Αναταράξεις στον ενεργειακό τομέα από την επέλαση του Κορωνοϊού

Κατά καιρούς, το παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης έρχεται αντιμέτωπο με σοβαρές κρίσεις που θέτουν σε δοκιμασία την ανθεκτικότητά του και τον τρόπο λειτουργίας του. Οι κρίσεις αυτές μπορεί να είναι οικονομικές, πολιτικές, κ.α. Όμως, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα άλλο είδος κρίσεων που είναι οι κρίσεις στον τομέα υγείας. Οι κρίσεις αυτές απορρέουν από την εμφάνιση ασθενειών, οι οποίες εξελίσσονται σε πανδημίες εξαιτίας της ταχείας εξάπλωσής τους και συντελούν στην απώλεια αρκετών ανθρώπινων ζωών.

Γράφει η Βίκυ Μανιάτη

Οι κρίσεις στον τομέα υγείας δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα. Αρκετές φορές αντιμετώπισε ασθένειες που εξελίχθηκαν σε θανατηφόρες πανδημίες. Ένα παράδειγμα αποτελεί η πανώλη ή πανούκλα, για την οποία υπάρχουν αναφορές στο έργο του Θουκυδίδη (Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου).Η πανώλη εμφανίστηκε και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ιουστινιανού και εξάρθρωσε περίπου 50 εκατ. ανθρώπους. Άλλη μορφή πανώλης / πανούκλας ήταν η Μαύρη Πανούκλα ή Μαύρος Θάνατος, που διαδόθηκε ταχύτατα σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, και που αφάνισε μεγάλο μέρος των πληθυσμών κατά τα έτη 1346-1349. Οι επιπτώσεις του Μαύρου Θανάτου επηρέασαν σχεδόν κάθε τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτέλεσαν το έναυσμα για σημαντικές πολιτικές, θρησκευτικές και κοινωνικές αλλαγές.

Βεβαίως, η πανούκλα με διάφορες μορφές εμφανίστηκε και στα μεταγενέστερα χρόνια με πιο πρόσφατη στη Μαντζουρία το 1910. Άλλο παράδειγμα είναι η χολέρα, η οποία παρότι δεν ενδημεί ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ενδημεί σε άλλες χώρες όπως η Ασία. Από το 1817 έχουν καταγραφεί 7 πανδημίες που οφείλονται σε χολέρα.

Στην Ελλάδα, επιδημία χολέρας εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913). Ένα τρίτο παράδειγμα αποτελεί η ισπανική γρίπη το 1918, και διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια και αρκετοί την συνέκριναν με το μαύρο θάνατο που είχε προηγηθεί έξι αιώνες πριν. Και ερχόμαστε στο σήμερα, που εδώ και κάποιες εβδομάδες μαστίζεται όλη η ανθρωπότητα από μια νέα πανδημία που ονομάζεται κορωνοϊός.

Γιατί μας απασχολούν αυτές οι κρίσεις στον τομέα υγείας; Γιατί οι επιπτώσεις τους δεν περιορίζονται μόνο στον τομέα της υγείας. Ο αντίκτυπός τους είναι εμφανής σχεδόν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας με αποτέλεσμα οι πολίτες να αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσχέρειες στην καθημερινότητά τους και ενδεχομένως εξαιτίας αυτών των κρίσεων υγείας να τίθεται σε κίνδυνο η ζωή τους.

Στο παρόν άρθρο, δεν θα μας απασχολήσουν γενικά οι συνέπειες του κορωνοϊού, τον οποίο πριν από λίγες μέρες ο ΠΟΥ τον χαρακτήρισε ως παγκόσμια πανδημία, δεδομένης της ταχείας εξάπλωσής του προσβάλλοντας ταυτόχρονα σε πολλά μέρη του κόσμου χιλιάδες ανθρώπους. Βεβαίως, το πρώτο μέλημα όταν η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει κρίσεις στον τομέα υγείας, είναι η διαφύλαξη της ανθρώπινης υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, οι επιπτώσεις του κορωνοϊού γίνονται πλέον αισθητές στο οικονομικό πεδίο και ειδικότερα στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου και αερίου.

Ο τομέας της ενέργειας, με μια πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι δεν επηρεάζεται άμεσα από τον κορωνοϊό και επομένως μπορεί να θεωρείται ήσσονος σημασίας συγκριτικά με την υγεία ή την οικονομία. Όμως, με μια προσεκτικότερη ματιά, διαπιστώνεται ότι κάθε άλλο παρά έτσι είναι.

Καταρχήν, όπως καθημερινά ανακοινώνεται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, έχουν απαγορευθεί οι μετακινήσεις και τα ταξίδια. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ εξέδωσε απαγόρευση των αεροπορικών πτήσεων από Ευρώπη προς ΗΠΑ για 30 μέρες αρχικά. Στην Ιταλία απαγορεύτηκε η διέλευση πτήσεων από και προς Ιταλία. Ο κλάδος των αερομεταφορών σε σημαντικό βαθμό εξαρτιέται από την κατανάλωση ενέργειας. Με τον περιορισμό των αεροπορικών πτήσεων ή του κάθε είδους μετακινήσεων με άλλα μέσα όπως πλοία, ο ενεργειακός τομέας δέχεται ένα σημαντικό πλήγμα, καθώς η ζήτηση για ενέργεια στον τομέα των μεταφορών μειώνεται αισθητά.

