Προκλήσεις και απειλές για τη Θαλάσσια Ασφάλεια – Η στρατηγική της Ε.Ε

Μετά από σχεδόν μια δεκαετία προτάσεων και διαβουλεύσεων για μόνιμη ναυτική δύναμη και εκπόνηση Ευρωπαϊκής Θαλάσσιας Στρατηγικής, στις 26 Ιουνίου 2014, εγκρίνεται υπό το Ελληνικής προεδρίας Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα (EUMSS).

Γράφει ο Γιώργος Βαρδάκης

Η EUMSS, σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό είναι ”ένα κοινό σχέδιο της ΕΕ για την ασφάλεια στη θάλασσα και καλύπτει όλες τις προκλήσεις του παγκόσμιου θαλάσσιου τομέα, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν άτομα, δραστηριότητες ή υποδομές στην ΕΕ.’’. Γιατί όμως η θάλασσα είναι σημαντική για την Ε.Ε. και ποιες είναι οι απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει σ ’αυτή;

Καταρχάς, μια ασφαλής θάλασσα για την Ευρωπαϊκή Ένωση σημαίνει ότι το 70% των (θαλάσσιων) συνόρων της θα είναι ασφαλές, εξασφαλίζοντας έτσι τα ανάλογα οφέλη σε ζωτικής σημασίας τομείς, όπως σ’ αυτόν της ενεργειακής ασφάλειας. Δεύτερον, η οικονομική δραστηριότητα στη θάλασσα μέσω του εμπορίου, του τουρισμού και των μεταφορών αποτελεί πηγή ευημερίας για την Ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η Ε.Ε. είναι ο 3ος μεγαλύτερος εισαγωγέας και ο 5^ος μεγαλύτερος εξαγωγέας αλιευμάτων στο κόσμο. Επομένως, είναι απολύτως σαφές ότι ο έλεγχος και η προστασία της θάλασσας είναι στοιχεία κομβικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα πρέπει με κάθε τρόπο να τα επιτύχει, εξουδετερώνοντας κάθε απειλή που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα της.

Στο ζήτημα των απειλών θαλάσσιας ασφάλειας, στο παρόν κείμενο θα γίνει αναφορά σε τρεις εξ αυτών.

Αφίξεις μεταναστών και απώλειες ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα.

Οι αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών στη Μεσόγειο και το Αιγαίο πέλαγος αποτελούν μια σημαντική απειλή ασφάλειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σχεδόν 400 νέες αφίξεις σε 24 ώρες σημειώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα στο Ανατολικό Αιγαίο.

Μπορεί οι αριθμοί και οι ημερήσιες αφίξεις να μην αγγίζουν τα επίπεδα του 2015, όμως συνολικά, τον Σεπτέμβριο σημειώθηκε ρεκόρ τριετίας στις αφίξεις μεταναστών στην Ελλάδα. Συνολικά, 95.800 πρόσφυγες και μετανάστες αφίχθηκαν δια θαλάσσης το 2019, με περίπου 1240 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους στη Μεσόγειο θάλασσα το ίδιο έτος, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Η εφαρμογή της EUMSS με τις επιχειρήσεις της FRONTEX για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων, σε συνεργασία με το Λιμενικό Σώμα, αποτελούν μια πρωτοβουλία προς τη σωστή κατεύθυνση.

Πειρατεία  και Κυβερνοεπιθέσεις

Οι επιθέσεις κατά πλοίων Ευρωπαϊκών χωρών και οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν συχνό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια. Δυο επιθέσεις μέσα σε ένα μήνα έχουν δεχθεί δυο ελληνόκτητα πλοία , το πρώτο το Νοέμβριο στα ανοιχτά του Τόγκο, και το δεύτερο λίγες μέρες πριν στη Νιγηρία.

Ακόμη, το 2017, η ναυτιλιακή εταιρεία A.P. Moller-Maersk με έδρα τη Δανία δέχτηκε κυβερνοεπίθεση με αποτέλεσμα να προκληθεί βλάβη στο σύστημα πληροφορικής της. Αυτά είναι μόνο μερικά περιστατικά από τις επιθέσεις που έχουν λάβει χώρα πρόσφατα, στοχεύοντας πλοία ευρωπαϊκών εταιρειών.

Η αντιμετώπιση τους απαιτεί την πιστή τήρηση της EUMSS, όπως και τη συνεχή συνεργασία των κρατών μελών με τους αρμόδιους οργανισμούς, είτε αυτοί βρίσκονται εντός Ευρώπης, όπως η Europol και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA), είτε εκτός, με στόχο την ανταλλαγή πληροφοριών, την ανάλυση κινδύνων αλλά και την ανάπτυξη τεχνογνωσίας ενάντια στις κυβερνοεπιθέσεις.

Αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών μελών

H αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων κρατών μελών αποτελεί μια ακόμη απειλή ασφάλειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι απειλές εναντίον οικονομικών συμφερόντων κρατών- μελών, όπως αυτές της Τουρκίας κατά της Ελλάδας και της Κύπρου, αφορούν άμεσα και την ίδια την Ευρώπη, καθώς τα θαλάσσια σύνορα των προαναφερθεισών χωρών δεν είναι μόνο ελληνικά ή κυπριακά αλλά και ευρωπαϊκά.

Η αμφισβήτηση της ύπαρξης υφαλοκρηπίδας στα νησιά και η προσπάθεια για επιβολή των δικών της όρων στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο συνιστούν απειλές οικονομικής και ενεργειακής ασφάλειας για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η αντιμετώπιση αυτής της απειλής επιβάλλεται να επιχειρηθεί με διπλωματικά μέσα (διπλωματική απομόνωση), ενίσχυση της πολιτικοστρατιωτικής συνεργασίας των κρατών μελών με περιφερειακούς συμμάχους (πχ. Ισραήλ), στήριξη των εταιρειών που δρουν στην Κυπριακή ΑΟΖ αλλά και με την πλήρη εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.

Συμπερασματικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση με την στρατηγική για την ασφάλεια στη θάλασσα (EUMSS), καλείται να ανταποκριθεί στις σύγχρονες θαλάσσιες απειλές σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφάλειας. Μια ανοικτή και ασφαλής ευρωπαϊκή και διεθνής θάλασσα, θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την προστασία των στρατηγικών συμφερόντων της  Ε.Ε., και την αντιμετώπιση απειλών, όπως το μεταναστευτικό, η τρομοκρατία και η αμφισβήτηση θαλάσσιων συνόρων κρατών μελών.