Θα πυροδοτήσει ο Ερντογάν τη «βόμβα» της Αγίας Σοφίας;

Η τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν τις προηγούμενες ημέρες Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν, άφησε ανοιχτή μια χαραμάδα αισιοδοξίας για τα ελληνοτουρκικά, καθώς και την προσδοκία ότι η ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών, που έχει χτυπήσει «κόκκινο» τους τελευταίους μήνες, θα μειωθεί αισθητά.

Γράφει ο Νώντας Βλάχος

Μοιάζει περισσότερο, όμως, με ευσεβή πόθο, η πεποίθηση ότι η εν λόγω τηλεφωνική επικοινωνία μπορεί να γίνει το εφαλτήριο για τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, κυρίως διότι την ίδια στιγμή τρέχουν με ιλιγγιώδη διπλωματική ταχύτητα, μια σειρά από ζητήματα που χωρίζουν παρά ενώνουν Αθήνα και Άγκυρα.  Και το κυριότερο; Η Τουρκία είναι αυτή που θέτει τα ζητούμενα στη διπλωματική ατζέντα, έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και ακολουθεί κατά γράμμα την πολυμέτωπη στρατηγική διεκδικήσεων, όπως την έχει χαράξει ο Ταγίπ Ερντογάν και οι συνεργάτες του.

Η Ελλάδα αντιδρά στις τουρκικές ενέργειες, οι οποίες ως επί το πλείστον διέπονται από επιθετικό – επεκτακτικό χαρακτήρα και ευρισκόμενη κυρίως σε θέση άμυνας, επιχειρεί να αναλύσει τις μελλοντικές δράσεις της Άγκυρας, σχεδιάζοντας και τις κατάλληλες απαντήσεις προς αυτή. Σ’ αυτό το ιδιότυπο πινγκ πονγκ που ξετυλίγεται ανάμεσα στους δύο γείτονες, με την Τουρκία να είναι αυτή που δίνει την πρώτη μπαλιά, η υπόθεση της Αγίας Σοφίας και της πρόθεσης Ερντογάν να τη μετατρέψει σε τζαμί, βρίσκεται σε πρώτο πλάνο.

Τα επόμενα 24ωρα το Συμβούλιο Επικρατείας της Τουρκίας θα ανακοινώσει την απόφασή του, που είναι γνωμοδοτικού χαρακτήρα, σχετικά με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Το θέμα απασχολεί σύσσωμο τον τουρκικό Τύπο και αναδεικνύεται κυρίως από τις φιλοερντογανικές εφημερίδες, οι οποίες έχουν ξεκινήσει «ανένδοτο αγώνα» υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος. 

Ο Ταγίπ Ερντογάν, όντας απρόβλεπτος και με κυρίαρχη την ανάγκη να επιβάλλει το «δίκιο» του, ακόμη κι αν αυτό υπερβαίνει και το ανώτατο δικαστήριο της χώρας, ενδεχομένως να βλέπει και ως τυπική διαδικασία τα όσα θα ανακοινώσει το τουρκικό ΣτΕ.

Αν η απόφαση είναι αρνητική, μπορεί εύκολα αν το θελήσει, να την παρακάμψει, καθώς δεν είναι δεσμευτική για την πολιτική εξουσία. Σε περίπτωση που οι Τούρκοι δικαστές ανάψουν το «πράσινο φως», τότε θα  επιδιώξει να «νομιμοποιήσει» τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, προτάσσοντας μάλιστα ως επιχείρημα στη διεθνή κοινότητα, την υπακοή του και το σεβασμό προς τις αποφάσεις της εκτελεστικής εξουσίας.

Ο Ερντογάν, βεβαίως, δεν πολυνοιάζεται για τη διεθνή κοινότητα, ούτε ιδρώνει το «αυτί» του από τις αυστηρές συστάσεις των δυτικών για την Αγία Σοφία. Τον ενδιαφέρει να εμφανίζεται ως «νομιμοσεβούμενος» απέναντι στη διεθνή κοινότητα, αλλά δεν σκοπεύει να κάνει εκπτώσεις στη στρατηγική του, προς χάρη των δυτικών.

Ναρκοθετεί το ελληνοτουρκικό διάλογο

Ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει με σαφήνεια τους τελευταίους μήνες, ότι θέλει να αλλάξει το status qvo της Αγία Σοφίας, μετατρέποντάς τη σε τζαμί. Μια τέτοια απόφαση, όπως είναι λογικό, ναρκοθετεί συθέμελα την προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Και θα καταδείξει με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι ο διάλογος με την Τουρκία, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, αποτελεί μάλλον ουτοπία…

Το νέο-οθωμανικό πεπρωμένο

Παράλληλα ο Ερντογάν θα επιχειρήσει, μέσω της Αγίας Σοφίας, να στείλει και δύο σημαντικά μηνύματα, ένα εκτός των συνόρων και ένα εντός των τειχών. Το μήνυμα, κυρίως προς τη Δύση που εκφράζει διαρκώς τη δυσαρέσκειά της για τις τουρκικές ενέργειες και στο θέμα της Αγίας Σοφίας, είναι ξεκάθαρο. Ο «Σουλτάνος» θα κάνει άλλη μια επίδειξη ισχύος και με εργαλείο την Αγία Σοφία, θα επιχειρήσει ένα ακόμη τολμηρό βήμα απομάκρυνσης από τη Δύση, προς την επιδίωξη ενός νέο-οθωμανικού πεπρωμένου.

Ο Ρετζέπ Ταγί Ερντογάν «εργαλειοποιεί» την Αγία Σοφία, προκειμένου να αποκομίσει οφέλη στο εσωτερικό της Τουρκίας. Ποντάροντας στον ισχυρό συμβολισμό που «εκπέμπει» ο εν λόγω ναός, επενδύει πολιτικά στον «ιερό αγώνα» μετατροπής του σε τζαμί, με στόχο να κερδίσει πόντους από τους ισλαμιστές ψηφοφόρους, οι οποίοι συγκροτούν και τον πυρήνα του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. 

Οι ενέργειες του Ερντογάν για την Αγία Σοφία, και αυτό οφείλει να το αναλύει η Αθήνα, δεν αποτελούν μια προσωπική διεκδίκηση, αλλά εντάσσονται σε μια συνολική τουρκική στρατηγική που έγκειται στο εξής: στην υποκίνηση μια πολεμικής ρητορικής που έχει ως αφετηρία την ανάγκη προστασίας της εθνικής κυριαρχίας και των δικαιωμάτων της Τουρκίας.

Μέσω αυτού του «φίλτρου»  προάσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, η Άγκυρα επιχειρεί να «καθαγιάσει» – νομιμοποιήσει την επιθετική της ρητορική, αναπτύσσοντας παράλληλα το νεοθωμανικό δόγμα, τόσο προς δυσμάς όσο και προς ανατολάς.