταναστών και μολυσμένων ποντικών με τα πλοία, που ταξίδευαν από την Kάφα σε λιμάνια της Mεσογείου, θεωρήθηκε και η πρωταρχική αιτία για να ξεσπάσει η δεύτερη πανδημία πανώλης στην Eυρώπη.

Tον 18ο αιώνα κατά τη διάρκεια του Γαλλικού πολέμου στη B. Aμερική (1747-1767), ο στρατηγός των Bρετανικών δυνάμεων, Sir Jeffrey Amherst πρότεινε τη χρήση ιού της ευλογιάς ως βιολογικού όπλου κατά των ιθαγενών της B. Aμερικής. Tο σχέδιο του Amherst πραγματοποίησε ο λοχαγός του Ecuyer, μοιράζοντας στους Iνδιάνους της B. Aμερικής κουβέρτες, που είχαν χρησιμοποιηθεί σε πάσχοντες με ευλογιά. Tο γεγονός αυτό, όπως σημείωσε στις 24 Iουνίου του 1763 και στο ημερολόγιό του ο Ecuyer, ‚ελπίζω ότι αυτό θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα“, είχε ως συνέπεια όχι μόνο να μεταδοθεί η ευλογιά στην Aμερική αλλά να παραμείνει για περισσότερο από 200 χρόνια.

Oι Iάπωνες ανέπτυξαν και χρησιμοποίησαν βιολογικά όπλα στη δεκαετία του 1932-1942 δηλαδή μέχρι το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποίησαν B. anthracis, Neisseria meningitidιs, Shigella spp, Vibrio cholerae και Yersinia pestis. Tα βιολογικά αυτά όπλα δοκίμαζαν σε φυλακισμένους, από τους οποίους τουλάχιστον 10.000 έχασαν τη ζωή τους. Σε βιολογικό πόλεμο τα χρησιμοποίησαν εναντίον 11 τουλάχιστον Kινέζικων πόλεων, υπό μορφή μολυσμένων με Y. pestis ψύλλων, τους οποίους ελευθέρωναν ανά 15 εκατομμύρια τη φορά με αεροπλάνο, όπως επίσης και υπό μορφή μολυσμένων τροφίμων και νερού με άνθρακα, σιγκέλλα, σαλμονέλλα και δονάκιο της χολέρας.

Στον Ψυχρό πόλεμο, εκτός από τις δύο υπερδυνάμεις Aμερική και Σοβιετική ένωση, πολλές άλλες χώρες (Bόρειος και Nότιος Kορέα, Iράν, Iράκ, Iσραήλ, Kίνα, Συρία, Λιβύη) προσπάθησαν να κατασκευάσουν βιολογικά όπλα.

Τέλος, μια εβδομάδα ύστερα από την τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους στις 18 Σεπτεμβρίου200 ανώνυμες επιστολές με σπόρους άνθρακα τοποθετήθηκαν σε ένα ταχυδρομικό κιβώτιο στο Νιου Τζέρσεϊ με προορισμό πολλούς εθνικούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς. Στις αρχές Οκτωβρίου ταχυδρομήθηκαν εκ νέου φάκελοι όπου οι σπόροι άνθρακα είχαν μετατραπεί σε σκόνη εύκολα εισπνεύσιμη με στόχο δυο γερουσιαστές. Συνολικά 17 άτομα νοσηλεύτηκαν ενώ 5 απεβίωσαν.

Μελετώντας τα παραπάνω περιστατικά βιοτρομοκρατίας, διαπιστώνεται ότι η βιοτρομοκρατία χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα στοιχεία: α. τη σκόπιμη χρήση ή την απειλή χρήσης, βιολογικών παραγόντων ή τοξινών, β. η χρήση γίνεται από άτομα ή ομάδες (αλλά όχι από κράτη), γ. ο στόχος είναι μη στρατιωτικοί στόχοι (όπως πολίτες), δ. πραγματοποιείται για να επιτευχθεί ένας πολιτικός, ιδεολογικός ή θρησκευτικός σκοπός. Η πρόθεση είναι η ενδεχόμενη πρόκληση ασθένειας, φόβου ή και των δυο.

Oι λοιμογόνοι παράγοντες, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για βιολογικό πόλεμο ή βιοτρομοκρατία, πρέπει να πληρούν ορισμένα χαρακτηριστικά βάσει των οποίων κατατάσσονται σε κατηγορίες. Αυτά είναι: 1. Eπιβίωση στο περιβάλλον, 2. Δυνατότητα παρασκευής αερολύματος, 3. Iκανότητα μόλυνσης τροφίμων και νερού, 4. Eύκολη και φθηνή παραγωγή, 5. Πρόκληση πανικού, 6. Nα μπορούν οι δράστες να αποφεύγουν τη μόλυνση, 7. Eπίνοσος πληθυσμός, 8. Yψηλή νοσηρότητα και θνητότητα, 9. Δυνατότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο, 10. Δυσκολία διάγνωσης και θεραπείας, 11. Έλλειψη χημειοπροφύλαξης και εμβολίου, 12. Aποδιοργάνωση ιατρικών υπηρεσιών. Kύριοι τρόποι έκθεσης σε παράγοντες βιοτρομοκρατίας είναι το αερόλυμα, τροφική αλυσίδα, με νερό, με φάρμακα, με διαφόρους ξενιστές ή άλλους τρόπους όπως το ταχυδρομείο.

Το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων έχει κατατάξει τους ιούς, βακτήρια και τις τοξίνες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μια επίθεση. Στην Κατηγορία Α περιλαμβάνονται: α. Άνθρακας, β. Αλλαντίαση, γ. Πανώλη, δ. Ευλογιά, ε. Τουλαραιμία, στ. Αιμορραγικός πυρετός, λόγω Έμπολα ιού ή Marburg. Μπορούν να μεταδοθούν με ευκολία από άτομο σε άτομο, τα ποσοστά θνησιμότητας είναι υψηλά με ενδεχόμενους κινδύνους για την δημόσια υγεία, μπορούν να προκαλέσουν δημόσιο πανικό και κοινωνική αναταραχή και απαιτούν ετοιμότητα για τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας.  Στην κατηγορία Β συμπεριλαμβάνονται ο πυρετός Q, η βουκέλλωση, ο τύφος, η ψιττάκωση, η τοξίνη ραϊσίνη, η τοξίνη έψιλον και ο σταφυλόκοκκος που παράγει εντεροτοξίνη Β. Άλλοι παράγοντες της κατηγορίας Β που μεταδίδονται από τα τρόφιμα ή το νερό είναι τα διάφορα είδη της σαλμονέλας, το δονάκιο της χολέρας κ.α.  Έχουν μέτρια μετάδοση, προκαλούν μέτρια νοσηρότητα, έχουν χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας και απαιτούν αυξημένη διαγνωστική ικανότητα και εντατική παρακολούθηση. Στην κατηγορία Γ συμπεριλαμβάνονται τα παθογόνα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για μαζική μετάδοση εξαιτίας της διαθεσιμότητας τους, της εύκολης παραγωγής τους και μετάδοσης και των πιθανών υψηλών ποσοστών νοσηρότητας και θνησιμότητας και των σοβαρών συνεπειών για την υγεία. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται ο ιός Nipah, ο χανταϊός, ο ιός του κίτρινου πυρετού και το πολυανθεκτικό μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης.

Ποιοι είναι οι λόγοι όμως που καθιστούν τη βιοτρομοκρατία περισσότερο επίφοβη σε σύγκριση με άλλες μορφές της τρομοκρατίας? Πρώτα απ’ όλα μεγάλος αριθμός πολιτών έχει άγνοια των βιολογικών όπλων ή του τρόπου δράσης τους. Στις συμβατικές μορφές τρομοκρατίας, ο στόχος είναι συνήθως γνωστός π.χ. σε μια βομβιστική επίθεση στόχος μπορεί να είναι εγκαταστάσεις στρατηγικής σημασίας π.χ. λιμάνια ή αεροδρόμια, σημαντικές υποδομές όπως ενεργειακές, ενώ στη βιοτρομοκρατική επίθεση ο στόχος είναι άγνωστος. Μια τρομοκρατική επίθεση όπως εκείνη της 11^ης Σεπτεμβρίου υλοποιείται άμεσα ενώ η βιοτρομοκρατική επίθεση όχι. Εκείνο όμως που την καθιστά πραγματικό εφιάλτη είναι ότι δεν είναι οριοθετημένη, δεν γνωρίζει από γεωγραφικά όρια. Ενώ στις άλλες μορφές τρομοκρατίας είναι συνήθως οριοθετημένη η τρομοκρατική επίθεση. Αποτελεί φτηνό είδος τρομοκρατίας εν αντιθέσει με μια βόμβα όπως αυτή που κατέστρεψε την Χιροσίμα, επομένως εύκολα αποκτιέται από έναν τρομοκράτη ή μια ομάδα τρομοκρατών.

Οι συνέπειες της βιοτρομοκρατίας γίνονται άμεσα αισθητές στον τομέα της υγείας. Μια ενδεχόμενη επίθεση βιοτρομοκρατίας αποτελεί περίπτωση έκτακτης ανάγκης, δεδομένου ότι η χρήση λοιμογόνων ή και θανατηφόρων βακτηρίων και ιών έχει ως αποτέλεσμα τη μόλυνση αρκετών πολιτών, ή ακόμα και τον θάνατο ορισμένων εξ αυτών. Επομένως, θα απαιτηθεί επαρκές υγειονομικό προσωπικό που θα επωμιστεί το βάρος, διαθέσιμες νοσοκομειακές υποδομές αλλά και χώροι ταφής των νεκρών. Όμως, η βιοτρομοκρατία επιφέρει και συνέπειες και σε ψυχολογικό επίπεδο καθώς καλλιεργεί τον πανικό των πολιτών για τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί φόβος σε κοινωνικό επίπεδο.

Ακριβώς, επειδή οι συνέπειες είναι πολλαπλές τα κράτη αποφάσισαν να λάβουν μέτρα αντιμετώπισης των περιστατικών βιοτρομοκρατίας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η σημασία μιας κοινής δράσης στην ΕΕ οδήγησε, τον Οκτώβριο του 2001, στη δημιουργία μιας επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας απαρτιζόμενης από αντιπροσώπους των υπουργών Υγείας, με σκοπό να ενισχυθεί η συνεργασία στην καταπολέμηση της βιοτρομοκρατίας. Η εν λόγω επιτροπή δημιουργήθηκε στο πλαίσιο ενός προγράμματος σχετικά με τη συνεργασία, την ετοιμότητα και την αντίδραση στις επιθέσεις με βιολογικούς και χημικούς παράγοντες, με την κωδική ονομασία «BICHAT».

Το πρόγραμμα αυτό διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις στόχους:

• καθιέρωση ενός μηχανισμού επιφυλακής και ανταλλαγής πληροφοριών. Ο μηχανισμός αυτός αποτελείται από μια επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας και ένα σύστημα ταχέος συναγερμού. Η επιτροπή υγειονομικής ασφάλειας είναι υπεύθυνη για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις απειλές που συνδέονται με την υγεία, τα σχέδια ετοιμότητας και αντίδρασης, καθώς και τις στρατηγικές διαχείρισης κρίσεων. Όσον αφορά το σύστημα ταχέος συναγερμού, αυτό λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2002 για τις γνωστοποιήσεις περιστατικών που σχετίζονται με την εκούσια απελευθέρωση βιολογικών και χημικών παραγόντων με την πρόθεση να βλάψουν (με την κωδική ονομασία «RAS-BICHAT»)·
• δημιουργία ικανοτήτων ανίχνευσης και αναγνώρισης των βιολογικών και χημικών παραγόντων που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σε επιθέσεις. Η ανίχνευση των εκούσιων απελευθερώσεων βιολογικών παραγόντων γίνεται κατ’ αρχάς με τα συστήματα παρακολούθησης που διαθέτουν τα κράτη μέλη για τον έλεγχο εμφάνισης μολυσματικών νόσων. Είναι σημαντικό να συνεχίσουν τα κράτη μέλη τις προσπάθειές τους ώστε να εξασφαλίσουν νέα σύγχρονα διαγνωστικά μέσα για την ταχεία ανίχνευση. Ο συντονισμός των εν λόγω συστημάτων παρακολούθησης σε κοινοτικό επίπεδο πραγματοποιείται στο πλαίσιο μιας απόφασης του Σεπτεμβρίου του 1998 σχετικά με την παρακολούθηση και τον έλεγχο των μεταδοτικών ασθενειών (es de en fr).Έχει ήδη πραγματοποιηθεί ταξινόμηση των βιολογικών παραγόντων που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν στη βιοτρομοκρατία κατά σειρά προτεραιότητας, με βάση διάφορα κριτήρια. Επιπλέον, ένας κανονισμός του Συμβουλίου (αριθ. 1334/2000) προβλέπει διάφορους καταλόγους βιολογικών και χημικών παραγόντων στους οποίους εφαρμόζονται διατάξεις που συνδέονται με τον έλεγχο των εξαγωγών. Σε αρκετά κράτη μέλη η ικανότητα των εργαστηρίων είναι ακόμη ανεπαρκής. Ως εκ τούτου, πρέπει τα κράτη μέλη να μοιράζονται τους πόρους τους και εκείνα που διαθέτουν τελειοποιημένες υποδομές να υποστηρίζουν εκείνα που δεν τις διαθέτουν·
• δημιουργία μιας βάσης δεδομένων σχετικά με τα αποθέματα φαρμάκων και τις υπηρεσίες υγείας (βλ. το επόμενο τμήμα), καθώς και ενός συστήματος παροχής βοήθειας που να επιτρέπει τη διάθεση φαρμάκων και ειδικευμένου νοσηλευτικού προσωπικού σε περιπτώσεις επιθέσεων·
• καθορισμός κανόνων και διάδοση συμβουλών σχετικά με τα υγειονομικά μέσα για την αντιμετώπιση των επιθέσεων και το συντονισμό της κοινοτικής απάντησης, καθώς και τις σχέσεις με τις τρίτες χώρες και τους διεθνείς οργανισμούς. Οι διαβουλεύσεις σε κοινοτικό και διεθνές επίπεδο έδειξαν ότι η διαδικασία για τη θέσπιση των εθνικών σχεδίων επείγουσας ανάγκης ενόψει της νέας απειλής μυστικής απελευθέρωσης χημικών και βιολογικών παραγόντων δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί σε όλα τα κράτη μέλη. Επιπλέον, επείγει να εντατικοποιηθούν οι εργασίες σχετικά με το σχεδιασμό επείγουσας ανάγκης και να υποστηριχθεί η δημιουργία μοντέλων προκειμένου να εξασφαλιστεί η ενίσχυση των σχεδίων επείγουσας ανάγκης σε περίπτωση απειλών ή επιθέσεων.

