Τι επιδιώκει η Τουρκία εν μέσω της σύγκρουσης στη Γάζα;

Όσο η σύγκρουση εκτραχύνεται στην Γάζα, οδηγώντας τα ισραηλινά στρατεύματα σε περισσότερο σύνθετες πολεμικές επιχειρήσεις, παρατηρείται πως η Τουρκία διαχωρίζει όλο και περισσότερο την θέση της σε σχέση με την στάση του ΝΑΤΟ, λαμβάνοντας καθαρά πλέον θέση υπέρ της Χαμάς με πρόσχημα την στήριξη προς τους Παλαιστίνιους.

Γράφει ο *Αλέξανδρος Ιτιμούδης

Τελευταίο επεισόδιο της εν λόγω στροφής αποτελεί η απόσυρση του Τούρκου πρόξενου από το Ισραήλ, με ταυτόχρονη εκτόξευση κατηγοριών απέναντι στην κυβέρνηση Νετανιάχου από τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έθεσε και θέμα εγγυήτριας δύναμης στα παλαιστινιακά εδάφη, την οποία προορίζει σαφώς για την Τουρκία.

Όσο σύνθετη φαντάζει η στρατηγική που ακολουθεί πλέον ο Ερντογάν, εν μέσω και της ψηφοφορίας για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και την ακόλουθη παροχή των F16 από τις ΗΠΑ, άλλο τόσο σύνθετη είναι και η απάντηση για το πως θα επιτευχθούν οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας στην περιοχή. Η Τουρκία πλέον διαφαίνεται ξεκάθαρα το πόσο διαφοροποιημένη αντίληψη διαθέτει σε σχέση με την υπόλοιπη συμμαχία, για το ρόλο που πρέπει να διαδραματίζει στην Μέση Ανατολή.

Το βασικό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι πως η Τουρκία ερμηνεύει την κατάσταση στο συγκεκριμένο γεωγραφικό σύμπλοκο με όρους πολιτισμικής και θρησκευτικής συνάφειας και όχι αμιγώς γεω-χωροταξικά. Πηγή της αντίληψης αυτής είναι το έργο του Άχμετ Νταβούτογλου, ο οποίος θεωρούσε πως η Τουρκία πρέπει όχι μόνο να εστιάσει στην ισορροπία δυνάμεων στην Ασία, και όχι μόνο στην διατήρηση  της διεθνούς ισορροπίας, αλλά και να αναπτύξει άξονες συνεργασίας με δρώντες όπως το Ιράν, προσδίδοντας επιπλέον μία ευελιξία στην εξωτερική πολιτική.

Η πολύπλευρη αυτή πολιτική ήδη εκτυλίσσεται από πλευράς Τουρκίας, η οποία με όχημα την Μουσουλμανική Αδελφότητα και με αφορμή την επίθεση της Χαμάς, επιδιώκει δύο στόχους: να καταστήσει εαυτόν ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου αξιοποιώντας την ιδεολογία του πανισλαμισμού και δεύτερον να αυξήσει την πίεση απέναντι στις ΗΠΑ, μέσω της απειλής προς το Ισραήλ.

Στο πρώτο σκέλος, ταυτίζεται σε πολλά σημεία με το Ιράν, το οποίο ως βασικός παράγων εξαγωγής του επαναστατικού Ισλάμ, δύναται να υποστηρίζει με τα δίκτυα του το όλο εγχείρημα από πλευράς Χαμάς, σε συνδυασμό με τα κονδύλια του Κατάρ. Ας μην διαφεύγει της προσοχής πως ο Χακάν Φιντάν, νυν ΥΠΕΞ της Τουρκίας και πρώην αρχηγός της ΜΙΤ, έχει επαφές με το σιιτικό καθεστώς και αποτελεί ένθερμο θαυμαστή του.

Παράλληλα, η Τουρκία επιδιώκει μέσω του εκβιασμού προς τις ΗΠΑ να τις καταστήσει σαφές πως δύναται να αποτελέσει ρυθμιστή των εξελίξεων στην περιοχή και πως εάν δεν συναινέσουν στην παροχή των αερομαχητικών σκαφών, τότε το όλο ζήτημα θα ξεφύγει από τον έλεγχο και θα απειλήσει την ίδια την ύπαρξη του εβραϊκού κράτους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ΗΠΑ ζητούν ήδη από την Τουρκία να μεσολαβήσει με την Χαμάς στην απελευθέρωση όσων περισσότερων ομήρων γίνεται. Δεν είναι σίγουρο όμως για πόσο οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να παίζουν αυτό το παιχνίδι.

Δεν αποκλείεται μάλιστα στο κοντινό μέλλον να διαπιστωθεί σημαντική ενεργοποίηση του κουρδικού παράγοντα στην περιοχή, προκειμένου να ασκηθεί εκατέρωθεν πίεση σε Τουρκία και Ιράν, την στιγμή μάλιστα που οι ΗΠΑ ήδη ενισχύουν το κουρδικό κίνημα στην Συρία. Είναι ένα «χαρτί» το οποίο οι ΗΠΑ μελετούν χρόνια με σκοπό να αποτελέσει ένα «μαξιλαράκι ασφαλείας» για το Ισραήλ που θα παρεμβάλει μεταξύ των αντιπάλων του.

Και πάλι εδώ μιλάμε για ενεργοποίηση του πολιτισμικού πυλώνα, καθότι οι Κούρδοι αποτελούν έθνος με περισσότερο κοσμική αντιμετώπιση απέναντι στο Ισλάμ, προτάσσοντας κυρίως την εθνοτική και όχι την θρησκευτική τους ταυτότητα, καθότι περικυκλωμένοι από λαούς στους οποίους έχει αναδειχθεί κυρίως η θρησκευτική ταυτότητα (σουνίτες/σιίτες).

Η Τουρκία επομένως, επιδιώκει σύμφωνα με τα κελεύσματα του Νταβούτογλου, να προχωρήσει σε μία στρατηγική ανανέωση ανεξαρτήτως προτιμήσεων δρώντων όπως οι ΗΠΑ, ειδικά σε μία περιοχή υψίστης σημασίας όπως η Μέση Ανατολή. Εδώ ακριβώς αποκαθηλώνεται εντελώς και η όποια σκέψη υπήρχε σε ορισμένους για προσέγγιση της Τουρκίας με την Δύση. Εξάλλου, το κάλεσμα προς τους μουσουλμάνους που διαβιούν στην Ευρώπη προκειμένου να αναλάβουν δράση, αποτελεί μία έμμεση κήρυξη πολέμου ενάντια στα δυτικά κράτη, ώστε να τα εξαναγκάσει να πιέσουν το Ισραήλ να αποσυρθεί από τις πολεμικές επιχειρήσεις.

Κρίσιμος σε αυτό το σημείο θα είναι και ο ρόλος των υπόλοιπων αραβικών κρατών, τα οποία δεν έχουν ανταποκριθεί στο κάλεσμα της Τουρκίας για ένωση όλων των μουσουλμάνων εναντίον των Δυτικών.

Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι πως τα καθεστώτα ιδίως του Κόλπου ανησυχούν για την απήχηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στις λαϊκές μάζες, και το πως αυτές δύνανται να κινητοποιηθούν από το ακραίο ισλάμ. Ταυτόχρονα, δεν επιθυμούν να τορπιλίσουν τις συμφωνίες εξομάλυνσης με το Ισραήλ, καθότι αυτές εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους και απομονώνουν το Ιράν.

Σε επίπεδο γεω-οικονομίας τέλος, η Τουρκία επιδιώκει μέσω προσεταιρισμού των Παλαιστινίων να ασκήσει έλεγχο επί της ΑΟΖ της Γάζας, ώστε να διακόψει το θαλάσσιο συνεχές Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας, συνδυάζοντας το με το παράνομο τουρκολυβικό μνημόνιο.

Σε επίπεδο ρητορικής επομένως αλλά και πράξεων η Τουρκία προτάσσει για ακόμα μία φορά το πολιτισμικό έρεισμα που θεωρεί πως διαθέτει στην περιοχή, με την συνδρομή του Κατάρ αφενός και την άτυπη συνεργασία με το Ιράν αφετέρου. Προς ώρας οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί περιορίζονται σε διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες, όμως ειδικά στα δυτικά εδάφη αυτό εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους εθνικής ασφάλειας.

Εν κατακλείδι και σε επίπεδο μεγάλης εικόνας η Τουρκία επιδιώκει την δημιουργία ενός πανισλαμικού ερείσματος ώστε να πετύχει έστω και προσωρινή συνεννόηση με το Ιράν και να αποκόψει στρατηγικά την Δύση από την περιοχή σε πρώτο βαθμό, και σε ένα δεύτερο να συμμετάσχει στο οικονομικό παίγνιο της Ανατολικής Μεσογείου, από το οποίο για την ώρα μένει εκτός.

*Γεωπολιτικός αναλυτής