Welt: Καζακστάν-Ο νέος ενεργειακός εταίρος της Γερμανίας, αν η Μόσχα και το Πεκίνο το επιτρέψουν

Η πρώην σοβιετική δημοκρατία του Καζακστάν χρησιμοποίησε τον πόλεμο του Πούτιν για να επανεφεύρει τον εαυτό της, σχολιάζει η Welt. Διαφημίζει περισσότερη δημοκρατία και την προμήθεια σημαντικών πρώτων υλών στη Γερμανία. Kατά βάθος, βρίσκεται ένα έργο που θα αλλάξει για πάντα τον χάρτη της Ασίας – και θα ανοίξει μια νέα πύλη προς την Ευρώπη για την Κίνα.

Πρόσφατα, ο Βλαντιμίρ Πούτιν απέφυγε να έρθει πολύ κοντά με άλλους πολιτικούς. Είτε από ανησυχία για την ασφάλειά του είτε από φόβο για μόλυνση από τον κορονοϊό. Υπήρξαν πολλές εικασίες. Οι εικόνες από το Ουζμπεκιστάν και τη συνάντηση του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ) ήταν ακόμη πιο εκπληκτικές. Δείχνουν τον Πούτιν με φλύαρη διάθεση σε ένα τραπέζι γεμάτο με φρουτιέρες και ποτήρια με σφηνάκια, σε μια μεγάλη ομάδα με άλλους αρχηγούς κρατών και το προσωπικό τους.

Το μήνυμα προς τον κόσμο είναι το εξής: ο Πούτιν αισθάνεται ασφαλής σε αυτόν τον κύκλο. Η συνάντηση της συμμαχίας, η οποία εκτός από την Κίνα και την Ινδία περιλαμβάνει τις χώρες της Κεντρικής Ασίας και τώρα ακόμη και το Ιράν, επρόκειτο από τον ίδιο να αποτελέσει την εμφάνιση μιας αντιδυτικής συμμαχίας που αντιπροσωπεύει περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Αλλά δεν το βλέπουν έτσι όλοι σε αυτό τον κύκλο. Ένας συγκεκριμένος σύμμαχος ξεχωρίζει από τη Ρωσία. Ο Κασίμ – Τζομάρτ Τοκάγιεφ , πρόεδρος του Καζακστάν, κάνει σχεδόν το αντίθετο από αυτό που περιμένει η Μόσχα. Ο 69χρονος διπλωμάτης έχει εκπροσωπήσει την πρώην σοβιετική χώρα σε διάφορες θέσεις επί δεκαετίες.

Το Καζακστάν διαθέτει τεράστιους ορυκτούς πόρους και 7600 χιλιόμετρα συνόρων με τη Ρωσία από τη μία πλευρά και 1800 χιλιόμετρα συνόρων με την Κίνα από την άλλη. Ο Τοκάγιεφ ήταν επί μακρόν μέλος μιας αυταρχικής κυβέρνησης, αλλά τώρα έχει προωθήσει αξιοσημείωτες μεταρρυθμίσεις για τη δημοκρατία. Η θητεία κάθε προέδρου θα περιοριστεί στα επτά χρόνια και το κράτος δικαίου και η δικαιοσύνη θα χαρακτηρίζουν τη χώρα στο μέλλον.

Ο πρόεδρος χρησιμοποίησε τον πόλεμο στην Ουκρανία για να επανεφεύρει τον εαυτό του. Μόλις τον Ιανουάριο, η χώρα βρισκόταν σε χάος μετά από κοινωνικές αναταραχές και η κυβέρνηση κάλεσε στρατεύματα από τη Μόσχα για υποστήριξη. Όμως, αμέσως μετά, η επιδοκιμασία για τον πρόεδρο αυξήθηκε επειδή δεν υποστήριξε την επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.

Υπήρχε μεγάλη ανησυχία στο Καζακστάν ότι η Ρωσία θα μπορούσε να παρασύρει τη χώρα στην άβυσσο των οικονομικών κυρώσεων. Ο Τοκάγιεφ ήξερε πώς να το εκμεταλλευτεί αυτό – με έναν τρόπο που ήταν ανήκουστος για τη Μόσχα. Τον Ιούνιο, στο βήμα της οικονομικής συνόδου κορυφής στην Αγία Πετρούπολη, διαφώνησε ακόμη και με τον Πούτιν παρουσία του Πούτιν: το Καζακστάν δεν θα αναγνώριζε τις λεγόμενες Λαϊκές Δημοκρατίες στην Ουκρανία.

Όταν λίγο αργότερα το Καζακστάν προσφέρθηκε να προμηθεύσει περισσότερο πετρέλαιο στην ΕΕ, ο Πούτιν έβαλε να κλείσει για λίγο τον αγωγό που οδηγεί από το Καζακστάν μέσω της Ρωσίας στην Ευρώπη. Ακολούθησαν απειλές. Το Καζακστάν είναι ένα “τεχνητό κράτος”, κατήγγειλε ο πρώην πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ – ρητορική που προετοίμασε και την επίθεση στην Ουκρανία.

Σε αυτή την κατάσταση, το Καζακστάν έχει κάποια ατού, αλλά ταυτόχρονα κινδυνεύει. Η χώρα πρέπει να εισάγει πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης από τη Ρωσία. Στον Πούτιν δεν αρέσει να βλέπει δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις στη σφαίρα επιρροής του, αλλά για την Ευρώπη οι ευκαιρίες είναι μεγάλες. Ένας νέος δημοκρατικός εταίρος στην Κεντρική Ασία, γεμάτος πρώτες ύλες, που θα έλυνε πολλά προβλήματα. Αλλά η αποδέσμευση του Καζακστάν από τη Μόσχα φέρνει νέους κινδύνους. Η Κίνα εκμεταλλεύεται την ευκαιρία για να επεκτείνει την επιρροή της στην Ευρώπη.

Η Welt φτάνει στον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών Ρομάν Βασιλένκο στην πρωτεύουσα Αστάνα. Μετονομάστηκε ξανά μόλις πριν από λίγες ημέρες. “Astana” σημαίνει απλά πρωτεύουσα. Προηγουμένως, ονομαζόταν Νουρ-Σουλτάν για τρία χρόνια και τιμούσε τον αποθανόντα μακροχρόνιο πρόεδρο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ.

Αλλά αυτό έχει τελειώσει. Ο υπουργός Bασιλένκο εξηγεί το γεωπολιτικό παιχνίδι στο οποίο βρίσκεται η χώρα του και τους στόχους των εγχώριων μεταρρυθμίσεων. “Θέλουμε στενότερη συνεργασία με την Ευρώπη”, λέει. Αυτό, λέει, αποτελεί ουσιαστικό μέρος του οράματος για την επιτυχή ανάπτυξη. “Στο πλαίσιο της παγκόσμιας κρίσης, ο πρόεδρος Τοκάγιεφ οδηγεί τη χώρα μας μέσα από εκτεταμένες πολιτικές, δημοκρατικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις που είναι πρωτοφανείς στο μέρος μας στον κόσμο”.

Η ομιλία της Φον ντερ Λάιεν

Το Καζακστάν παρακολούθησε με μεγάλο ενδιαφέρον την πρόσφατη ομιλία της Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ δήλωσε ότι η ενεργειακή μετάβαση θα πενταπλασιάσει σύντομα τη ζήτηση της Ευρώπης για σπάνιες γαίες για ηλιακούς συλλέκτες και μικροτσίπ.

“Έχουμε μεγάλες δυνατότητες εδώ”, δήλωσε ο Βασιλένκο, αναφερόμενος επίσης στη Γερμανία. Υπάρχει ήδη διμερής συμφωνία για την προμήθεια σπάνιων γαιών, που ανεπίσημα ονομάζονται “πρώτες ύλες για τεχνολογίες”, αλλά δεν έχει εξαντληθεί. Το Καζακστάν προμηθεύει ήδη περισσότερο από το 45% του ουρανίου που χρησιμοποιείται παγκοσμίως και καλύπτει το 20% της ζήτησης των πυρηνικών εργοστασίων της Ευρώπης. Μέχρι τώρα, η Ρωσία ήταν η σημαντικότερη πηγή.

Το μόνο πρόβλημα είναι ότι οι διαδρομές εφοδιασμού από την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη δεν είναι μόνο πολύ μεγάλες, αλλά δεν θα πρέπει επίσης να περνούν πλέον από τη Ρωσία. Αυτό ίσως δείχνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο πόσο λίγο το Καζακστάν και πολλά άλλα κράτη της περιοχής εξακολουθούν να βασίζονται στη συμμαχία με τη Μόσχα.

Αλλά οι παρακάμψεις κοστίζουν ακριβά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Καζακστάν προωθεί την επέκταση της διεθνούς οδού μεταφορών Trans Caspian International μήκους περίπου 6.000 χιλιομέτρων, η οποία προέρχεται από την Κίνα και πρόκειται να ακολουθήσει στο μέλλον μια νότια διαδρομή κάτω από τη Ρωσία προς την Ευρώπη. Τρένα και πλοία θα το μεταφέρουν μέσω Αζερμπαϊτζάν στη Γεωργία, την Τουρκία και στη συνέχεια στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και άλλες χώρες της ΕΕ.

Welt: Καζακστάν-Ο νέος ενεργειακός εταίρος της Γερμανίας, αν η Μόσχα και το Πεκίνο το επιτρέψουν
Πηγή: Die Welt
Εκτός από τα εμπορεύματα, πολύ περισσότερο πετρέλαιο θα μπορούσε επίσης να φτάσει στην Ευρώπη μέσω αυτής της διαδρομής. Μέχρι στιγμής, το Καζακστάν εξάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου του, 67 εκατομμύρια τόνους ετησίως, μέσω ενός αγωγού από το κοίτασμα Τενγκίζ στα δυτικά της χώρας, ο οποίος οδηγεί στο λιμάνι του Νοβοροσίσκ στη Μαύρη Θάλασσα. Εδώ, ωστόσο, η Μόσχα απέδειξε εντυπωσιακά ότι μπορεί απλώς να σταματήσει τη μεταφορά.

Ως εκ τούτου, η εναλλακτική διαδρομή έρχεται στο προσκήνιο. Το Κασιστάν και άλλες χώρες της περιοχής έχουν αρχίσει να αναζητούν λύσεις για τα πολυάριθμα σημεία συμφόρησης κατά μήκος της διαδρομής, η οποία πρέπει να διακινείται με τρένα και πλοία.

“Μέχρι στιγμής, αυτή η διαδρομή ήταν πολύ δαπανηρή, αλλά δεν έχουμε άλλη επιλογή, πρέπει να διαφοροποιήσουμε τις επιλογές μας”, λέει ο αναπληρωτής υπουργός του Καζακστάν. Το έργο προσελκύει τώρα επίσης “μεγάλο ενδιαφέρον μεταξύ των υπευθύνων λήψης αποφάσεων” στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης εκπονεί επί του παρόντος μελέτη.

Νέες διαδρομές, νέες εξαρτήσεις
Ο υπουργός λέει ξεκάθαρα: “Χρειαζόμαστε ακόμη περισσότερους επενδυτές και εταίρους για την υλοποίηση”. Το έργο θα διαρκέσει αρκετά χρόνια και θα απαιτήσει επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων, λέει. Παρ’ όλα αυτά, ο υπουργός είναι βέβαιος: “Είμαι βέβαιος ότι σύντομα θα έχουμε αυτή τη διευρυμένη σύνδεση”.

Αλλά οι νέες διαδρομές δημιουργούν επίσης νέες εξαρτήσεις. Σε αυτό το σημείο μπαίνει στο παιχνίδι η Κίνα – με πιθανώς εκτεταμένες συνέπειες για την Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο ότι τον Σεπτέμβριο, ο αρχηγός του κράτους Σι Τζινπίνγκ πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό μετά την έναρξη της πανδημίας στο Καζακστάν.

Νωρίτερα, ο ισχυρός αρχηγός του κράτους απευθύνθηκε στον λαό του Καζακστάν σε μια ομιλία προσκεκλημένου, στην οποία εγγυήθηκε την υποστήριξή του στην “κρατική κυριαρχία, την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα”. Μπορεί κανείς να το εκλάβει αυτό ως μια ανακοίνωση προς τη Μόσχα να κρατήσει τα χέρια της μακριά από το Καζακστάν.

Για το Πεκίνο, η επέκταση της διαδρομής μεταφοράς μήκους 6.000 χιλιομέτρων μέσω του Καζακστάν προς την Ευρώπη θα αποτελούσε ένα σημαντικό υλικοτεχνικό και στρατηγικό βήμα προς τα εμπρός. Λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, το πρόσφατα σταματημένο σχέδιο του Νέου Δρόμου του Μεταξιού θα αποκτήσει και πάλι δυναμική.

Η Κίνα θα είναι σε θέση να μεταφέρει περισσότερα αγαθά στην Ευρώπη χερσαία – και χωρίς να χρησιμοποιεί ρωσικό έδαφος. Δεν γίνεται πλέον λόγος για τα προηγούμενα σχέδια της Κίνας να κατασκευάσει μια γρήγορη σιδηροδρομική σύνδεση με την Ευρώπη μέσω της Ρωσίας.

Το ερώτημα παραμένει: Πόσο ρεαλιστική είναι η προοπτική να γίνει το Καζακστάν, το οποίο επί μακρόν βρισκόταν υπό αυταρχική διακυβέρνηση, δημοκρατικός εταίρος; Ο υπουργός Βασιλένκο μας διαβεβαιώνει ότι η απόφαση του κοινοβουλίου να περιορίσει τη θητεία του προέδρου σε μία μόνο επταετία είναι στο σύνταγμα και δεν μπορεί πλέον να ανατραπεί “από κανέναν”.

Παρόλο που ο Βασιλένκο παραδέχεται ότι πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά, για παράδειγμα, σύντομα θα γίνουν δεκτά περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης στις εκλογές, λέει: “Θα αναπτύξουμε το νέο Καζακστάν σε μια διαφανή, δίκαιη και δίκαιη δημοκρατία, προς όφελος και τη σταθερότητα του λαού μας”.

Πρώτα, ωστόσο, ο νυν πρόεδρος Τοκάγιεφ είναι πιθανό να χρησιμοποιήσει τις εσπευσμένα προκηρυχθείσες εκλογές για τις 20 Νοεμβρίου για να εξασφαλίσει την εξουσία του για άλλα επτά χρόνια. Οι επίσημες δημοσκοπήσεις τον βλέπουν να προηγείται. Τότε ο κυρίαρχος του παιχνιδιού μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας θα έχει άλλα επτά χρόνια, μέσα στα οποία θα μπορεί ακόμη να κινήσει τη χώρα του προς πολλές κατευθύνσεις.