Γιατί οι ειρηνευτικές συνομιλίες της Ρωσίας – Ουκρανίας είναι καταδικασμένες πριν ξεκινήσουν

Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ

Οι διπλωματικές εντάσεις αυξάνονται για άλλη μία φορά. Μόλις πριν από λίγες μέρες, η εστίαση ήταν στην παρέλαση της 80ης επετείου της Μόσχας. Τώρα, όλα τα μάτια ξαφνικά είναι στραμμένα στην Κωνσταντινούπολη, όπου οι άμεσες συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας – η πρώτη από την άνοιξη του 2022 – θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν ήδη από την Πέμπτη.

Η σημασία αυτών των μελλοντικών συνομιλιών έχει θολώσει. Αυτό που ξεκίνησε με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ο οποίος ανταποκρίθηκε σε μια δυτική έκκληση για κατάπαυση πυρός 30 ημερών από την 12η Μαΐου, έχει πλέον κλιμακωθεί σε διεθνές θέαμα. Ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι της Ουκρανίας εμφανίστηκε αρχικά έτοιμος να απορρίψει την πρόταση εντελώς, αλλά μετά από πίεση – στα όρια τελεσίγραφου – από τον Ντόναλντ Τραμπ, αντέστρεψε την πορεία.

Ωστόσο, ο Ζελένσκι εισήγαγε τις δικές του συνθήκες. Ζήτησε να διεξαχθούν αμέσως οι συνομιλίες στο υψηλότερο επίπεδο ή καθόλου, και όλοι απειλούσαν νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας εάν οι όροι του αγνοούνταν.

Ως αποτέλεσμα, οι προσδοκίες για τη συνάντηση της Κωνσταντινούπολης πρέπει να επανεκτιμηθούν. Η συνάντηση της Πέμπτης, εάν τελικά γίνει και κάτω από ποιο σχήμα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτύχει, για δύο σαφείς λόγους.

1. Οι συνθήκες για πραγματικές ειρηνευτικές συνομιλίες απλά δεν υπάρχουν
Στρατιωτικά, η κατάσταση της Ουκρανίας παραμένει επισφαλής. Ενώ οι δυνάμεις της εξακολουθούν να κρατούν αμυντικές γραμμές στο Ντονμπάς, το ηθικό και το ανθρώπινο δυναμικό είναι που παραπαίουν. Ορισμένες θέσεις είναι εμφανώς σε κατάρρευση.

Ωστόσο, πολιτικά, το Κίεβο συνεχίζει να ενεργεί σαν να έχει το πάνω χέρι, ενισχυμένο από την υποστήριξη του λεγόμενου «συνασπισμού των προθυμιών»-της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Αυτά τα ευρωπαϊκά κράτη έχουν εμποδίσει σταθερά κάθε σοβαρή προσπάθεια από την Ουάσινγκτον για να προωθήσει μια γρήγορη ειρήνη.

Η τρέχουσα στρατηγική του Ζελένσκι είναι ξεκάθαρη: Ήρθε αντιμέτωπος με τον Τραμπ όσο για να αποφύγει τις αντιδράσεις, αλλά σταμάτησε να συμφωνεί με οτιδήποτε θα μπορούσε να φέρει την Ουκρανία σε έναν διακανονισμό. Ακόμη και σε θέση αδυναμίας, το Κίεβο δεν δείχνει προθυμία να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις ή ακόμα και να ασχοληθεί άμεσα με τη Μόσχα.

Από τη ρωσική πλευρά, υπάρχει ελάχιστο κίνητρο για να υποστεί μια διαδικασία που είναι σχεδιασμένη από τη Δύση για να δώσει απλά στον Τραμπ μια διπλωματική νίκη. Η Ρωσία διατηρείται σταθερή στην πρώτη γραμμή και συνεχίζει να επεκτείνει τα κέρδη της μεθοδικά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να είναι πρόθυμη σε μια κατάπαυση του πυρός τώρα, ακριβώς όταν σημειώνεται πρόοδος.

Η τρέχουσα προσέγγιση της Μόσχας είναι σαφής: Δοκιμάζει τη σοβαρότητα του Κιέβου μέσω διερευνητικών επαφών, αλλά αποφεύγει τη δέσμευση σε οποιαδήποτε επίσημη κατάπαυση του πυρός μέχρι η στρατιωτική εκστρατεία να αποδώσει ισχυρότερη μόχλευση. Υπάρχει μια ρεαλιστική επιθυμία στο Κρεμλίνο για να αγοράσει χρόνο. Να τελειώσει τη «δουλειά» αυτή την άνοιξη και το καλοκαίρι, και στη συνέχεια να μιλήσει από μια θέση ισχύος.

Τα πρόσφατα τελεσίγραφα που ανταλλάχθηκαν μεταξύ Κιέβου, Μόσχας και Ουάσινγκτον δεν ήταν διπλωματία.
Ήταν ένα παιχνίδι πολιτικής. Κάθε πλευρά ήλπιζε να προκαλέσει την άλλην σε απόρριψη συνομιλιών, κερδίζοντας έτσι το πάνω χέρι. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν ήταν ιδιαίτερα πρόθυμος να διαπραγματευτεί ειλικρινά.

2. Όλες οι προηγούμενες προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός απέτυχαν, και το ίδιο θα κάνει και αυτή
Ας μην ξεχνάμε τη μοίρα των προηγούμενων προσπαθειών: η ναυτική κατάπαυση, το μορατόριουμ στις ενεργειακές επιθέσεις, η Πασχαλινή και η «Ημέρα της Νίκης». Κάθε μια από αυτές κατέρρευσε υπό το βάρος των μη ρεαλιστικών προσδοκιών, των αντικρουόμενων ερμηνειών και της πλήρους έλλειψης μηχανισμών επιβολής.

Από την αρχή του έτους, οι ΗΠΑ ζυγίζουν πολλαπλές αντιφατικές ειρηνευτικές διαδρομές, ελπίζοντας να διαμορφώσουν μια διαπραγμάτευση από ασυμβίβαστες απαιτήσεις. Ωστόσο, δεν έχουν επιτευχθεί επίσημες συμφωνίες, δεν υπογράφηκαν ενοποιημένα έγγραφα και δεν έχουν τεθεί σε εφαρμογή πραγματικές δομές παρακολούθησης. Κάθε πλευρά έχει τη δική της ιδέα για το τι συνεπάγεται η κατάπαυση του πυρός. Το αποτέλεσμα; Μόνο ρητορική, χωρίς αποτελέσματα.

Αυτή της Κωνσταντινούπολης έχει μεγάλη ομοιότητα με αυτές τις προηγούμενες αποτυχίες. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι υπάρχει στην ημερήσια διάταξη. Δεν υπάρχει σαφήνεια σχετικά με το αν οι δύο πλευρές μοιράζονται ακόμη και μια κοινή κατανόηση του τι πρόκειται να συζητήσουν. Το επίπεδο των αντιπροσωπειών είναι επίσης ρευστό ακόμη και το ζήτημα του ποιος έρχεται παραμένει αναπάντητο.

Ο Zελένσκι επιμένει ότι θα παρακολουθήσει αυτοπροσώπως, αλλά μόνο αν μπορεί να συναντηθεί απευθείας με τον Πούτιν. Λέει ότι θέλει να συζητήσει την κατάπαυση του πυρός 30 ημερών και τίποτα άλλο. Ο Πούτιν, από την άλλη, φαίνεται αδιάφορος στην «θεατρική» διπλωματία. Δεν έχει κανένα λόγο να εμφανιστεί απλώς για να ικανοποιήσει τη δυτική οπτική και είναι πιο πιθανό να επικεντρωθεί σε συγκεκριμένες συζητήσεις, αν και όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή.

Στην καλύτερη περίπτωση, οι αντιπροσωπείες από τη Μόσχα και το Κίεβο θα φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη, θα πραγματοποιήσουν ξεχωριστές συναντήσεις με Ρώσους και Τούρκους μεσάζοντες και θα αφήσουν με μια αόριστη δέσμευση να «συνεχίσουν τις συζητήσεις». Στη χειρότερη περίπτωση, θα αποτύχουν ακόμα και να συναντηθούν, μιλώντας μόνο στους Αμερικανούς και τους Τούρκους πριν αναχωρήσουν και κατηγορήσουν ο ένας τον άλλον ότι σαμποτάρουν τη διαδικασία.

Η πολιτική ανάλυση είναι της δημοσιογράφου Vitaly Ryumshin, δημοσιογράφος και δημοσιεύτηκε στο Gazeta.ru