Πληθωρισμός στην Ελλάδα: Πώς οι τιμές των υπηρεσιών έγιναν ο βασικός τροφοδότης

Για το «φαινόμενο» του πληθωρισμού που σάρωσε την Ελλάδα και την Ευρώπη τα προηγούμενα χρόνια-εξαιτίας της πανδημίας, των γεωπολιτικών κρίσεων (Ουκρανία, Μέση Ανατολή), των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα- έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά.

Γράφει ο Νώντας Βλάχος 

Οι πληθωριστικές τάσεις βρίσκονται σε φάση αποκλιμάκωσης εδώ και αρκετούς μήνες τόσο στην χώρα μας όσο στη Γηραιά Ήπειρο. Ο ρυθμός αύξησης των τροφίμων-που αποτελούσαν τον κύριο τροφοδότη του πληθωρισμού- έχουν επιβραδυνθεί σημαντικά και αυτή η συνθήκη αναμένεται να ενισχυθεί το επόμενο διάστημα, προς όφελος των νοικοκυριών. Την ίδια στιγμή όμως τα ηνία στη… διαμόρφωση του πληθωρισμού έχουν πάρει οι τιμές των υπηρεσιών που περιλαμβάνουν μια ευρεία γκάμα κλάδων όπως η αναψυχή, οι μεταφορές, οι επικοινωνίες, η παροχή καταλυμάτων κτλ. Η επίδρασή τους στον πληθωρισμό εν Ελλάδι αποδεικνύεται καθοριστική την παρούσα χρονική περίοδο και εν πολλοίς αποτελούν τροχοπέδη στην περαιτέρω αποκλιμάκωση του γενικού δείκτη καταναλωτή, που η αλήθεια είναι πως βρίσκεται πιο ψηλά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος σε ποιους παράγοντες οφείλεται αυτή η άνοδος των τιμών των υπηρεσιών και η τόσο καθοριστική επίδρασή τους στον πληθωρισμό στην Ελλάδα; Πρώτον-σύμφωνα με έκθεση της Alpha Bank- στην αύξηση της ζήτησης και κατά συνέπεια των τιμών των υπηρεσιών. Η ιδιωτική κατανάλωση καταγράφει συνεχή άνοδο από το 2021 και μετά, επιδεικνύοντας ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στις πολλαπλές εξωτερικές διαταραχές.

Μετά την πτώση κατά 6,2% το 2020, εξαιτίας της πανδημίας, η ιδιωτική καταναλωτική δαπάνη, σε σταθερές τιμές, αυξήθηκε κατά 5,1% το 2021, 8,6% το 2022 και 1,8% το 2023. Επιπρόσθετα, το πρώτο εξάμηνο του 2024 η ιδιωτική κατανάλωση, σε πραγματικούς όρους, αυξήθηκε κατά 2% σε ετήσια βάση, λαμβάνοντας ώθηση από τη συνεχιζόμενη αύξηση της απασχόλησης, την άνοδο των τουριστικών εισπράξεων και την ενίσχυση των εισοδημάτων.

Οι αυξήσεις των τιμών των υπηρεσιών παρουσιάζουν διαφορές μεταξύ των κατηγοριών που απαρτίζουν τον αντίστοιχο Δείκτη Τιμών, σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση της Eurostat. Συγκεκριμένα, το πρώτο εννεάμηνο του έτους, οι τιμές της κατηγορίας που περιλαμβάνει τις υπηρεσίες αναψυχής και προσωπικής φροντίδας κατέγραψαν τη μεγαλύτερη άνοδο, ίση με 5,6%, ενώ ακολούθησαν οι τιμές που σχετίζονται με τις υπηρεσίες πακέτων διακοπών και παροχής καταλυμάτων (5%), τις μεταφορές (3,7%), τις διάφορες υπηρεσίες (3,3%)  και τη στέγαση (3,1%). Αντίθετα, μείωση κατά 0,9% σημείωσαν οι υπηρεσίες που σχετίζονται με την επικοινωνία, με τις τιμές της εν λόγω κατηγορίας να καταγράφουν διαρκή μείωση από το 2020.

Δεύτερον, η προσαρμογή των τιμών των υπηρεσιών στο γενικό επίπεδο τιμών τείνει να καθυστερεί περισσότερο σε σύγκριση με την προσαρμογή των τιμών άλλων κατηγοριών, όπως της ενέργειας, των τροφίμων και λοιπών αγαθών . Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, καθώς ο ΕνΔΤΚ αυξήθηκε κατά 9,3% το 2022 και 4,2% το 2023, με τις τιμές των υπηρεσιών να αυξάνονται ηπιότερα, κατά 4,5% σε αμφότερα τα έτη, ενώ αντίθετα, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 12% και 11,7% αντίστοιχα. Η ταχύτερη αύξηση του Δείκτη Τιμών στις Υπηρεσίες, εντός του τρέχοντος έτους, έχει ως αποτέλεσμα να προσεγγίζει πλέον τον ΕνΔΤΚ

Εργασία και μισθοί

Τρίτον, στο γεγονός ότι ο τομέας των υπηρεσιών είναι περισσότερο εντάσεως εργασίας (labour-intensive), με τους μισθούς να κατέχουν μεγαλύτερο μερίδιο στο κόστος των υπηρεσιών σε σύγκριση με το κόστος των αγαθών . Κατά συνέπεια, οι τιμές των υπηρεσιών παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις μισθολογικές αυξήσεις και στη στενότητα της αγοράς εργασίας. Με βάση τον εποχικά προσαρμοσμένο Δείκτη Μισθολογικού Κόστους της ΕΛΣΤΑΤ , σημαντική αύξηση του μισθολογικού κόστους καταγράφεται από το δεύτερο εξάμηνο του 2022 (8,2%), η οποία συνεχίστηκε το 2023 (6,6%) και το πρώτο εξάμηνο του 2024 (7,7%).

Παράλληλα, όπως αναφέρει η έκθεση της Alpha Bank, καταγράφεται αύξηση των κενών θέσεων από το 2023. Αναφέρονται ενδεικτικά οι ελλείψεις ανθρωπίνου δυναμικού στον ξενοδοχειακό κλάδο, οι οποίες υπερέβησαν τις 53,2 χιλιάδες το 2023 και αντιστοιχούν στο 20% των θέσεων εργασίας που προβλέπονται από το οργανόγραμμα των ξενοδοχείων .

Τέταρτο, στην αυξημένη στάθμιση των υπηρεσιών στον ΕνΔΤΚ. Οι σταθμίσεις κάθε κατηγορίας και υποκατηγορίας στον ΕνΔΤΚ διαφέρουν μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ-27), ενώ και εντός της ίδιας χώρας μεταβάλλονται ανά έτος. Στις αρχές κάθε έτους καθορίζονται οι συντελεστές στάθμισης, με βάση τις καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών κατά το προηγούμενο έτος. Σκοπός είναι να υπάρχουν οι πιο «αντιπροσωπευτικοί» συντελεστές στάθμισης.

Για το 2024, οι υπηρεσίες στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 46,4% του ΕνΔΤΚ, το οποίο είναι το πέμπτο υψηλότερο στην ΕΕ-27 και υψηλότερο του μέσου όρου αυτής (42,3%). Αυτό σημαίνει ότι ο ΕνΔΤΚ στην Ελλάδα παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία στις αυξήσεις των τιμών των υπηρεσιών που καταγράφονται από την αρχή του έτους.