Η θητεία της εν λόγω επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας παρατάθηκε τον Φεβρουάριο του 2007 από το Συμβούλιο για χρονικό διάστημα τριών ετών.

Ένα ειδικό σύστημα ταχέως συναγερμού λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2002 για τις γνωστοποιήσεις συμβάντων που συνεπάγονται τη σκόπιμη απελευθέρωση ή την απειλή απελευθέρωσης βλαβερών βιολογικών και χημικών παραγόντων (με την ονομασία κωδικού “RAS-BICΗΑΤ”). Το σύστημα συνδέει τα μέλη της Επιτροπής Υγειονομικής Ασφάλειας με τις υπηρεσίες επαφής που ορίζονται από τα μέλη αυτής της επιτροπής με σκοπό να εξασφαλίζεται η κάλυψη 24 ώρες το 24ωρο και μια επιτακτική υπενθύμιση σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης. Το σύστημα αυτό συνδέεται με δύο άλλους μηχανισμούς, τους οποίους συμπληρώνει, δηλ. το σύστημα που έχει καθιερωθεί με την απόφαση 2000/57/ΕΚ της Επιτροπής της 22ας Δεκεμβρίου 1999  για σύστημα έγκαιρου συναγερμού και αντίδρασης για την πρόληψη και τον έλεγχο μεταδοτικών ασθενειών δυνάμει της απόφασης αριθ. 2119/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και με το μηχανισμό προστασίας των πολιτών (απόφαση 2001/792/ΕΚ, ΕΥΡΑΤΟΜ του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2001 περί κοινοτικού μηχανισμού για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας). Το RAS-BICΗΑΤ είναι πλήρως λειτουργικό και αναφέρεται σε διαδικασίες κοινοποίησης και κριτήρια που έχουν καθορισθεί με κοινή συμφωνία για την ταξινόμηση περιστατικών ανάλογα με το είδος της διάδοσης και τη δριμύτητα των συνεπειών, μέσω μιας κλίμακας ατυχημάτων που εγκρίθηκε επίσης στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Οττάβας για την παγκόσμια υγειονομική ασφάλεια. Το σύστημα αυτό χρησιμοποιήθηκε σε πέντε περιπτώσεις και δοκιμάστηκε πέντε φορές. Αναπτύχθηκε και διευθετήθηκε ανάλογα με τις εμπειρίες και τα διδάγματα που εξάχθηκαν. Καθιερώθηκαν πραγματικές διασυνδέσεις με τα άλλα κοινοτικά συστήματα ταχέως συναγερμού που έχουν σχέση με την προστασία της υγείας.

