Συμφωνία για fund €150 δισ. για την ευρω-άμυνα, η θέση της Τουρκίας

Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συμφώνησαν να δημιουργήσουν ταμείο δανείων ύψους €150 δισ. για την αγορά όπλων, με εγγύηση από τον κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ, σε μια ιστορική στροφή για τις Βρυξέλλες, η οποία υποκινείται από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τις απαιτήσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ για περισσότερες ευρωπαϊκές δαπάνες στην ίδια τους την άμυνα.

Η πρωτοβουλία, που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη της ΕΕ να δανείζονται από τις Βρυξέλλες και να δαπανούν τα ποσά για εξοπλιστικά συστήματα και πλατφόρμες μέσω κοινών προμηθειών, προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή νωρίτερα φέτος ως μέσο για την επιτάχυνση του επανεξοπλισμού της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Επιδιώκει επίσης να μεγαλώσει τον ευρωπαϊκό αμυντικοβιομηχανικό τομέα, μετά από δεκαετίες υποχώρησης, διοχετεύοντας το μεγαλύτερο μέρος των πόρων σε εταιρείες όπλων με έδρα την ΕΕ και ενθαρρύνοντας υπεργολάβους εκτός ΕΕ να μεταφέρουν τη δραστηριότητά τους στην ήπειρο, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας που εξασφάλισαν οι Financial Times.

Το επίπεδο συμμετοχής τρίτων χωρών -ιδίως του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ και της Τουρκίας-αποτέλεσε το πιο αμφιλεγόμενο στοιχείο της πρωτοβουλίας, με τη Γαλλία να ηγείται των προσπαθειών να διασφαλιστεί ότι η πλειονότητα των χρημάτων θα δαπανηθεί εντός του μπλοκ.

Οι πρωτεύουσες της ΕΕ συμφώνησαν τη Δευτέρα ότι τα δάνεια μπορούν να δαπανώνται για προϊόντα των οποίων τουλάχιστον το 65% της αξίας των εξαρτημάτων προέρχεται από αμυντικές βιομηχανίες που εδρεύουν στην ΕΕ, την Ουκρανία, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Ελβετία, σύμφωνα με τρεις αξιωματούχους που ενημερώθηκαν για τη συμφωνία. Χρειάστηκαν μήνες διαπραγματεύσεων για να επιτευχθεί αυτή η συμφωνία.

Η συμμετοχή της Τουρκίας ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα για την Ελλάδα και την Κύπρο, λόγω της μακροχρόνιας διαμάχης τους με την Άγκυρα.

«Δεν μπορούμε να χρηματοδοτούμε μια αμυντική βιομηχανία σε μια χώρα που ανοιχτά αμφισβητεί κράτη-μέλη της ΕΕ», δήλωσε ένας από τους αξιωματούχους που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις. Η Ελλάδα έχει πιέσει ώστε οποιαδήποτε συμμετοχή της Τουρκίας να είναι σταδιακή, αναστρέψιμη και να συνοδεύεται από συγκεκριμένες πολιτικές παραχωρήσεις, παρά το γεγονός ότι η τελική ψήφος για την έγκριση κάθε επιμέρους δανείου δεν απαιτεί ομοφωνία.

Αμυντικές εταιρείες τρίτων χωρών, όπως η βρετανική BAE Systems, μπορούν να καλύπτουν έως και το 35% της αξίας μιας προμήθειας, εκτός εάν η χώρα τους υπογράψει διμερή αμυντική συμφωνία με την ΕΕ και στη συνέχεια μια ξεχωριστή τεχνική συμφωνία που να ορίζει τις λεπτομέρειες της συνεργασίας αυτής.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ πρόκειται να υπογράψουν αυτή την αρχική αμυντική συμφωνία τη Δευτέρα σε διμερή σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο.

Επιπλέον, η συμβολή κάθε επιμέρους υπεργολάβου εκτός ΕΕ σε οποιοδήποτε χρηματοδοτούμενο έργο περιορίζεται στο 15% της συνολικής αξίας. Το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί έως και 35%, εφόσον υπάρχει προϋπάρχουσα συνεργασία με τον κύριο εργολάβο της ΕΕ ή εφόσον ο Ευρωπαίος εργολάβος «δεσμεύεται να μελετήσει εντός δύο ετών τη σκοπιμότητα αντικατάστασής του» με ευρωπαϊκή εναλλακτική, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας.

Αυτό «παρέχει ευελιξία» ως προς τους υπεργολάβους εκτός ΕΕ, δήλωσε ένας από τους αξιωματούχους.

Το πρόγραμμα θα καλύπτει την προμήθεια βασικών αμυντικών δυνατοτήτων όπως πυρομαχικά πυροβολικού, πυραύλους και drones, συστήματα αεράμυνας, στρατηγικά αεροσκάφη για στρατιωτική κινητικότητα, καθώς και κυβερνοσυστήματα τεχνητής νοημοσύνης.

Καθώς η πρωτοβουλία προτάθηκε υπό τις έκτακτες εξουσίες που παρέχουν οι Συνθήκες της ΕΕ, δεν απαιτήθηκε ξεχωριστή έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ως εκ τούτου αναμένεται να τεθεί σε ισχύ πριν από το τέλος του μήνα, μετά την επίσημη έγκριση, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους.