Εμπόριο ανθρώπων και μετανάστευση: Η καταπολέμηση μέσω διεθνών συμβάσεων

Η μετανάστευση αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι αιτίες που επιβάλλουν τη μετανάστευση των ανθρώπων σχετίζονται κυρίως με την ανθρώπινη ανάγκη για ένα καλύτερο μέλλον και μια καλύτερη ζωή. Η μετανάστευση δεν είναι κάτι αρνητικό, καθώς επιφέρει σημαντικά οφέλη τόσο στις χώρες υποδοχής όσο και στις χώρες προέλευσης των μεταναστών

Γράφει η Βίκυ Μανιάτη

Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται αύξηση των μεταναστευτικών ροών σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και παράλληλα με αυτή την αύξηση των μεταναστευτικών ροών, αυξάνονται και οι αρνητικές επιπτώσεις της μετανάστευσης, μια εκ των οποίων είναι η εμπορία των ανθρώπων.

Η εμπορία ανθρώπων αποτελεί μια ευμετάβλητη και δύσκολα ελεγχόμενη μορφή εγκλήματος, που διαπράττεται συχνά στα πλαίσια του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Στη Συνθήκη για τη Λειτουργία της Ε.Ε, η εμπορία ανθρώπων θεωρείται σοβαρή μορφή οργανωμένου εγκλήματος (άρθρο 83) και συνδέεται με τη μεταναστευτική πολιτική (άρθρο 79)

Για αρκετά χρόνια,  δεν υπήρχε ένας επίσημος ορισμός του φαινομένου της εμπορίας προσώπων. Η ανοδική πορεία που ελάμβανε η εμπορία των προσώπων άρχισε να απασχολεί την διεθνή κοινότητα, που κατέβαλε προσπάθειες για την καταπολέμηση της με τη λήψη μέτρων, προκειμένου αφενός να περιοριστούν οι διαστάσεις του φαινομένου και αφετέρου να διευκολυνθεί η διακρατική συνεργασία με την ύπαρξη ενός κοινά αποδεκτού ορισμού, την υπογραφή διεθνών συμβάσεων και την θέσπιση κανόνων δικαίου.

Συνοπτικά οι διεθνείς Συμβάσεις για την εμπορία προσώπων που έχουν υπογραφεί είναι οι ακόλουθες:

1904: Στο Παρίσι υιοθετήθηκε η Πρώτη Διεθνής Σύμβαση για την Καταστολή του Εμπορίου Λευκός Σαρκός (International Agreement for the Suppression of White Slave Traffic). Όμως, εστίαζε στην προστασία των θυμάτων εμπορίου λευκός σαρκός και ποτέ δεν εφαρμόστηκε.

1910: Υιοθετήθηκε η Διεθνής Σύμβαση για την Καταστολή της Διακίνησης Λευκής Σαρκός (International Convention for the Suppression of White Slave Traffic), η οποία δεν διέφερε ουσιαστικά από την προηγούμενη Σύμβαση.

1921: Στη Γενεύη, κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου για τη Συνθήκη της ΚτΕ υπογράφτηκε η Διεθνής Συνθήκη για την Καταστολή της Παράνομης Διακίνησης Γυναικών και Παιδιών (Convention for the Suppression of the Traffic in Women and Children), όπου προβλέπονταν μέτρα προστασίας κατά της εμπορίας παιδιών και η διεθνική σωματεμπορία αντιμετωπίστηκε ως εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα.

1933: Στη Γενεύη υπογράφεται μια Δεύτερη Συνθήκη, η Διεθνής Σύμβαση για την Καταστολή της Παράνομης Διακίνησης Ενήλικων Γυναικών (International Convention for the Suppression of the Trafficking Women of Full Age), όπου προβλεπόταν η τιμωρία των εμπλεκομένων στην παράνομη διακίνηση γυναικών. Επίσης, ο όρος “εμπόριο λευκής σαρκός” αντικαθίσταται από τον όρο “παράνομη διακίνηση” (trafficking).

1950: Στις 21 Μαρτίου 1950, υπογράφτηκε από τον ΟΗΕ η Συνθήκη για την Καταστολή της Παράνομης Διακίνησης Προσώπων και την εκμετάλλευση της πορνείας άλλων (Convention for the Suppression of the Traffic in Persons and of the Exploitation of the Prostitution of others – With Final Protocol) όπου ενσωματώθηκαν οι βασικές προβλέψεις των προηγούμενων συνθηκών. Στην εν λόγω Συνθήκη, η απέλαση των γυναικών θυμάτων σωματεμπορίας αποτελεί μέτρο καταστολής του εγκλήματος από τις εθνικές έννομες τάξεις.

Και στις τέσσερις Συμβάσεις δεν κατέστη εφικτή η απόδοση ενός επίσημου ορισμού για την εμπορία προσώπων (ή σωματεμπορία).

Το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας για την αντιμετώπιση του trafficking αναζωπυρώνεται εκ νέου στα τέλη της δεκαετίας του 1990, γεγονός που οδήγησε στην υπογραφή της Σύμβασης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας (Europol) στις 26 Ιουλίου 1995, η οποία συμπληρώθηκε με την απόφαση του Συμβουλίου (03.12.1998). Στην απόφαση αυτή, η σωματεμπορία ορίζεται ως η υπαγωγή προσώπου στην πραγματική και παράνομη εξουσία άλλων προσώπων, είτε με χρήση βίας και απειλής είτε με κατάχρηση σχέσης εξάρτησης είτε με δόλο με σκοπό την εκμετάλλευση της πορνείας, άλλες μορφές εκμετάλλευσης και ίας κατά ανηλίκων ή την εμπορία έκθετων παιδιών, όπου συγκαταλέγεται η παραγωγή, πώληση και διανομή προνογραφικού υλικού όπου εμφανίζονται παιδιά.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμα του το 1996 ορίζει την εμπορία ως “η παράνομη πράξη με την οποία κάποιος άμεσα ή έμμεσα ενθαρρύνει την είσοδο ή τη διαμονή πολίτη προερχόμενου από τρίτο κράτος με στόχο την εκμετάλλευσή του, χρησιμοποιώντας δόλο ή οποιαδήποτε μορφή εξαναγκασμού ή κάνοντας κατάχρηση της ευάλωτης θέσης του ή του διοικητικού καθεστώτος.

Ύστερα από διαπραγματεύσεις και προσπάθειες των διεθνών οργανισμών, το 2000 στο Παλέρμο της Ιταλίας υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο για την Πρόληψη, Καταστολή και Τιμωρία της Διακίνησης Προσώπων με σκοπό τη Σεξουαλική και Οικονομική Εκμετάλλευση, ιδιαίτερα Γυναικών και Παιδιών. Το Πρωτόκολλο του Παλέρμο στο άρθρο 3 ορίζει την έννοια της εμπορίας (trafficking) ως εξής:

“α. Με την παράνομη διακίνηση προσώπων με σκοπό τη σεξουαλική / οικονομική εκμετάλλευση νοείται η στρατολόγηση, η μεταφορά, η μετακίνηση, η εγκατάσταση ή η παραλαβή προσώπων μέσω απειλής ή χρήσης βίας ή άλλων μορφών εξαναγκασμού ή της απαγωγής, του δόλου, της εξαπάτησης, της κατάχρησης της δύναμης, της κατάχρησης ευάλωτης ή τρωτής θέσης, της προσφοράς, ή της αποδοχής οικονομικού ή άλλου οφέλους με το οποίο ασκείται έλεγχος ή εξουσία επί άλλου προσώπου για το σκοπό της εκμετάλλευσης.

β. Η σύμφωνη γνώμη του θύματος της παράνομης διακίνησης στην εκμετάλλευση αυτή δεν θα λαμβάνεται υπόψη, εφόσον χρησιμοποιήθηκαν οποιοδήποτε από τα μέσα που αναλύονται στην παρ. α.

γ. Παράνομη διακίνηση προσώπων θεωρείται και η στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, εγκατάσταση ή παραλαβή ενός παιδιού με σκοπό την εκμετάλλευση, ακόμα και αν δεν χρησιμοποιήθηκε κάποιο από τα μέσα της παρ. α. Παιδί θεωρείται κάθε άτομο με ηλικία κάτω των 18 ετών.”

Ο ορισμός του Πρωτοκόλλου του Παλέρμο υιοθετήθηκε και από την Ε.Ε. στην Απόφαση Πλαίσιο (2002/629/ΔΕΥ/19.7.2002) για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Επιπλέον, στην Οδηγία 2011/36/ΕΕ της 5ης Απριλίου 2011 το πεδίο της εμπορίας ανθρώπων διευρύνεται, περιλαμβάνοντας πρόσθετες μορφές εκμετάλλευσης όπως καταναγκαστική εργασία / υπηρεσίες με τη μορφή της καταναγκαστικής επαιτείας, αφαίρεση οργάνων, παράνομες υιοθεσίες, καταναγκαστικοί γάμοι, κ.λ.π.

Επομένως η εμπορία ανθρώπων διακρίνεται από 3 χαρακτηριστικά:

α. δράση εμπορίας ανθρώπων : στρατολόγηση, μεταφορά, μετακίνηση, υπόθαλψη ή παραλαβή ατόμων

β. μέσα εμπορίας ανθρώπων όπως: απειλή/χρήση βίας, άλλες μορφές εξαναγκασμού, απαγωγή, απάτη, εξαπάτηση, κατάχρηση εξουσίας, κ.α.

γ. σκοπό εμπορίας ανθρώπων : εκμετάλλευση όπως εκμετάλλευση πορνείας άλλων ή άλλων μορφών σεξουαλικής εκμετάλλευσης, καταναγκαστική εργασία ή υπηρεσίες δουλείας ή πρακτικές παρόμοιες με τη δουλεία, απομάκρυνση οργάνων κ.α.

Τέλος, το 2000 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε το Πρωτόκολλο Πρόληψης, Καταστολής και τιμωρίας των ανθρώπων, ιδίως γυναικών και παιδιών, που τέθηκε σε ισχύ στις 25 Δεκεμβρίου 2003. Το Πρωτόκολλο αυτό συμπληρώνει τη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά του Διακρατικού Οργανωμένου Εγκλήματος και αποτελεί το μόνο διεθνές νομικό μέσο που αντιμετωπίζει την εμπορία ως έγκλημα.

Σύμφωνα με την Interpol, η εμπορία ανθρώπων κατηγοριοποιείται σε:

– εμπορία για καταναγκαστική εργασία

– εμπορία για αναγκαστικές εγκληματικές δραστηριότητες

– εμπορία γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση

– εμπορία για απομάκρυνση οργάνων

– λαθρεμπόριο ανθρώπων.

Πολλές φορές, επικρατεί σύγχυση αναφορικά με την χρήση των όρων “εμπορία ανθρώπων” και “λαθρεμπόριο ανθρώπων” οπότε σκόπιμος κρίνεται ο διαχωρισμός των εννοιών αυτών, καθώς διαφέρουν σε 4 βασικά σημεία:

– συναίνεση: το λαθρεμπόριο προϋποθέτει τη συναίνεση, ενώ τα θύματα εμπορίας δεν έχουν ποτέ συναινέσει ή εάν έχουν συναινέσεια αρχικά, η συγκατάθεση έχει καταστεί άνευ αντικειμένου από την καταναγκαστική, παραπλανητική ή καταχρηστική ενέργεια των διακινητών.

– εκμετάλλευση: το λαθρεμπόριο τελειώνει με την άφιξη των μεταναστών στον προορισμό τους, ενώ η εμπορία συνεπάγεται τη συνεχιζόμενη εκμετάλλευση του θύματος.

– διακρατικότητα: το λαθρεμπόριο είναι πάντα διακρατικό, ενώ η εμπορία ανθρώπων μπορεί να μην είναι, καθώς μπορεί να λάβει χώρα και εντός των συνόρων ενός κράτους.

– πηγή κερδών: στο λαθρεμπόριο, τα κέρδη προέρχονται από τη μεταφορά της διευκόλυνσης της παράνομης εισόδου ή παραμονής ενός ατόμου σε άλλη χώρα, ενώ στην εμπορία τα κέρδη προέρχονται από την εκμετάλλευση των θυμάτων.

Στις μορφές εμπορίας ανθρώπων συγκαταλέγεται και η εμπορία βρεφών και εμβρύων για παραγωγή χαπιών όπως παρατηρήθηκε στην Κίνα και στη Β. Κορέα σύμφωνα με δημοσίευμα της Washington Times.

Για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, η Ε.Ε. ανέπτυξε στρατηγική για την περίοδο 2012-2016 και αποτελεί κύρια προτεραιότητα η καταπολέμηση της για την Europol για την περίοδο 2018-2021.

Ακόμα, τo Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και την Εγκληματικότητα  σε συνεργασία με την Ε.Ε. ξεκίνησαν δυο προγράμματα: α) ένα τριετές πρόγραμμα με στόχο την υποστήριξη της Αιγύπτου, της Λιβύης, του Μαρόκου και της Τυνησίας στην εξάλειψη του λαθρεμπορίου και των εγκληματικών δικτύων εμπορίας ανθρώπων που επιχειρούν στη Β. Αφρική. Η Ε.Ε. έχει ορίσει προϋπολογισμό 15 εκατ. ευρώ για το έργο που θα υλοποιηθεί από το Περιφερειακό Γραφείο του ΟΗΕ για τη Μέση Ανατολή και τη Β. Αφρική. Και β) το GLO.ACT (Global Action Against Trafficking in Pesrons and the Smuggling of Migrants). H E.E. διαθέτει προϋπολογισμό 11 εκατ. ευρώ και σε συνεργασία με το ΔΟΜ και την UNICEF αποσκοπεί στην παροχή βοήθειας σε 13 στρατηγικές χώρες: Μπελαρούς, Βραζιλία, Κολομβία, Αίγυπτος, Κυρζίκ, Λάος, Μαλί, Μαρόκο, Νεπάλ, Νιγηρία, Πακιστάν, Νότια Αφρική, Ουκρανία.

Στη μάχη κατά της εμπορίας ανθρώπων συμμετέχουν και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και το ΝΑΤΟ. Ο ΔΟΜ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έχει βοηθήσει περισσότερα από 100.000 θύματα εμπορίας. Στο πλαίσιο του έργου του ΔΟΜ, συστάθηκε το 2000 το Παγκόσμιο Ταμείο Βοηθείας, το οποίο έχει βοηθήσει 2700 θύματα εμπορίας και άλλους μετανάστες ευάλωτους στη βία, στην εκμετάλλευση και στην κακοποίηση.

Το ΝΑΤΟ, από το 2016 συμμετέχει με ναυτικές δυνάμεις στις προσπάθειες ελέγχου της παράνομης μετανάστευσης. Επιπλέον, συνεργάζεται με το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και την Εγκληματικότητα.

Τέλος, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντ. Τραμπ εξέδωσε εκτελεστικό διάταγμα για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και της εκμετάλλευσης παιδιών στο Διαδίκτυο στις ΗΠΑ.

Ακολουθήστε το The Indicator στο Google news

Σχετικά Νέα