Γ. Ψυχογιός: Στοχοποίηση των προσφύγων και μεταναστών προς ικανοποίηση της ακροδεξιάς πτέρυγας της ΝΔ

Συνέντευξη του Γιώργου Ψυχογιού, βουλευτή και τομεάρχη προσφυγικού του ΣΥΡΙΖΑ στην εφημερίδα «Εποχή» και τη δημοσιογράφο Τζέλα Αλιμπράντη.

Ο Κ. Μητσοτάκης όταν είχε μιλήσει στη σύνοδο του ΟΗΕ για το προσφυγικό χρησιμοποίησε μια πιο προσεχτική γλώσσα, την ίδια στιγμή που υπουργοί του στο εσωτερικό της χώρας μιλούσαν για εισβολείς. Υπάρχουν εσωκομματικές συγκρούσεις για το ζήτημα ή τελικά η γραμμή είναι μία, αυτή των αποφάσεων του υπουργικού συμβουλίου; Πώς τις κρίνεις;

Έχει διαφανεί ξεκάθαρα ότι ο κ. Μητσοτάκης, σε πολλά θέματα, είναι άλλος στο εξωτερικό και άλλος στο εσωτερικό. Στη ΝΔ φαίνεται ότι υπάρχουν δύο ρητορικές προσεγγίσεις για το προσφυγικό, μία των κκ Γεωργιάδη, Βορίδη, Παναγιωτόπουλου και μία του κ. Κουμουτσάκου, που ακόμα δεν έχει ουσιαστικές αρμοδιότητες και ασχολείται περισσότερο επί των διπλωματικών ζητημάτων, παρά με την χάραξη πολιτικής. Αυτό το πάτημα σε δύο βάρκες είναι καθαρά ευκαιριακό, προκειμένου να ικανοποιήσει η ΝΔ το διεθνές και ευρωπαϊκό ακροατήριο από τη μία, και από την άλλη τους ακροδεξιούς που την ψήφισαν, αλλά και που έχει στην κυβέρνησή της. Η πραγματική γραμμή είναι αυτή που αποτυπώθηκε στο πρόγραμμά της προεκλογικά και που τώρα παίρνει σάρκα και οστά με τις επαναλαμβανόμενες αποφάσεις του ΚΥΣΕΑ και του υπουργικού συμβουλίου. Αποφάσεις που παραβιάζουν το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο στο κομμάτι και των δικαιωμάτων και των διαδικασιών, και στοχεύουν στην αποτροπή των προσφύγων, ενώ ταυτόχρονα φανερώνουν την παντελή έλλειψη σχεδίου για την αποσυμφόρηση των νησιών, την αξιοπρεπή διαβίωση των προσφύγων, την ενίσχυση της Υπηρεσίας Ασύλου και την ένταξη.

Ξήλωμα των νομικών δικλείδων
Η κυβέρνηση λέει πως πρόκειται πια για μεταναστευτικό ζήτημα και όχι προσφυγικό. Τι προσπαθούν να σηματοδοτήσουν με αυτό τον τρόπο;
Αυτό είναι ένα πολύ κρίσιμο σημείο. Πρόκειται, πρώτον, για μια ευθεία βολή και παραβίαση της συνθήκης της Γενεύης, που περιγράφει ότι το αν κάποιος είναι πρόσφυγας ή όχι, κρίνεται εξατομικευμένα. Και, δεύτερον, προσπαθούν με αυτό τον τρόπο να δικαιολογήσουν ότι δεν θα υπάρξουν οι πρόνοιες που προβλέπονται από το διεθνές, ευρωπαϊκό και ελληνικό δίκαιο. Εξετάζοντας το ζήτημα υπό όρους προσφυγικού ή μεταναστευτικού προφίλ, η κυβέρνηση φαίνεται ότι ακολουθεί τις πλέον αντιδραστικές θέσεις μέσα στην Ευρώπη, που προσπαθούν να χτίσουν την εικόνα ότι a priori είναι οικονομικοί μετανάστες και ότι μάλιστα έρχονται εδώ εις βάρος των υπόλοιπων πολιτών. Βαφτίζοντάς τους μετανάστες -γνωρίζουν ότι οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο δεν μπορούν να κρατούνται- πριμοδοτούν ένα μοντέλο κράτησης και επιστροφών. Αυτή τη στιγμή είναι δεδομένο ότι η κράτηση είναι το έσχατο μέσο που μπορεί να χρησιμοποιήσει η ελληνική πολιτεία. Σε περίπτωση που ισχύσει για κάποιον, έχει το δικαίωμα να υποβάλλει αίτημα ασύλου και άρα θα πρέπει να αφεθεί ελεύθερος στους τρεις μήνες, όλοι οι υπόλοιποι στους έξι. Αντίστοιχα, υπάρχουν νομικές προβλέψεις και για τις επιστροφές, που πριν γίνουν, θα πρέπει να έχουν εξαντληθεί όλα τα άλλα μέσα και δυνατότητες που έχει ο αιτών άσυλο, και σε δικαστικό βαθμό. Όλες αυτές οι δικλείδες τηρήθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ και γι’ αυτό μειώθηκαν οι άνθρωποι στα κέντρα κράτησης. Αυτές τις νομικές δικλείδες θα προσπαθήσει η ΝΔ τώρα να ανατρέψει. Θα αποτελέσει, όμως, σκάνδαλο η οποιαδήποτε παρέμβαση, γιατί βρίσκονται στον πυρήνα του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου. Παράλληλα, θέλουν να βαφτίσουν κι ασφαλείς τρίτες χώρες. Δεν μπορεί να υπάρξει από πριν κατάλογος ασφαλών τρίτων χωρών, ιδίως όταν μιλάμε για χώρες που κατάφωρα παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και απειλούν τις ζωές των ανθρώπων.

Όσον αφορά στις επιστροφές, πέραν της ξενοφοβίας που δείχνει μια τέτοια πολιτική, και πρακτικά δεν θα είναι δύσκολο να συμβούν; Η κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας αφορά μόνο Σύριους και οι υπόλοιπες χώρες δύσκολα δέχονται πίσω άτομα. Άρα γιατί επιλέγουν αυτή τη ρητορική;
Ακριβώς. Η κοινή δήλωση -που είναι ένα πολιτικό κείμενο– προβλέπει για την επιστροφή των Σύριων στην Τουρκία όταν έχει απορριφθεί το αίτημά τους στην Ελλάδα, πράγμα που σημαίνει ότι αφορά μόνο συγκεκριμένες επιστροφές, ενώ υπάρχουν και κάποια νομικά ζητήματα κατά περίπτωση. Το να λέει η κυβέρνηση ότι θα κάνει μαζικές επιστροφές στην Τουρκία εκτός από μη ρεαλιστικό, θέτει και σοβαρά νομικά θέματα, ενώ από επιχειρησιακής άποψης είναι εξαιρετικά δύσκολο, γιατί ακόμα και για αυτούς που μπορούν να επιστραφούν θα πρέπει να υπάρξει συνεργασία και συνεννόηση μεταξύ των υπηρεσιών των δύο χωρών, πράγμα που καθίσταται δύσκολο, κυρίως από την πλευρά της Τουρκίας. Τέλος, θα πρέπει να θεωρηθεί η Τουρκία ασφαλής τρίτη χώρα, γεγονός που λόγω των πολλαπλών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συμβαίνουν εκεί, θέτει πολύ σοβαρά ζητήματα.
Όσον αφορά τις άλλες χώρες καταγωγής, οι επιστροφές έχουν αποδειχθεί πολύ δύσκολες, αφού και μεγάλες χώρες, όπως η Γερμανία, δεν μπόρεσαν να τις εφαρμόσουν. Σε αρκετές περιπτώσεις, ο μικρός αριθμός που επιστράφηκε, τελικά γύρισε πίσω στην Ευρώπη. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι τέτοιες εξαγγελίες αποτελούν πολιτική αξιοποίηση του ζητήματος. Θέλουν να δημιουργήσουν μια εικόνα ότι θα εξαντληθεί η αυστηρότητα στις επιστροφές και ότι έτσι θα λύσουν το ζήτημα του εγκλωβισμού εδώ. Αυτό εκτός από απλουστευτικό και επικοινωνιακό, δημιουργεί εικόνα. Ζήτημα, βέβαια, που οφείλεται στη στάση της Ευρώπης, που δεν στέκεται στο ύψος των περιστάσεων και δεν μιλά για ανακατανομή. Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο η ΝΔ αποφεύγει να μιλήσει για το τι θα κάνει για τους ανθρώπους που θα μείνουν εδώ.

