Yevgeny Prigozhin: Ο πωλητής χοτ ντογκ που ανέβηκε στην κορυφή της «πολεμικής μηχανής» του Πούτιν

Το καλοκαίρι του 2014, στο αποκορύφωμα της πρώτης, μυστικής εισβολής της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία, μια ομάδα ανώτερων Ρώσων αξιωματούχων συγκεντρώθηκε στην έδρα του υπουργείου Άμυνας, ένα επιβλητικό κτίριο της εποχής του Στάλιν. Ήταν εκεί για να συναντήσουν τον Yevgeny Prigozhin, έναν μεσήλικα άνδρα με ξυρισμένο κεφάλι και τραχύ ύφος, τον οποίο πολλοί στην αίθουσα γνώριζαν μόνο ως τον υπεύθυνο για τις συμβάσεις τροφοδοσίας του στρατού.

Τώρα, ο Prigozhin είχε ένα διαφορετικό είδος απαιτήσεων. Ήθελε γη από το υπουργείο Άμυνας που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για την εκπαίδευση «εθελοντών», οι οποίοι δεν θα είχαν επίσημους δεσμούς με τον ρωσικό στρατό.

Σε πολλούς στο υπουργείο δεν άρεσε ο τρόπος του Prigozhin, αλλά ο ίδιος κατέστησε σαφές ότι αυτό δεν ήταν ένα συνηθισμένο αίτημα. «Οι εντολές έρχονται από τον ‘’μπαμπά’’», είπε στους αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας, χρησιμοποιώντας ένα παρατσούκλι για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, που σκαρφίστηκε για να δείξει την εγγύτητά του με τον Ρώσο πρόεδρο.

Αυτή η περιγραφή της συνάντησης, όπως γράφει ο «Guardian», δόθηκε από έναν πρώην υψηλόβαθμο αξιωματούχο του υπουργείου Άμυνας με άμεση γνώση των συζητήσεων. «Εκείνη την εποχή, δεν είχα μεγάλη ιδέα για το σχέδιο», δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος.

Στην πραγματικότητα, οι αποφάσεις που ελήφθησαν εκείνη την ημέρα θα είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας και στις στρατιωτικές περιπέτειες της τα επόμενα χρόνια. Ο στρατός των μισθοφόρων μαχητών του Prigozhin θα γινόταν γνωστός ως ομάδα Wagner, με δράση στην Ουκρανία, τη Συρία και πολλές αφρικανικές χώρες.

Μετά την απόφαση του Πούτιν πέρυσι για εισβολή στην Ουκρανία, η Wagner έχει επικεντρώσει εκ νέου τις δραστηριότητές της στη γειτονική χώρα της Ρωσίας. Οι δυνάμεις της ξεπερνούν τις 50.000, σύμφωνα με εκτιμήσεις των δυτικών μυστικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων χιλιάδων πρώην κρατουμένων που στρατολογήθηκαν από φυλακές σε όλη τη Ρωσία, συχνά προσωπικά από τον Prigozhin.

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο Prigozhin κυκλοφόρησε ένα βίντεο που εγκωμίαζε τη Wagner ως «ίσως τον πιο έμπειρο στρατό στον κόσμο σήμερα».

O Prigozhin έχει αποκτήσει τη φήμη του πιο σκληρού διοικητή μεταξύ εκείνων που ηγούνται της ζοφερής εισβολής της Ρωσίας. Φάνηκε να επικροτεί «σιωπηρά» ένα βίντεο που δείχνει τη δολοφονία, με βαριοπούλα, ενός αποστάτη της Wagner, ο οποίος είχε προφανώς παραδοθεί από τους Ουκρανούς σε ανταλλαγή αιχμαλώτων. «Ο θάνατος ενός σκύλου για έναν σκύλο», δήλωσε τότε ο Prigozhin.

Ο «Guardian» μίλησε με πολλούς ανθρώπους που γνώριζαν τον Prigozhin όλα αυτά τα χρόνια, πολλοί από τους οποίους ζήτησαν ανωνυμία για να μιλήσουν ελεύθερα. Από αυτές τις συζητήσεις προκύπτει η εικόνα ενός αδίστακτου και ραδιούργου ανθρώπου, που ήταν υποτακτικός στους προϊσταμένους και συχνά τυραννικός στους υφισταμένους του καθώς ανέβαινε στην κορυφή.

«Είναι δραστήριος και ταλαντούχος και δεν διστάζει να κάνει τα πάντα για να πάρει αυτό που θέλει», δήλωσε ένας επιχειρηματίας που γνώριζε τον Prigozhin τη δεκαετία του 1990.

