Τι άλλαξε η δίωρη επικοινωνία Πούτιν – Τραμπ για το Ουκρανικό

Σε ένα διεθνές τοπίο έντασης και διαρκούς πολέμου, η πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση για μια ενδεχόμενη ειρηνευτική διευθέτηση στην Ουκρανία. Παρά τις υποσχέσεις για άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων και κατάπαυση του πυρός, ερωτήματα γεννώνται ως προς τις πραγματικές προθέσεις των εμπλεκόμενων πλευρών και τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στην ευρύτερη γεωπολιτική σκακιέρα.

Μια πολυαναμενόμενη επικοινωνία χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα

Η δίωρη τηλεφωνική συνομιλία Τραμπ – Πούτιν φάνηκε να ανοίγει τον δρόμο για άμεσες συνομιλίες Ρωσίας – Ουκρανίας, ωστόσο, απουσίαζε οποιαδήποτε δέσμευση για σαφές χρονοδιάγραμμα. Το Κρεμλίνο μίλησε για μακρόχρονη διαδικασία, ενώ ο Τραμπ διατήρησε αποστάσεις από την ευρωπαϊκή γραμμή, απορρίπτοντας την πρόταση για νέες κυρώσεις προς τη Μόσχα.

Η άρνηση του Τραμπ να υιοθετήσει σκληρή στάση απέναντι στον Πούτιν προκάλεσε «σοκ» στους Ευρωπαίους ηγέτες και την Ουκρανία, σύμφωνα με πηγές. Αντί να πιέσει περαιτέρω τη Ρωσία, ο Αμερικανός πρόεδρος επανέφερε την ιδέα της προσωπικής διαμεσολάβησης και άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο ακόμη και εμπλοκής του Βατικανού.

Διπλωματία με… ημερομηνία λήξης;

Η στάση του Τραμπ χαρακτηρίστηκε διφορούμενη. Από τη μια, διαβεβαίωσε πως υπάρχει πρόοδος και πως Ρωσία και Ουκρανία θα προχωρήσουν σε συνομιλίες. Από την άλλη, προειδοποίησε πως «αν δεν υπάρξει αποτέλεσμα», θα αποσυρθεί από την προσπάθεια. «Αυτός ο πόλεμος δεν είναι δικός μου», είπε, επαναλαμβάνοντας το μήνυμα απεμπλοκής που στέλνει σταθερά, ιδίως προς το εσωτερικό ακροατήριο των ΗΠΑ.

Στην πράξη, ο Τραμπ προσπαθεί να παρουσιάσει μια νέα, ρεαλιστική προσέγγιση: περιορισμός της στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ, προώθηση της ειρήνης μέσω διπλωματίας και, ταυτόχρονα, αποφυγή περαιτέρω οικονομικής επιβάρυνσης των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η στάση της Ρωσίας: Τακτικός ελιγμός ή σημάδι υποχώρησης;

Το Κρεμλίνο χαιρέτισε τις προσπάθειες Τραμπ και επιβεβαίωσε την πρόθεση για κατάρτιση μνημονίου ειρήνης και κατάπαυσης του πυρός. Ωστόσο, απουσίαζε κάθε δέσμευση για προθεσμίες ή ουσιαστικές παραχωρήσεις. Η επιμονή του Πούτιν σε «προϋποθέσεις» για την εκεχειρία και η απόρριψη αιτημάτων για άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών υποδηλώνει στρατηγικό υπολογισμό.

Ο Ρώσος πρόεδρος δεν εγκαταλείπει τις πάγιες απαιτήσεις του, μεταξύ των οποίων η αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από τέσσερις κρίσιμες περιοχές. Η Ρωσία εξακολουθεί να ελέγχει το 20% του ουκρανικού εδάφους και επιδιώκει να κεφαλαιοποιήσει τις κατακτήσεις της στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Η ευρωπαϊκή αντίδραση και η γεωπολιτική απομόνωση των ΗΠΑ

Ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, κλιμακώνουν την πίεση προς τη Ρωσία με νέες κυρώσεις, ο Τραμπ αρνείται να συνταχθεί με τη στρατηγική αυτή. Η στάση του διευρύνει το υφιστάμενο ρήγμα στον διατλαντικό άξονα και εγείρει αμφιβολίες για τη μελλοντική συνοχή του δυτικού μετώπου.

Η απουσία συντονισμένης πίεσης στη Ρωσία αφενός ενισχύει τη διπλωματική θέση του Πούτιν, αφετέρου αποδυναμώνει την ουκρανική διαπραγματευτική ισχύ. Η Ευρώπη εκλαμβάνει τη διστακτικότητα Τραμπ ως έμμεση ανοχή στη ρωσική στρατηγική κωλυσιεργίας.

Οι διαστάσεις της αμερικανικής απεμπλοκής

Η μεγαλύτερη ανησυχία παραμένει η πιθανότητα οι Ηνωμένες Πολιτείες να αποσυρθούν πλήρως από την υποστήριξη της Ουκρανίας. Το ενδεχόμενο αυτό θα ανατρέψει τις ισορροπίες στο πεδίο των μαχών, καθώς η Ουκρανία θα χάσει όχι μόνο στρατιωτική βοήθεια, αλλά και την πρόσβαση σε κρίσιμες πληροφορίες και τεχνολογίες.

Ο ίδιος ο Ζελένσκι προειδοποίησε πως είναι «κρίσιμο» οι ΗΠΑ να μην αποστασιοποιηθούν από τις διαπραγματεύσεις και την ειρηνευτική διαδικασία. Η εσωτερική πίεση προς τον Τραμπ, ωστόσο, από μερίδα των Ρεπουμπλικάνων, ενισχύει την πιθανότητα στρατηγικής αναδίπλωσης.

Ειρηνευτική σύνοδος: Τουρκία, Βατικανό ή Ελβετία;

Σε μια προσπάθεια να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, ο Ζελένσκι προανήγγειλε διεθνή σύνοδο κορυφής με συμμετοχή ΗΠΑ, Ρωσίας, Ε.Ε. και Βρετανίας. Πιθανοί τόποι διεξαγωγής είναι η Τουρκία, το Βατικανό και η Ελβετία. Ο Τραμπ πρότεινε ακόμη και τον Πάπα Λέοντα ως μεσολαβητή, πρόταση την οποία η Μόσχα δήλωσε ότι «χαιρετίζει», χωρίς όμως να δεσμεύεται.

Πραγματική ελπίδα ή καλοστημένο αφήγημα;

Η επανέναρξη της διπλωματικής κινητικότητας είναι αναμφισβήτητα θετικό σημάδι. Ωστόσο, οι προθέσεις των εμπλεκομένων παραμένουν θολές. Ο Πούτιν δείχνει να κερδίζει χρόνο, ενώ ο Τραμπ ισορροπεί μεταξύ της επιθυμίας για μια «επιτυχία ειρήνης» και της ανάγκης να μην βαρύνει η Ουκρανία την προεκλογική του ατζέντα.

Το στοίχημα για την ειρήνη παραμένει ανοιχτό – και η κατάληξή του εξαρτάται, όχι μόνο από τα λόγια των ηγετών, αλλά και από τις πράξεις τους.