Το σύστημα συνδέεται επίσης με τα ήδη υπάρχοντα συστήματα της Επιτροπής, τα οποία διερευνούν και συνοψίζουν τις πληροφορίες που ανακοινώνονται από τα πρακτορεία τύπου, αλλά όργανα πληροφόρησης και πηγές ειδικευμένες κ.α.). Τα μέσα αυτά θα διαδοθούν έτσι ώστε να καλύπτουν και άλλες πηγές πληροφόρησης, με στόχο να διευκολυνθεί η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου συστήματος πληροφόρησης στο οποί τα δεδομένα αποθηκεύονται και τυγχάνουν επεξεργασίας έτσι ώστε να διαπιστώνονται ταχέως, να εντοπίζονται και να αξιολογούνται οι απειλές έτσι ώστε μα καθίσταται δυνατός ο συναγερμός εκ των προτέρων, πριν δη. λάβει χώρα η επίσημη επιβεβαίωση ή είδηση.

Στις ΗΠΑ, η National Biodefense Strategy ξεκίνησε ως μια μικρή αμυντική προσπάθεια που συμπλήρωσε το επιθετικό πρόγραμμα ανάπτυξης και παραγωγής βιολογικών όπλων της χώρας. Όπως παρουσιάζεται στην επίσημη σελίδα του Υπουργείου Υγείας των ΗΠΑ, η στρατηγική αυτή καθορίζει την πορεία για τις ΗΠΑ ως προς την καταπολέμηση πραγματικών και σοβαρών βιολογικών απειλών, είτε προέρχονται από φυσικά κρούσματα ασθένειας είτε από ατυχήματα που προκαλούν παθογόνα με υψηλό αντίκτυπο είτε από δράσεις τρομοκρατών ή κρατικών παραγόντων.

Στόχοι της Εθνικής Στρατηγικής Biodefense είναι: 1. Ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους και ενίσχυση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων τόσο σε στρατηγικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, 2. Ενίσχυση της βιοασφάλειας για την πρόληψη των βιολογικών παρατυπιών, 3. Εξασφάλιση της ετοιμότητας των επιχειρήσεων για τη μείωση των επιπτώσεων των βιολογικών ατυχημάτων, 4. Ταχεία ανταπόκριση για τον περιορισμό των επιπτώσεων, 5. Διευκόλυνση της ανάκαμψης για την αποκατάσταση της κοινότητας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος μετά από ένα βιολογικό συμβάν.

Στη συνέχεια, το Federal Select Agent Program (FSAP) δημιουργήθηκε για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του νόμου PATRIOT (2001) και του Νόμου για την Ασφάλεια και την Αντιμετώπιση Ασφάλειας της Δημόσιας Υγείας και της Βιοτρομοκρατίας (2002). Εποπτεύει την κατοχή, χρήση και μεταφορά επιλεγμένων βιολογικών παραγόντων και τοξινών, οι οποίες ενδέχεται να αποτελέσουν σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία, την υγεία των ζώων ή των φυτών ή για τα ζωϊκά ή φυτικά προϊόντα. Ενισχύει σημαντικά την επίβλεψη του κράτους σχετικά με την ασφάλεια των επιλεγμένων παραγόντων με κύρια χαρακτηριστικά: Α. Ανάπτυξη, εφαρμογή και επιβολή των κανονισμών Select Agent, Β. Διατήρηση εθνικής βάσης δεδομένων, Γ. Έλεγχο οργανισμών που κατέχουν, χρησιμοποιούν ή μεταφέρουν επιλεγμένους πράκτορες, Δ. Εξασφάλιση ότι όλα τα άτομα που εργάζονται με αυτούς τους παράγοντες υποβάλλονται σε αξιολόγηση κινδύνου ασφαλείας που υλοποιείται από την Υπηρεσία Πληροφοριών του Ομοσπονδιακού Γραφείου Ερευνών / Ποινικής Δικαιοσύνης, Ε. Παροχή καθοδήγησης για την επίτευξη συμμόρφωσης με τους κανονισμούς μέσω της ανάπτυξης εγγράφων καθοδήγησης και διεξαγωγής σεμιναρίων, Στ. Διερεύνηση τυχόν περιστατικών στα οποία ενδέχεται να σημειώθηκε μη συμμόρφωση.

Ακολούθησε το Biowatch System που είναι ένα σύστημα έγκαιρης ανίχνευσης παθογόνων που έχουν απελευθερωθεί σκόπιμα στον αέρα. Η απόφαση για τη δημιουργία ενός «δικτύου αισθητήρων για την ανίχνευση της βιολογικής επίθεσης» ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο 2003 από το Λευκό Οίκο. Η υλοποίηση αυτής της απόφασης απαιτούσε ταχεία εγκατάσταση εξοπλισμού δειγματοληψίας αέρα και εργαλεία για εργαστηριακή ανάλυση και ανάπτυξη διαδικασιών λειτουργίας και διαχείρισης του συστήματος. Έως το τέλος του 2003, οι δειγματολήπτες αέρα του Biowatch λειτουργούσαν σε συνεχή βάση ε περισσότερες από 30 μεγάλες μητροπολιτικές περιοχές. Το σκεπτικό του εν Biowatch είναι ότι η έγκαιρη ανίχνευση μιας αεροδιαλυτοποιημένης βιοτρομοκρατικής επίθεσης θα μπορούσε να συμβάλει στη μαζική διανομή προληπτικών φαρμάκων ή άλλων ιατρικών αντιμέτρων εγκαίρως, ώστε να αποτραπεί η εκτεταμένη ασθένεια ή ο θάνατος.

Το 2003, το Κέντρο Πρόληψης Ασθενειών δημιούργησε το πρόγραμμα BioSense. Αποτελεί πρόγραμμα συνδρομικής επιτήρησης  και παρέχει τη δυνατότητα ταχείας πρόσβασης και διαμοιρασμού δεδομένων σε φορείς υγειονομικής περίθαλψης και του δημοσίου. Ο αρχικός του σχεδιασμός προέβλεπε την παροχή βοήθειας με ταχεία αναγνώριση μιας ενδεχομένης βιοτρομοκρατικής επίθεσης. Ακόμα είχε τη δυνατότητα να αναγνωρίσει το ξέσπασμα μιας μεταδοτικής ασθένειας ή πανδημίας, συμβάλλοντας στην ταχύτερη αντιμετώπιση του περιστατικού. Στη συνέχεια, το 2014 εξελίχθηκε σε Εθνικό Πρόγραμμα Συνδρομικής Επιτήρησης και εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα.

Επί προεδρίας Τζωρτζ Μπους, υπογράφτηκε στις 21 Ιουλίου 2004 ο νόμος για το πρόγραμμα Bioshield. Αποσκοπεί στην επιτάχυνση της έρευνας, ανάπτυξης, απόκτησης και διαθεσιμότητας ιατρικών αντιμέτρων για τη βελτίωση της ετοιμότητας της κυβέρνησης για την ανάπτυξη χημικών, βιολογικών, ραδιολογικών και πυρηνικών παραγόντων απειλής. Για την περίοδο 2014-2018, διατέθηκαν 2.8 δις. Δολ. για την χρηματοδότηση του Bioshield.

Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, διαπιστώνεται ότι η βιοτρομοκρατία αποτελεί μια πραγματικότητα. Οι εξελίξεις και οι διάφορες καινοτομίες στον τεχνολογικό τομέα συμβάλλουν στο να είναι περισσότερο επικίνδυνη από τις άλλες μορφές τρομοκρατίας. Επιπλέον το χαμηλό κόστος παραγωγής της και οι λίγες γνώσεις που απαιτούνται έχουν ως αποτέλεσμα να αποτελεί ένα σημαντικό όπλο στα χέρια των τρομοκρατών. Συνεπώς, σημαντική προτεραιότητα των κρατών αποτελεί η πληροφόρηση των πολιτών αλλά και η εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού, στρατιωτικών, κ.α. στις σύγχρονες μεθόδους βιοτρομοκρατίας, ώστε να αποτραπεί έγκαιρα και με τις λιγότερες δυνατές απώλειες ένα ενδεχόμενο περιστατικό βιοτρομοκρατίας. Ωστόσο, η βιοτρομοκρατία έχει συνέπειες και για τα κράτη, καθώς υφίστανται ένα σοβαρό πλήγμα στην άμυνά τους και στην θέση τους στη διεθνή σκηνή.