BBC: Ψευδής ο ισχυρισμός ότι 14.000 παιδιά στη Γάζα κινδυνεύουν να πεθάνουν

Μία φράση. Ένας αριθμός. Μια φωτογραφία. Τρεις παράγοντες που αρκούν για να πυροδοτήσουν διεθνή συναγερμό στα ΜΜΕ και να καθορίσουν, έστω και προσωρινά, την ατζέντα της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Όταν ο Τομ Φλέτσερ, Επικεφαλής Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ, δήλωσε σε ζωντανή εκπομπή του BBC Radio 4 ότι «14.000 βρέφη στη Γάζα μπορεί να πεθάνουν μέσα στις επόμενες 48 ώρες», τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης αντέδρασαν όπως αναμενόταν με τίτλους-σειρήνες και συγκλονιστικές εικόνες.

Όμως, πίσω από τον δραματικό τίτλο, πόση ακρίβεια και πόση υπερβολή κρύβεται; Το BBC, που αρχικά φιλοξένησε τον Φλέτσερ, αποφάσισε να διερευνήσει τον αριθμό που, εν μια νυκτί, έγινε σύμβολο μιας φριχτής ανθρωπιστικής κρίσης.

Τι λένε τα επίσημα δεδομένα

Ας ξεκινήσουμε με το προφανές πως η Γάζα αντιμετωπίζει μια βαθιά ανθρωπιστική κρίση. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη οντότητα IPC (Integrated Food Security Phase Classification), η οποία εξειδικεύεται στην ανάλυση επισιτιστικής ανασφάλειας παγκοσμίως, σχεδόν 71.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών στη Γάζα ενδέχεται να υποφέρουν από οξύ υποσιτισμό τους επόμενους 11 μήνες. 

Αυτό είναι το επιστημονικό υπόβαθρο — μια προγνωστική εκτίμηση που μιλά για δυνητική εξέλιξη εντός ενός έτους, όχι για επικείμενο θάνατο μέσα σε 48 ώρες.

Από πού προέκυψε ο αριθμός «14.000 σε 48 ώρες»;

Ο Τομ Φλέτσερ, μιλώντας στο BBC Radio 4, δήλωσε επί λέξει ότι «14.000 βρέφη στη Γάζα μπορεί να πεθάνουν μέσα στις επόμενες 48 ώρες εάν δεν φτάσει περισσότερη βοήθεια». 

Όταν το BBC αναζήτησε τεκμηρίωση για τον αριθμό αυτό, δεν έλαβε σαφή απάντηση. Το μόνο που προέκυψε ήταν μια αναφορά στον αριθμό 14.000 από την IPC — αλλά σε εντελώς διαφορετικό πλαίσιο. Ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Γενς Λέρκε, εξήγησε πως χρειάζονται επειγόντως προμήθειες για να σωθούν «περίπου 14.000 βρέφη που υποφέρουν από σοβαρό οξύ υποσιτισμό» και ιδανικά αυτές οι προμήθειες θα πρέπει να φτάσουν «εντός των επόμενων 48 ωρών».

Εν ολίγοις το χρονικό πλαίσιο αφορά στην ανάγκη παράδοσης βοήθειας, όχι σε εγγυημένο αριθμό παιδιών που θα πεθάνουν άμεσα.

Η δύναμη της εικόνας και ο ρόλος των media

Η δημοσιογραφική ευθύνη σε κρίσεις ανθρωπιστικού χαρακτήρα είναι τεράστια. Το NBC, στην αναπαραγωγή του ισχυρισμού, επέλεξε να ενισχύσει το μήνυμα με φωτογραφία ενός υπερβολικά αποστεωμένου παιδιού, στοιχείο που συνεισέφερε στη δραματοποίηση του θέματος. Μια τέτοια επιλογή προκαλεί έντονα συναισθήματα, αλλά ταυτόχρονα εγείρει ερωτήματα για ενδεχόμενο συναισθηματικό εκβιασμό του αναγνώστη.

Η σύγχυση μεταξύ πρόβλεψης και πραγματικότητας, μεταξύ έκκλησης και απόφασης, είναι ο πυρήνας της ψευδο-είδησης.

Είναι ξεκάθαρο πως η ανάγκη για ανθρωπιστική βοήθεια  είναι επείγουσα. Όμως η αναπαραγωγή αριθμών χωρίς σαφές πλαίσιο υπονομεύει την αξιοπιστία των θεσμών και θολώνει τη γραμμή ανάμεσα σε προειδοποίηση και προπαγάνδα.

Όπως σημείωσε το ίδιο το BBC, το οποίο ορθά επέστρεψε στο θέμα με αναστοχασμό και επαλήθευση, η δημοσιογραφία δεν μπορεί να στηρίζεται σε αναφορές που παραποιούν ή υπεραπλουστεύουν την επιστημονική πρόβλεψη.