Για τον Prigozhin, όσοι τον γνωρίζουν, εικάζουν ότι ούτε το χρήμα ούτε η εξουσία ήταν το μοναδικό κίνητρο, αν και έχει συγκεντρώσει πολλά από τα δύο στην πορεία. Αντίθετα, λένε, τον οδηγεί η συγκίνηση του «κυνηγιού», η πεποίθηση ότι μάχεται τις διεφθαρμένες ελίτ για λογαριασμό του απλού ανθρώπου και η επιθυμία να συντρίψει τους αντιπάλους του.

«Φαίνεται ότι τον ξετρελαίνει η ίδια η διαδικασία, όχι μόνο το τελικό αποτέλεσμα», δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας.

Με την πάροδο των ετών, ο Prigozhin έχει αποκτήσει πολλούς εχθρούς: πρώην επιχειρηματικούς εταίρους που αισθάνονται ότι εξαπατήθηκαν, στρατηγούς του στρατού που έχει επικρίνει ως γραφειοκράτες και κορυφαίους αξιωματούχους της ασφάλειας που φοβούνται ότι τρέφει φιλοδοξίες για την απόκτηση της πολιτικής εξουσίας.

Ο Yevgeny Prigozhin γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, τη σημερινή Αγία Πετρούπολη, το 1961, εννέα χρόνια μετά τον Πούτιν. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν μικρός. Η μητέρα του εργαζόταν σε νοσοκομείο, όπως δήλωσε ο Prigozhin. Ο νεαρός Prigozhin στάλθηκε σε μια αθλητική ακαδημία. Ωστόσο, δεν τα κατάφερε ως επαγγελματίας αθλητής και μετά το σχολείο έμπλεξε με μια παρέα μικροεγκληματιών. Δικαστικά έγγραφα από το 1981, τα οποία είδε ο «Guardian» και ανέφερε για πρώτη φορά το ρωσικό ερευνητικό μέσο Meduza, διηγούνται την ιστορία.

Ένα βράδυ τον Μάρτιο του 1980, ο 18χρονος Prigozhin και τρεις φίλοι του έφυγαν από ένα καφέ της Αγίας Πετρούπολης κοντά στα μεσάνυχτα και εντόπισαν μια γυναίκα να περπατά μόνη της στον σκοτεινό δρόμο. Ένας από τους φίλους του Prigozhin απέσπασε την προσοχή της γυναίκας, ζητώντας της ένα τσιγάρο. Καθώς εκείνη πήγε να ανοίξει την τσάντα της, ο Prigozhin την άρπαξε από το λαιμό μέχρι που έχασε τις αισθήσεις της. Στη συνέχεια, ο φίλος του έβγαλε τα παπούτσια της, ενώ ο Prigozhin αφαίρεσε επιδέξια τα χρυσά σκουλαρίκια της. Όλοι μαζί έφυγαν τρέχοντας, αφήνοντας τη γυναίκα πεσμένη στον δρόμο.

Ήταν μία από τις πολλές ληστείες που πραγματοποίησαν ο Prigozhin και οι φίλοι του στην Αγία Πετρούπολη κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών, διαπίστωσε το δικαστήριο. Καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλάκισης και πέρασε το υπόλοιπο της δεκαετίας πίσω από τα κάγκελα. Αποφυλακίστηκε το 1990 και επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη.

Η πόλη βρισκόταν στα πρόθυρα μιας μνημειώδους μεταμόρφωσης, με μεγάλα πλούτη να περιμένουν όσους ήταν αρκετά έξυπνοι ή βίαιοι για να τα αρπάξουν. Ο Prigozhin ξεκίνησε σεμνά, πουλώντας χοτ ντογκ. Ανακάτευε τη μουστάρδα στην κουζίνα του οικογενειακού του διαμερίσματος.

«Βγάζαμε 1.000 δολάρια τον μήνα, που σε χαρτονομίσματα σε ρούβλια ήταν ένα βουνό. Η μαμά μου με δυσκολία τα μετρούσε όλα», δήλωσε ο Prigozhin το 2011, σε μια από τις μοναδικές συνεντεύξεις του.

Όμως ο Prigozhin είχε βάλει υψηλότερους στόχους από το fast food και ήξερε πώς να κάνει τις επαφές που χρειαζόταν. «Πάντα έψαχνε για ανθρώπους που είχαν στα χέρια τους εξουσία. Και ήταν καλός σε αυτό», δήλωσε ο επιχειρηματίας που τον γνώριζε τη δεκαετία του 1990.