Αποκλεισμός των αιτούντων άσυλο και μεταναστών
Όντως στις αποφάσεις του υπ. συμβουλίου δεν υπήρχε λέξη για την ένταξη. Ταυτόχρονα, η εκπαίδευση είναι ακόμα στον αέρα και έχουμε το νέο αποκλεισμό των αιτούντων από τον ΑΜΚΑ. Πώς πιστεύεις ότι θα κινηθεί η κυβέρνηση σε αυτά τα ζητήματα τελικά;
Νομίζω ότι τα βήματα είναι προφανή. Μετά την κατάργηση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής -πράξη που δείχνει πόσο ανίδεοι είναι για τη σοβαρότητα και περιπλοκότητα του θέματος είναι- από τις πρώτες κινήσεις ήταν η κατάργηση απόδοσης ΑΜΚΑ σε αλλοδαπούς, γεγονός που επηρεάζει οριζόντια την πρόσβαση σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες όλων των εισερχόμενων. Τα πρώτα προβλήματα που προκάλεσε αυτή η απόφαση τα είδαμε στην υγεία. Ευτυχώς κάποιοι γιατροί και νοσοκομεία πήραν την ευθύνη να προχωρήσουν στις απαραίτητες θεραπείες. Αλλά δεν γίνεται αυτό το θέμα να αφεθεί στην αυταπάρνηση των γιατρών. Θα δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα και για τον πληθυσμό των ΚΥΤ και των δομών, αλλά και για τον τοπικό πληθυσμό. Τώρα βλέπουμε να ξηλώνεται το σύστημα για την εκπαίδευση των προσφύγων, που πέρα από δικαίωμα, είναι και διέξοδος και μέσο κοινωνικοποίησης των παιδιών. Τέλος τίθεται το ζήτημα στην πρόσβαση στην εργασία, που και αυτή επηρεάζεται από την κατάργηση του ΑΜΚΑ. Είναι μια καθαρά στοχευμένη πολιτική και για ιδεοληπτικούς λόγους, αλλά και για την έγνοια που έχει η ΝΔ για τους εργοδότες να βρουν φθηνό και αδύναμο εργατικό δυναμικό. Η νέα εγκύκλιος που πριν λίγες μέρες δημοσιεύθηκε –με καθυστέρηση τριών μηνών– είναι ξεκάθαρο πως δημιουργεί δύο ταχύτητες, αποκλείοντας ένα σημαντικό μέρος μεταναστών και τους αιτούντες άσυλο. Ελπίζω να μην τους πάρει άλλους τρεις μήνες για να εκδώσουν νέα εγκύκλιο που να περιλαμβάνει αυτές τις κατηγορίες, ώστε να ευθυγραμμιστεί η χώρα με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις της. Αυτή τη στιγμή κινδυνεύουμε να χάσουμε ό,τι είχαμε κατακτήσει στο ζήτημα, με όποιες ελλείψεις και αν χαρακτηρίζουν αυτές τις κατακτήσεις, και να μπούμε σε μια λογική αυτοματισμού και στοχοποίησης, που αργά ή γρήγορα θα επεκταθεί και σε άλλες κατηγορίες του πληθυσμού.

Εσωστρέφεια της κυβέρνησης
Πώς κρίνεις την εξέλιξη των συναντήσεων του κ. Κουμουτσάκου στην Τουρκία και των υπουργών Εσωτερικών Γαλλίας και Γερμανίας;
Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη έβγαλε μια ανακοίνωση ότι βρίσκεται σε επαφές με την Κύπρο και τη Βουλγαρία, ώστε να αναδειχθεί το γεγονός ότι οι χώρες πρώτης εισόδου από τις οδούς της Ανατολικής Μεσογείου έχουν εξαντλήσει τα όρια τους στην παροχή συνθηκών υποδοχής. Βλέπουμε θετικά αυτή την πρωτοβουλία, με την προϋπόθεση ότι θα είναι βασισμένη στους κανόνες του διεθνούς δικαίου και του ανθρωπισμού. Σε ένα σημείο της ανακοίνωσης, βέβαια, κάνουν λόγο για εγκαθίδρυση «παράνομων» οδών μετανάστευσης προς την Ευρώπη, όταν το κείμενο του Μαρακές του ΟΗΕ μιλάει για δημιουργία νόμιμων οδών μετανάστευσης. Ωστόσο, μέχρι σήμερα στην ουσία, πέραν δηλώσεων και τηλεφωνημάτων, στην πράξη η κυβέρνηση δεν είχε κάνει καμία άλλη κίνηση διεθνοποίησης του θέματος, ώστε να βάλει το προσφυγικό στις σωστές βάσεις, να δημιουργήσει ευρύτερες συμμαχίες και να απαιτήσει κυρώσεις στα όργανα της ΕΕ για τις χώρες που δεν τηρούν τις υποχρεώσεις τους. Η κυβέρνηση χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια στο ζήτημα και αυτό είναι εξαιρετικά επιζήμιο για τη χώρα. Επιλέγει να βλέπει το προσφυγικό σαν διμερές θέμα με την Τουρκία, σαν απομονωμένο ζήτημα εθνικής ασφάλειας. Ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση είχε φτιάξει μια ευρύτερη συμμαχία με τις χώρες του Νότου, διεκδικώντας τη συλλογική ευρωπαϊκή ευθύνη, είχαμε καταφέρει αποτελέσματα, με το πρόγραμμα μετεγκατάστασης και διμερείς συμφωνίες, που, παρά τα προβλήματά τους, απεγκλώβισαν οικογένειες προσφύγων από εδώ. Η σύνοδος της Μάλτας βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, θα δούμε βέβαια το κατά πόσο θα ισχύσουν οι αποφάσεις και κατά πόσο θα διευρυνθούν, περιλαμβάνοντας και την Ελλάδα.

Ενάντια στη ξενοφοβική λογική της ΝΔ
Ο ΣΥΡΙΖΑ πώς σκοπεύει να αντιμετωπίσει την πολιτική της ΝΔ στο ζήτημα; Μπορεί να αναζωπυρωθεί το κίνημα αλληλεγγύης;
Το προσφυγικό βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της ατζέντας μας και πρέπει να κάνουμε παρεμβάσεις σε όλα τα επίπεδα, και στο κοινοβουλευτικό και στο ευρωπαϊκό, ζητώντας ένα κοινό σύστημα ασύλου και ισομερή κατανομή, και στην αυτοδιοίκηση και στο κινηματικό. Ήδη έχουμε κάνει κοινοβουλευτικές ερωτήσεις για τα θέματα του ΑΜΚΑ και της εκπαίδευσης, έχουμε επικοινωνία με διεθνούς οργανισμούς και σε κάθε ανοιχτή δομή είμαστε εκεί με τις τοπικές κινήσεις αλληλεγγύης και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Δεν θα δείξουμε την αλληλεγγύη μας μόνο σε όσους πρόσφυγες έρχονται, αλλά θα αξιώσουμε και να συνεχιστεί και μια πολιτική που εφαρμόσαμε τα προηγούμενα χρόνια, που παρά τα προβλήματα και τις αδυναμίες που υπήρχαν, έβαλε το προσφυγικό σε μια ροή, με προγράμματα στέγασης και ένταξης. Το ίδιο ισχύει και για το μεταναστευτικό, που και σε αυτό κινδυνεύουν να τορπιλιστούν οι κατακτήσεις του προηγούμενου διαστήματος και αφορούν πάνω από 600.000 ανθρώπους, που βρίσκονται εδώ χρόνια και έχουν προσφέρει τα μέγιστα στη χώρα. Θα πρέπει να δούμε το προσφυγικό και το μεταναστευτικό στη λογική της ένταξης, του σεβασμού των δικαιωμάτων και της ανθρωπιάς, ενάντια στη λογική της εισβολής και του δημόσιου κινδύνου που προσπαθεί να χτίσει η ΝΔ.