Επιπλέον, η έξαρση της νέας πανδημίας θέτει εν αμφιβόλω τη δυνατότητα της Κίνας να τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει στην πρόσφατη εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ και στόχευε στην ενίσχυση της κινεζικής οικονομίας με προμήθεια ενέργεια μέσω εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, οι οποίες ανέρχονται στο ποσό των 50 δισ. δολαρίων. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι ήδη η Κίνα εξαιτίας των σοβαρών συνεπειών του κορωνοϊού, πλέον αρνείται την παραλαβή φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου, με συνέπεια η αγορά του υγροποιημένου φυσικού αερίου να πλήττεται εξαιτίας της μικρότερης ζήτησης.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η μείωση στην παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο αποτιμάται σε 435.000 βαρέλια ημερησίως κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020. Αυτό σχετίζεται και με την Κίνα, το δεύτερο μεγαλύτερο καταναλωτή πετρελαίου παγκοσμίως, όπου η ζήτηση για πετρέλαιο θα περιοριστεί και εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης.

Ποιοι είναι όμως οι κλάδοι του ενεργειακού τομέα που θα πληγούν περισσότερο από τον κορωνοϊό; Όπως αναφέρουν αναλυτές, είναι τρεις: α. πετρέλαιο. Σύμφωνα με το Bloomberg, η μείωση ζήτησης πετρελαίου στην Κίνα ανέρχεται σε 3 εκατ. βαρέλια ημερησίως ήτοι 20% της συνολικής κατανάλωσης. Αυτό σχετίζεται και με την κίνηση διεθνών αερογραμμών όπως British Ariways, Lufthansa, United Airlines, κ.α να περιορίσουν ή να απαγορεύσουν πτήσεις με προορισμό την Κίνα. Οι επιπτώσεις είναι αισθητές σε κράτη πετρελαιοπαραγωγούς όπως Ιράκ και Σαουδική Αραβία, όπου τα έσοδα από την εξαγωγή πετρελαίου παρουσιάζουν μείωση κατά 10%.

Ειδικότερα, η Σαουδική Αραβία ήταν σημαντικός προμηθευτής πετρελαίου, καθώς το 2019 οι εισαγωγές πετρελαίου από την Κίνα ανήλθαν στο 47%.¹¹ Ενώ στις ΗΠΑ, τα έσοδα παρουσιάζουν μείωση που αγγίζει έως και το 60%. Τέλος, η κρίση που βιώνει η Κίνα συμπαρασύρει και την Αφρική, καθότι οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, το κλείσιμο των λιμανιών και η αναστολή εργασιών κατασκευαστικών εταιρειών οδηγούν την Κίνα σε ακύρωση των αγορών πετρελαίου από την Αφρική, η οποία αναζητά νέους αγοραστές για να διαθέσει το αφρικανικό πετρέλαιο σε μειωμένες τιμές. β. φυσικό αέριο.

Η βουτιά στις τιμές του φυσικού αερίου αγγίζει περίπου το 15% από την αρχή του 2020 λόγω της πλεονάζουσας ποσότητας και της πίεσης των τιμών προς τα κάτω. γ. τομέας των μπαταριών και της αποθήκευσης ενέργειας. Ήδη οκτώ κινεζικές επαρχίες έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή τους για παύση εργασιών, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή συλλεκτών ηλιακής ενέργειας, καθότι η πλειονότητα συλλεκτών ηλιακής ενέργειας λαμβάνει χώρα στην Κίνα. Ακόμα, η Κίνα αποτελεί  την χώρα υποδοχής στην πλειονότητα εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή μπαταριών ιόντων λιθίου.

Η πτωτική πορεία της ζήτησης ενέργειας που συμπαρασύρει τις τιμές σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική ύφεση οδήγησε τον ΟΠΕΚ να εισηγηθεί στη συνεδρίαση της 4ης Μαρτίου περαιτέρω περικοπές στην παραγωγή πετρελαίου. Αυτό φυσικά οδηγεί στη δυσαρέσκεια ορισμένων κρατών όπως η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία. Ήδη, η σύμπραξη αυτών των δυο κρατών έχει διαρραγεί, εξαιτίας της αδυναμίας τους να καταλήξουν σε συμβιβασμό στο επίπεδο των τιμών πετρελαίου, δεδομένου ότι τα συμφέροντά τους απέκλιναν σε σημαντικό βαθμό.

Ωστόσο, σε μια κρίση υπάρχουν οι χαμένοι αλλά υπάρχουν και οι κερδισμένοι. Όσο σκληρό και αν ακούγεται, στη συγκεκριμένη περίπτωση και για την ώρα, κερδισμένες στο ενεργειακό μπρα ντε φερ είναι οι ΗΠΑ, που εξασφαλίζουν την ενεργειακή τους επάρκεια μέσω εσωτερικών πηγών ενέργειας και δεν εξαρτώνται από την Κίνα (όπως φυσικό αέριο, ΑΠΕ, πυρηνική ενέργεια). Βεβαίως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι και η διάρρηξη των σχέσεων Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας ευνοεί σε αυτή τη φάση την ενεργειακή κυριαρχία των ΗΠΑ.