Σύντομα, ο Prigozhin είχε μερίδιο σε μια αλυσίδα σούπερ μάρκετ και το 1995 αποφάσισε ότι ήταν καιρός να ανοίξει ένα εστιατόριο με τους επιχειρηματικούς του εταίρους. Βρήκε τον Tony Gear, ο οποίος είχε προηγουμένως εργαστεί στο Savoy του Λονδίνου και τώρα εργαζόταν σε ένα από τα λίγα πολυτελή ξενοδοχεία της Αγίας Πετρούπολης.

Ο Prigozhin προσέλαβε τον Gear για να διευθύνει πρώτα ένα οινοπωλείο και στη συνέχεια το νέο του εστιατόριο, το Old Customs House, στο νησί Vasilievsky της Αγίας Πετρούπολης. Πίσω στη δεκαετία του 1990, ο Prigozhin δεν ανέφερε σε συζητήσεις ότι είχε περάσει μια δεκαετία στη φυλακή, λένε όσοι τον γνώριζαν.

«Μπορεί να προσαρμοστεί για να ικανοποιήσει οποιονδήποτε άνθρωπο, αν χρειάζεται κάτι από αυτόν. Αυτό είναι σίγουρα ένα από τα ταλέντα του», δήλωσε ο επιχειρηματίας που τον γνώριζε τότε.

Ο Prigozhin είχε φιλική σχέση με τον διάσημο τσελίστα Mstislav Rostropovich, ο οποίος είχε μεταναστεύσει από τη Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1970. Όταν ο Rostropovich φιλοξένησε τη βασίλισσα της Ισπανίας στο σπίτι του στην Αγία Πετρούπολη το 2001, ο Prigozhin παρείχε το catering. Ο Rostropovich προσκάλεσε, μάλιστα, τον Prigozhin και τη σύζυγό του σε μια εορταστική συναυλία στο Barbican, στο πλαίσιο των εορτασμών των 75ων γενεθλίων του στο Λονδίνο το 2002, σύμφωνα με τα αρχεία της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου για τον κατάλογο των προσκεκλημένων της εκδήλωσης.

Σύντομα, ο Prigozhin άρχισε να κερδίζει συμβόλαια για την τροφοδοσία μεγάλων κυβερνητικών εκδηλώσεων μέσω της Concord, μιας εταιρείας που είχε ιδρύσει τη δεκαετία του 1990. Το επόμενο βήμα ήταν οι γιγαντιαίες κυβερνητικές συμβάσεις προμηθειών. Το 2012, κέρδισε περισσότερα από 10,5 δισεκατομμύρια ρούβλια (200 εκατομμύρια λίρες) σε συμβάσεις για την παροχή τροφίμων στα σχολεία της Μόσχας, ανέφεραν ρωσικά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα αρχεία από το ρωσικό οικονομικό μητρώο.

Νέες ευκαιρίες προέκυψαν όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία τον Μάρτιο του 2014 και επενέβη στρατιωτικά στην ανατολική Ουκρανία αμέσως μετά. Αν και οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρείες ήταν παράνομες στη Ρωσία, εμφανίστηκαν αρκετές ομάδες που φαινόταν να συντονίζουν τις ενέργειές τους με το υπουργείο Άμυνας, αλλά μπορούσαν να λειτουργούν σε απόσταση αναπνοής. Η Wagner θα γινόταν μακράν η πιο γνωστή από αυτές.

«Νομίζω ότι ο Prigozhin το πρότεινε στον Πούτιν και εκείνος συμφώνησε. Έτσι λειτουργεί», δήλωσε ο πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας, απορρίπτοντας τις εικασίες ότι η Wagner ήταν εξαρχής έργο της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών GRU. «Μπορεί να υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι της GRU που συμβούλευαν, αλλά τελικά αυτό ήταν το σχέδιο του Prigozhin».

Η ταχεία άνοδος του Prigozhin άρχισε να ενοχλεί ορισμένους αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας. Μια σημαντική στιγμή για τον Prigozhin ήρθε στα τέλη του 2015, όταν ο Πούτιν αποφάσισε να επέμβει στρατιωτικά στη Συρία για να στηρίξει το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο Prigozhin κέρδισε συμβόλαια για τρόφιμα και προμήθειες και έστειλε επίσης εκεί τη Wagner.

Στη Συρία, η Wagner καθιερώθηκε για πρώτη φορά ως μια τρομερή πολεμική δύναμη, με την ομάδα να διαδραματίζει εξέχοντα, αν και μη αναγνωρισμένο, ρόλο στην επέμβαση της Μόσχας. Η παραστρατιωτική οργάνωση μισθοφόρων Wagner δρούσε ατιμώρητη στη Συρία και κατηγορήθηκε για πολυάριθμα εγκλήματα πολέμου. Η ομάδα υπέστη επίσης βαριές απώλειες, οι οποίες αποσιωπήθηκαν επειδή επισήμως δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί…