Το σύνθετο λιβυκό ζήτημα και η ελληνική προσέγγιση

Στη γεωπολιτική σκακιέρα είναι επιβεβλημένη η διαρκής κίνηση, η αναζήτηση ευκαιριών και η κάλυψη κενών από τους εμπλεκόμενους παίκτες. Η αδράνεια, σε διπλωματικό επίπεδο, «σκοτώνει», ωστόσο η όποια λαμβανόμενη δράση πρέπει έχει λελογισμένο χαρακτήρα και να αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση μιας συγκεκριμένης στρατηγικής και ενός διπλωματικού, γεωπολιτικού στόχου.

Γράφει ο Νώντας Βλάχος

Όλα τα παραπάνω τα αναφέρουμε με αφορμή την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Λιβύη και τη συνάντησή του με τον επικεφαλής της μεταβατικής κυβέρνησης της χώρας, Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά. Η γεωστρατηγική επιδίωξη της Ελλάδας είναι η κατάργηση του τουρκολιβυκού Μνημονίου, το οποίο ευθέως και παρανόμως καταστρατηγεί κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας και δη ελληνικών νησιών, δίνοντας παράλληλα το δικαίωμα στην Άγκυρα να ενορχηστρώσει υπό ευνοϊκούς όρους τα παιχνίδια της στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το πέτυχε ή τουλάχιστον διαφαίνεται ότι άνοιξε τον δρόμο για την ακύρωση του εν λόγω Μνημονίου, η επίσκεψη Μητσοτάκη στην Τρίπολη; Η απάντηση είναι πως όχι, λαμβάνοντας υπόψιν τις επίσημες τοποθετήσεις του πρωθυπουργού της Λιβύης, ο οποίος ως γνωστόν είναι σφόδρα φιλότουρκος και υποστηρικτής της αρραγούς διπλωματικής και στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία.

Ο Χαμίντ Ντμπεϊμπά δεν ενστερνίστηκε την πάγια ελληνική θέση, την οποία εξέφρασε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης περί ακύρωσης του Μνημονίου. Απέφυγε επιμελώς να παραχωρήσει το παραμικρό προς την ελληνική πλευρά, αρεσκόμενος να δηλώσει ότι η χώρα του ενεργεί βάσει της διασφάλισης των εθνικών της συμφερόντων.
Απαραίτητη σημείωση: η μεταβατική κυβέρνηση της Λιβύης δεν έχει το δικαίωμα να ενεργοποιήσει συμφωνίες όπως το τουρκολιβυκό Μνημόνιο, παρά μόνο να προετοιμάσει τη χώρα για τις εθνικές εκλογές του Δεκεμβρίου. Υπάρχει, όμως, ένα ξεκάθαρο φιλότουρκο ρεύμα εντός της Τρίπολης, που εκφράζεται και από τον τωρινό πρωθυπουργό, που λειαίνει το έδαφος για τη συνέχιση της γεωστρατηγικής συνεργασίας με την Άγκυρα, κορωνίδα της οποίας είναι το Μνημόνιο.

Ο αντικειμενικός σκοπός και οι συνειρμοί…

Όλα τα παραπάνω, λοιπόν, και δη τις πολιτικές ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί στην Τρίπολη, τα γνώριζε η κυβέρνηση και ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Ο αντικειμενικός σκοπός της επίσκεψης Μητσοτάκη, που πρόθυμα αποδέχθηκε την πρόσκληση του Λίβυου πρωθυπουργού, δεν ήταν να αποσπάσει μια δήλωση-δέσμευση περί κατάργησης του Μνημονίου με την Άγκυρα ή να ανατρέψει πλήρως την ισχυρή σφαίρα επιρροής της Τουρκίας στη βορειοαφρικανική χώρα. Θα επρόκειτο περί ουτοπίας, περί ονειροβατισμού, αν ο πρωθυπουργός και οι επιτελείς του ΥΠΕΞ σχεδίασαν κάτι τέτοιο υπό τις παρούσες συνθήκες.

Αυτό που επιδιώκει η Ελλάδα είναι η αναθέρμανση, η επανίδρυση των σχέσεων με τη Λιβύη και η αποκατάσταση του δίαυλου επικοινωνίας, έτσι ώστε η χώρα μας να μην είναι αμέτοχη, ανενεργή και χωρίς ουσιαστική συμμετοχή στα δρώμενα της λιβυκής πολιτικής σκηνής. Οφείλουμε, ωστόσο, να αναλογιστούμε αν η επίσκεψη Μητσοτάκη στη Τρίπολη, πέρα από την προφανή διπλωματική επανασύνδεση με τη Λιβύη, δημιουργεί κι άλλους συνειρμούς για την εξωτερική πολιτική της χώρα μας. Όπως, για παράδειγμα ότι η πρωθυπουργική επίσκεψη στη Λιβύη, προσδίδει νομιμοποίηση στο ισχύον τουρκολιβυκό Μνημόνιο και υπό μια έννοια επιβραβεύει αυτούς που σφετερίστηκαν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.

Ενδεχομένως, η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει μια άλλη διπλωματική οδό, για να «λύσει» το λιβυκό ζήτημα, υιοθετώντας μια επιθετική πολιτική. Ζητώντας, δηλαδή, την ακύρωση του Μνημονίου συνεργασίας με την Άγκυρα, ως απαράβατη προϋπόθεση για την επανεκκίνηση των σχέσεων με τη Λιβύη και την αποστολή πρεσβευτή στην Τρίπολη.

Σε κάθε περίπτωση, το λιβυκό ζήτημα αποτελεί μία από τις προμετωπίδες της τρέχουσας ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Θα απαιτηθούν πλείστοι ελιγμοί και αναθεωρήσεις τακτικής και λήψη νέων στρατηγικών αποφάσεων, έτσι ώστε να αναχαιτιστεί η ισχυρή τουρκική επιρροή στη Λιβύη και κατ’ επέκταση να επιτευχθεί η ακύρωση της συμφωνίας συνεργασίας των δύο χωρών.

Προφανώς, λοιπόν, πρόκειται για μαραθώνιο και όχι για σπριντ. Το λιβυκό ζήτημα είναι πολυσύνθετο, αποτελεί σημείο αναφοράς για χώρες όπως η Αίγυπτος, η Γαλλία, η Ρωσία και απαιτεί λεπτούς διπλωματικούς χειρισμούς εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης.