Στρατηγική χωρίς πυξίδα δεν είναι στρατηγική: 7 μοντέλα που οφείλει να κατέχει κάθε επιχειρηματίας

Στην Ελλάδα του 2025, η λέξη “στρατηγική” ακούγεται παντού, αλλά σπάνια εφαρμόζεται με ουσία. Οι επιχειρήσεις συχνά πορεύονται με το ένστικτο, όχι με μεθοδολογία. Κι όμως, η στρατηγική δεν είναι μόνο έμπνευση – είναι μηχανική ακρίβεια, διαύγεια σκέψης και επιλογή κατεύθυνσης.

Γράφει ο *Τάσος Δουκέρης

Όποιος δεν χαρτογραφεί το πεδίο του, απλώς περιφέρεται. Και η αγορά, ειδικά η ελληνική, δεν συγχωρεί αυτούς που περιφέρονται.

Τα 7 μοντέλα που κάνουν τη διαφορά

Η Ανάλυση SWOT δεν είναι “ένα ακόμα μοντέλο”. Είναι ο καθρέφτης που δείχνει πού είσαι, τι έχεις στα χέρια σου και τι σε απειλεί. Αν δεν ξεκινήσεις από εκεί, κινείσαι στα τυφλά. Κι όταν το τυφλό business plan χτυπήσει σε τοίχο, είναι αργά για διορθώσεις.

Η Ανάλυση πέντε δυνάμεων του Porter δεν είναι θεωρητικό σχήμα – είναι εργαλείο πολέμου. Σου δείχνει ποιον πρέπει να φοβάσαι περισσότερο: τον ανταγωνιστή ή τον ίδιο τον πελάτη σου που έχει αρχίσει να ψάχνει αλλού. Και αν δεν ξέρεις ποιος έχει την ισχύ, την έχει ήδη χάσει η επιχείρησή σου.

Η PESTEL είναι ο μετεωρολογικός χάρτης της στρατηγικής. Πολιτική σταθερότητα, τεχνολογικές αλλαγές, κοινωνικές συμπεριφορές: όλα σε επηρεάζουν, είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι. Όποιος κοιτά μόνο τον εαυτό του και όχι τον ορίζοντα, χάνει τις ευκαιρίες πριν καν τις δει.

Ο Στρατηγικός Καμβάς (Strategy Canvas) είναι ο χάρτης που δείχνει πού υπερτερείς και πού είσαι απλώς “ένας ακόμα”. Δεν αρκεί να έχεις προϊόν – πρέπει να ξέρεις και πώς το βλέπει ο άλλος. Αν νομίζεις πως είσαι μοναδικός, αλλά η αγορά σε βλέπει ως “φθηνό αντίγραφο”, δεν έχεις στρατηγική. Έχεις αυταπάτη.

Η Αλυσίδα Αξίας του Porter αναδεικνύει το πιο απλό, αλλά συχνά αγνοημένο ερώτημα: σε ποιο σημείο της επιχείρησής σου πραγματικά παράγεται αξία; Αν δεν ξέρεις να απαντήσεις, ίσως επενδύεις σε λάθος τμήμα και χάνεις χρήμα με κάθε συναλλαγή.

Το μοντέλο VRIO είναι ο ακτινογραφικός έλεγχος του “αν έχεις κάτι που δεν μπορεί να αντιγράψει κανείς”. Ό,τι έχει αξία, είναι σπάνιο, δύσκολο να αναπαραχθεί και καλά οργανωμένο, μπορεί να γίνει το στήριγμά σου στην κρίση και το πλεονέκτημά σου στον ανταγωνισμό. Αν όχι, έχεις ακριβώς ό,τι έχουν όλοι – και αυτό δεν είναι στρατηγική, είναι κορεσμός.

Και φυσικά, ο Μπλε Ωκεανός δεν είναι φαντασία – είναι επιλογή. Δεν αφορά μόνο startups. Αφορά κάθε ελληνική επιχείρηση που θέλει να ξεφύγει από τον καθημερινό πόλεμο των τιμών. Ο μπλε ωκεανός δεν χαρίζεται – χτίζεται. Και χτίζεται με θάρρος, παρατήρηση και αποφασιστικότητα.

Αν δεν γνωρίζεις τα εργαλεία, είσαι απροετοίμαστος. Κι αν τα γνωρίζεις αλλά δεν τα εφαρμόζεις, απλώς τα χρησιμοποιείς για να στολίζεις εκθέσεις – όχι για να κερδίζεις αγορές. Η στρατηγική δεν είναι διαφάνειες σε παρουσίαση. Είναι πράξη. Είναι επιλογή. Είναι απόφαση να πάψεις να κινείσαι με ό,τι κάνει ο ανταγωνισμός και να σχεδιάσεις με ό,τι έχει ανάγκη ο πελάτης του αύριο.

  Η Πράξη της στρατηγικής στην Ελλάδα του 2025

Η Ελληνική αγορά χρειάζεται στρατηγικές που δουλεύουν και αυτές γεννιούνται μόνο όταν τα μοντέλα βγαίνουν απ’ το χαρτί και μπαίνουν στην καθημερινότητα του επιχειρηματία. Πάμε να δούμε πώς.

Το SWOT δεν είναι εργαλείο γραφείου. Είναι εβδομαδιαία συνήθεια. Ένας επιχειρηματίας που αναθεωρεί τα δυνατά και αδύναμα σημεία του κάθε τρίμηνο, δεν αιφνιδιάζεται. Δεν παρακαλά τον τζίρο. Τον προβλέπει. Και το κάνει γιατί συνδυάζει τον εσωτερικό του καθρέφτη με τις απειλές και ευκαιρίες της αγοράς, όχι με εικασίες.

Η PESTEL δεν είναι για αναλυτές πολιτικής. Είναι για όποιον θέλει να επενδύσει σωστά. Αν δεν βλέπεις ότι η τεχνητή νοημοσύνη ή η δημογραφική γήρανση επηρεάζει τον κλάδο σου, τότε η στρατηγική σου είναι ήδη ξεπερασμένη. Το μέλλον δεν έρχεται. Είναι ήδη εδώ.

Με την Ανάλυση Πέντε Δυνάμεων, δεν κοιτάς πια μόνο τον ανταγωνιστή απέναντι. Κοιτάς τον προμηθευτή που αύριο μπορεί να σου αλλάξει όρους, τον πελάτη που αποκτά μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ, τις εναλλακτικές λύσεις που φυτρώνουν σαν μανιτάρια. Αν δεν παρακολουθείς αυτές τις πέντε δυνάμεις, σύντομα θα βρεις τη δική σου να εξανεμίζεται.

Η Αλυσίδα Αξίας είναι το ερώτημα: “Πού βάζω λεφτά και παίρνω πίσω αξία;” Μια μικρή τουριστική μονάδα που καταλαβαίνει ότι η αξία παράγεται στο check-out με το πώς φεύγει ο πελάτης, όχι στο booking, επενδύει στην εμπειρία. Εκεί κάνει τη διαφορά.

Το VRIO είναι η ψυχή του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Όποιος έχει ένα στοιχείο που δεν αντιγράφεται –π.χ. μια εξαιρετικά εκπαιδευμένη ομάδα ή μια τεχνογνωσία που χρειάστηκε χρόνια να αναπτυχθεί– και το αξιοποιεί σωστά, έχει τη στρατηγική με το μέρος του. Δεν αρκεί να το έχεις. Πρέπει να το διαχειρίζεσαι έξυπνα.

Ο Στρατηγικός Καμβάς απαντά στο “πού παίζω και πού κάνω διαφορά”. Ένας έλληνας παραγωγός ελαιολάδου που προσφέρει εκπαίδευση γευσιγνωσίας στους πελάτες του, μετατρέπει το λάδι σε εμπειρία. Δεν συγκρίνεται πια με το φτηνό λάδι του supermarket. Παίζει σε άλλη πίστα. Αυτό είναι ο Καμβάς.

Και τέλος, ο Μπλε Ωκεανός. Δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανάγκη. Σε μια αγορά όπου όλοι κάνουν τα ίδια, όποιος κάνει κάτι διαφορετικό γίνεται ορατός. Στην Ελλάδα, μικρές επιχειρήσεις με τόλμη έσπασαν τη σιωπή του κόκκινου ωκεανού: φαρμακεία που έγιναν κόμβοι υγείας, καφέ που έγιναν βιωματικά εργαστήρια. Αυτοί δεν έπαιξαν απλώς καλύτερα το παιχνίδι. Το ξαναέγραψαν.

Στρατηγική στην Ελλάδα του 2025 δεν σημαίνει πολυσέλιδα business plans. Σημαίνει καθημερινή εφαρμογή λογικής, πρόβλεψης και ευελιξίας. Όποιος χρησιμοποιεί τα μοντέλα ως φακούς, βλέπει εκεί που οι άλλοι σκουντουφλούν. Και σε μια χώρα με περιορισμένους πόρους, η διαύγεια στρατηγικής είναι πλεονέκτημα επιβίωσης.

 Η στρατηγική είναι απόφαση, Όχι αναβολή

Η στρατηγική δεν είναι πολυτέλεια για τις μεγάλες επιχειρήσεις – είναι οξυγόνο για τις μικρές. Δεν χρειάζεται να είσαι πολυεθνική για να σκεφτείς μεθοδικά. Χρειάζεται μόνο να σε νοιάζει το αύριο. Και το αύριο δεν περιμένει.

Το λάθος που κάνουν πολλοί επιχειρηματίες στην Ελλάδα είναι ότι “τρέχουν” χωρίς χάρτη. Εστιάζουν στο λειτουργικό, στο καθημερινό, στο επείγον. Αλλά η στρατηγική δεν είναι επείγουσα – είναι απαραίτητη. Είναι αυτή που σου επιτρέπει να σταματήσεις να δουλεύεις στο χάος και να αρχίσεις να χτίζεις κατεύθυνση.

Κάθε μοντέλο στρατηγικής δεν είναι θεωρία. Είναι φακός. Αν το χρησιμοποιήσεις σωστά, θα δεις καθαρά: πού αξίζει να επενδύσεις, τι πρέπει να αφήσεις πίσω σου, ποιο είναι το συγκριτικό σου πλεονέκτημα, τι να αλλάξεις πριν σε αλλάξει η αγορά.

Κάθε επιχείρηση που δεν εφαρμόζει στρατηγική, απλά αναβάλλει τη χρεοκοπία της.

Όχι με την έννοια των ισολογισμών, αλλά με την έννοια της φθοράς: χάνεται το κίνητρο, ξεφτίζει το brand, γίνεται φθηνό αυτό που κάποτε ήταν ξεχωριστό. Αν δεν σχεδιάζεις πού πας, απλώς… σε πάνε.

Η πρόκληση του 2025 δεν είναι να επιβιώσεις. Είναι να ξεχωρίσεις. Να αποκτήσεις ταυτότητα. Και τα 7 μοντέλα που αναλύσαμε δεν είναι “έξυπνες φόρμες” – είναι εργαλεία κρίσης. Αν τα συνδυάσεις, δεν έχεις απλώς ένα στρατηγικό πλάνο. Έχεις πλεονέκτημα.

Και το πλεονέκτημα σήμερα δεν είναι να είσαι μεγάλος. Είναι να είσαι πιο έτοιμος.

Η στρατηγική είναι σαν τον καιρό. Δεν μπορείς να τον ελέγξεις, αλλά μπορείς να διαλέξεις αν θα βγεις με ομπρέλα ή χωρίς. Και όσοι προετοιμάζονται, κερδίζουν ακόμα και με καταιγίδα.

*Τάσος Δουκέρης:

Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων-Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αρθρογράφος-Αντιπρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Λογιστών-Οικονομολόγων