Διατροφική ασφάλεια του πληθυσμού στις Κρίσεις

Η πρόσφατη υγειονομική κρίση που προκάλεσε ο SARSCοV-2 έφερε στην επιφάνεια, με τον πλέον δραματικό τρόπο, σοβαρές απειλές και σκοτεινές γωνίες του παγκόσμιου συστήματος, όπως λειτουργεί μέχρι σήμερα.

Γράφει ο Σταύρος Αραχωβίτης*

• Η πρώτη από αυτές είναι η ταχύτητα διάδοσης των ασθενειών, σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.
• Δεύτερη απειλή είναι η αύξηση του πληθυσμού και η αστικοποίηση διαρκώς μεγαλύτερου μέρους αυτού.
• Μια τρίτη σκοτεινή γωνία είναι η αμφισβήτηση της χρησιμότητας, της ετοιμότητας και της αποτελεσματικότητας του δημόσιου συστήματος υγείας.
• Μια τέταρτη, είναι η διείσδυση της ανθρώπινης δραστηριότητας στο φυσικό περιβάλλον και η συμπίεση της βιοποικιλότητας.
• Πέμπτη απειλή που αναδείχθηκε είναι, σίγουρα η διατροφική ασφάλεια, του αστικού κυρίως πληθυσμού.

Η διαδρομή από την παραγωγή της τροφής στο χωράφι, τον στάβλο ή τη θάλασσα μέχρι το πιάτο του καταναλωτή περνάει μέσα από πολύπλοκες διαδικασίες, ενώ και ο μηχανισμός διαμόρφωσης της τιμής στον καταναλωτή επηρεάζει τη διατροφική ασφάλεια. Γιατί δεν είναι ζητούμενο μόνο η επάρκεια τροφής αλλά και η δυνατότητα του καταναλωτή να την αγοράσει.

Μεσούσης της υγειονομικής κρίσης, οι μεγαλύτεροι αρμόδιοι οργανισμοί εξέδωσαν ανακοινώσεις, εν είδει προειδοποίησης για επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση. Τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO), όσο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αλλά και ο υπεύθυνος επισιτισμού του ΟΗΕ προειδοποίησαν για τον κίνδυνο μεγάλο μέρος του πληθυσμού να βρεθεί αντιμέτωπο με το φάσμα της πείνας.

Ποιοι είναι όμως οι μηχανισμοί και οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο;

Ο πρώτος και πιο καθοριστικός παράγοντας είναι η απρόσκοπτη συνέχιση της παραγωγικής διαδικασίας στο χωράφι. Αν διακοπεί η παραγωγική διαδικασία, δεν είναι ούτε εύκολο, ούτε χρονικά άμεσο, να εκκινήσει ένας νέος παραγωγικός κύκλος. Η σπορά θα πρέπει να γίνει τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και να ολοκληρωθεί με τη συγκομιδή μέσα στις προβλεπόμενες ημέρες. Αν η σπορά δεν εκκινήσει κανονικά, χάνεται ένα ολόκληρο έτος.

Το βασικό χαρακτηριστικό της παραγωγής είναι ότι απαιτούνται κεφάλαια εγκατάστασης και κίνησης στην αρχή της καλλιέργειας και μέχρι τη συγκομιδή, ενώ η πώληση γίνεται μια φορά στο τέλος.

Τα καθολικά περιοριστικά μέτρα επηρέασαν τη διατιθέμενη ρευστότητα στους παραγωγούς με πολλούς τρόπους:

• περιορίστηκε η ζήτηση πολλών ειδών, λόγω περιορισμού στις μετακινήσεις,
• κάποια προϊόντα που διατίθεντο περισσότερο στη μαζική εστίαση έχασαν πολύ μεγάλο μέρος της αγοράς τους,
• άλλαξε η τοπικότητα της ζήτησης καθώς περιορίστηκαν οι μετακινήσεις για τουριστικούς λόγους,
• οι εξαγωγές μειώθηκαν δραματικά για την πλειονότητα των προϊόντων, καθώς σε πολλές χώρες τα σύνορα παρέμεναν κλειστά.

Συνεπακόλουθα, η απώλεια εισοδήματος για τους παραγωγούς του πρωτογενούς τομέα και η έλλειψη ρευστότητας ενδέχεται να οδηγήσει σε περιορισμένη καλλιέργεια, σε μειωμένη παραγωγή ή και σε αναστολή της για την επόμενη χρονιά. Μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγήσει σε μειωμένη διαθεσιμότητα τροφίμων και σε αύξηση της τιμής στον καταναλωτή. Αυτό θα συμβεί κυρίως σε προϊόντα που επηρεάστηκαν περισσότερο, όπως τα σιτηρά και επακόλουθα οι ζωοτροφές που θα επηρεάσουν, με τη σειρά τους, το κρέας.

Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο σενάριο θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα στήριξης της παραγωγής. Ανάλογα και αναλογικά με τον βαθμό και το στάδιο που επηρεάστηκε η καλλιέργεια ή η εκτροφή,  είναι κρίσιμο να αποκατασταθεί η απώλεια του χαμένου εισοδήματος, τουλάχιστον στο ύψος του κόστους παραγωγής, ώστε η επόμενη παραγωγή να έχει τις ελάχιστες δυνατές επιπτώσεις. Ετεροχρονισμένα ή ανεπαρκή μέτρα ενδέχεται να επιβεβαιώσουν τις δυσοίωνες προβλέψεις των διεθνών οργανισμών και να εκτυλιχθούν παγκοσμίως σκηνές που δε συμβαδίζουν με τον αλληλέγγυο και δημοκρατικό πολιτισμό που προσπαθούμε να στηρίξουμε και να προωθήσουμε.

*Ο Σταύρος Αραχωβίτης είναι βουλευτής Λακωνίας ΣΥΡΙΖΑ, Συντονιστής ΕΠΕΚΕ Αγροτ. Ανάπτυξης και πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων