Η ανάγκη για αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων

Η δημόσια διοίκηση αποτελεί την ραχοκοκαλιά της οργανωμένης πολιτείας και ο καθοριστικός κρίκος ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος. Όμως, χωρίς ένα λειτουργικό και δίκαιο σύστημα αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων, κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού ή βελτίωσης των δημόσιων υπηρεσιών είναι εκ των προτέρων περιορισμένη.

Γράφει ο *Λάμπρος Μπέλεσης

Η ανάγκη για ένα αξιόπιστο πλαίσιο αξιολόγησης είναι επιτακτική, όπως καταδεικνύεται από τις διεθνείς πρακτικές, τις δυνατότητες αξιοκρατικής εφαρμογής και την κομβική σημασία της σωστής τοποθέτησης ανθρώπων σε κατάλληλες θέσεις.

Α. Διεθνής Εμπειρία και Στατιστικά: Η Αξιολόγηση ως Καθιερωμένη Πρακτική

Σε διεθνές επίπεδο, τα σύγχρονα κράτη έχουν υιοθετήσει οργανωμένα συστήματα αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων με στόχο τη διαρκή βελτίωση της διοίκησης και την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στους πολίτες. Η τάση αυτή δεν είναι απλώς διαχειριστική, αλλά βαθύτατα πολιτική και οργανωτική.
• Σουηδία: Καθολική εφαρμογή ετήσιων αξιολογήσεων με μετρήσιμα αποτελέσματα.
• Γαλλία: Η αξιολόγηση ενσωματώνεται στη διαδικασία σταδιοδρομίας των υπαλλήλων.
• Καναδάς: Το «Public Service Performance Agreement» θέτει διαφανείς και συγκεκριμένους στόχους ανά θέση.
• Ηνωμένο Βασίλειο: Πλαίσιο συνεχούς ανατροφοδότησης και ετήσιας αποτίμησης.
• ΟΟΣΑ: 91% των χωρών εφαρμόζουν ή σχεδιάζουν δομημένα συστήματα αξιολόγησης βάσει KPIs.
Η διεθνής εμπειρία καταδεικνύει ότι η συστηματική αξιολόγηση δεν είναι μια απειλή, αλλά μια αναγκαία συνθήκη διοικητικής αποτελεσματικότητας και κοινωνικής λογοδοσίας.

Β. Εξασφάλιση Αξιοκρατικής Εφαρμογής: Όχι στη Γραφειοκρατική Τυπολατρία, Ναι στην Ουσία
Αν η αξιολόγηση πρόκειται να αποτελέσει πυλώνα βελτίωσης του δημοσίου, τότε ο τρόπος εφαρμογής της είναι κρίσιμος. Η επιτυχία δεν έγκειται μόνο στη θέσπιση της διαδικασίας, αλλά και στην καλλιέργεια κουλτούρας αξιοκρατίας.
Βασικά στοιχεία για δίκαιη και λειτουργική αξιολόγηση:
• Διαφάνεια και σαφήνεια στα κριτήρια.
• Μετρήσιμα αποτελέσματα (ποσοτικά και ποιοτικά KPIs).
• Συμμετοχική προσέγγιση με χρήση εργαλείων 360° feedback.
• Δικαίωμα ανατροφοδότησης και ένστασης.
• Ψηφιακή διαχείριση για διαφάνεια και αποτελεσματικότητα.

Η ενότητα αυτή διασυνδέεται άρρηκτα με την προηγούμενη, καθώς οι καλές διεθνείς πρακτικές βασίζονται ακριβώς στην εφαρμογή αξιολογήσεων με αυτά τα χαρακτηριστικά – χωρίς τα οποία η διαδικασία καταλήγει προσχηματική.

Γ. Εφαρμογή Μέσω Αναγνωρισμένων Προτύπων: Από τη Θεωρία στην Πιστοποιήσιμη  Πράξη

Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά και βιώσιμα η αξιολόγηση, οφείλει να βασιστεί σε καθιερωμένα πρότυπα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Με τον τρόπο αυτό, διασφαλίζεται η συνέπεια, η διαφάνεια και η αποδοχή από το σύνολο της διοικητικής ιεραρχίας.

Ενδεικτικά πρότυπα:
• EFQM: Οργανωτική αριστεία, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης προσωπικού.
• ISO 30414: Τεκμηρίωση της ανθρώπινης συνεισφοράς με αντικειμενικά δεδομένα.
• Balanced Scorecard: Ευθυγράμμιση της ατομικής απόδοσης με στρατηγικούς στόχους.
• ILO εργαλεία: Για δημόσια διοίκηση με βάση διεθνείς κατευθύνσεις.

Τα πρότυπα αυτά λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ της επιθυμητής αξιοκρατίας  και της παγκόσμιας πρακτικής  μετατρέποντας τις αρχές σε εφαρμόσιμη διοικητική πολιτική.

Δ. Η Στρατηγική Αξία της Τοποθέτησης του Κατάλληλου Ανθρώπου στην Κατάλληλη Θέση

Το ουσιαστικότερο όφελος από ένα αξιόπιστο σύστημα αξιολόγησης δεν είναι ούτε οι ποινές ούτε οι προαγωγές. Είναι η ορθολογική κατανομή ρόλων, καθηκόντων και πόρων

Η αξιολόγηση αναδεικνύει:
• Ποιοι υπάλληλοι διαθέτουν δεξιότητες που δεν αξιοποιούνται επαρκώς.
• Πού εντοπίζονται ανάγκες επανακατάρτισης ή αλλαγής καθήκοντος.
• Ποιοι μπορούν να αναλάβουν επιτελικές ή κρίσιμες θέσεις.
• Πώς χτίζεται ένα διοικητικό μοντέλο που αποδίδει, χωρίς να εξαντλεί ή να απογοητεύει τους λειτουργούς του.

Έτσι, κλείνοντας τον κύκλο, η ύπαρξη αξιολόγησης και η εφαρμογή της βάσει standards  , οδηγούν σε δίκαιη και παραγωγική αξιοποίηση του προσωπικού, όπως προβλέπει κάθε ώριμη διοικητική στρατηγική . Η αξιοκρατία δεν είναι ιδεολογική πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση βιωσιμότητας και αποτελεσματικότητας του κράτους.

*Ο Λάμπρος Μπέλεσης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Achieve Performance Sa, Πρόεδρος ΠΑΕΛΟ & Μέλος ΔΣ ΕΒΕΑ