Σε μια εποχή που οι επιχειρήσεις δίνουν όλο και μεγαλύτερη σημασία στην παραγωγικότητα, την ψυχική ευεξία και τη συνεργατικότητα, η τοξικότητα στον εργασιακό χώρο δεν είναι απλώς ένα δυσάρεστο φαινόμενο — αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την ίδια τη βιωσιμότητα μιας ομάδας ή ολόκληρης της εταιρείας.
Οι τοξικές συμπεριφορές κοστίζουν σε ανθρώπινο δυναμικό, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη, δημιουργούν αόρατους φραγμούς στην επικοινωνία και τελικά οδηγούν σε απώλεια χρημάτων και ταλέντων. Από το συνάδελφο που καρπώνεται τις επιτυχίες άλλων, μέχρι εκείνον που σπέρνει διχόνοια ή αποφεύγει συστηματικά την ευθύνη, οι “τοξικοί τύποι” μπορεί να φορούν το κοστούμι της επαγγελματικής ευγένειας, αλλά λειτουργούν υπογείως ως διαβρωτικοί παράγοντες.
Η διαχείριση τέτοιων συμπεριφορών δεν είναι απλή υπόθεση — απαιτεί συστηματική προσέγγιση, σαφή επικοινωνία και, πάνω απ’ όλα, θάρρος. Η αναγνώριση των προφίλ (όπως ο «Κλέφτης της Δόξας», ο «Μόνιμα Απασχολημένος», ή ο «Υπονομευτής») είναι το πρώτο βήμα. Το δεύτερο, πιο κρίσιμο, είναι η στρατηγική αντίδραση: με τεκμηρίωση, καθορισμό ρόλων, ψύχραιμη στάση και διαφάνεια. Δεν πρόκειται για απλή αυτοάμυνα, αλλά για μια πράξη προστασίας της εταιρικής κουλτούρας και της συνοχής της ομάδας. Το άρθρο αυτό προσφέρει έναν πλήρη χάρτη διαχείρισης — όχι θεωρητικά, αλλά με πρακτικές φράσεις και συγκεκριμένες τακτικές που μπορεί κανείς να εφαρμόσει άμεσα. Σε μια περίοδο που η εργασία επαναπροσδιορίζεται και η ψυχική υγεία αποτελεί προτεραιότητα, τέτοιες δεξιότητες είναι όχι απλώς χρήσιμες, αλλά ζωτικής σημασίας.
Σε κάθε τοξική συμπεριφορά, υπάρχει μια ευκαιρία: να δείξεις ότι δεν υποχωρείς, αλλά χτίζεις κάτι καλύτερο.
Δες αναλυτικά τον πλήρη οδηγό για στρατηγική διαχείριση τοξικότητας στον χώρο εργασίας:
Η τοξικότητα δεν είναι απλή ενόχληση. Είναι δομικός κίνδυνος για κάθε επιχείρηση που επιθυμεί να λειτουργεί με αποτελεσματικότητα, επαγγελματισμό και ανθρώπινο σεβασμό.
Κάθε τοξικός συνεργάτης κοστίζει:
-σε ψυχική ενέργεια,
-σε αποδοτικότητα ομάδας,
-σε εμπιστοσύνη,
-και – τελικά – σε χρήμα.
Έχεις τοξικούς συνεργάτες; Κάνε το αυτοτεστ:
-Σου ακυρώνουν συναντήσεις τελευταία στιγμή;
-Παίρνουν τα εύσημα για τη δουλειά σου;
-Δημιουργούν εντάσεις χωρίς λόγο;
-Σε κάνουν να αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου;
Αν απάντησες “Ναι” σε 2 ή περισσότερες ερωτήσεις, συνέχισε την ανάγνωση. Εδώ βρίσκονται οι απαντήσεις.
Ο «Κλέφτης της Δόξας»
Προφίλ: Παρουσιάζει τις ιδέες σου σαν δικές του. Πάντα εμφανίζεται ως ο «σωτήρας», ενώ απλώς οικειοποιείται τη δουλειά των άλλων.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Τεκμηρίωσε με λεπτομέρεια κάθε εργασία που αναλαμβάνεις (σε μηνύματα, αναφορές, χρονοδιαγράμματα).
• Σε συναντήσεις, πες με αυτοπεποίθηση:
«Όπως ανέφερα στην προηγούμενη συνάντηση, αυτό βασίζεται στην πρόταση που είχα καταθέσει…»
• Εξασφάλισε ότι η ομάδα γνωρίζει την πηγή των ιδεών – όχι με επιθετικότητα, αλλά με καθαρότητα.
Συμβουλή: Δημιούργησε φήμη αξιοπιστίας. Όταν οι άλλοι ξέρουν την αξία σου, ο σφετερισμός αποτυγχάνει.
Ο «Πάντα Απασχολημένος»
Προφίλ: Ποτέ δεν είναι διαθέσιμος, δεν απαντά εγκαίρως, καθυστερεί παραδόσεις, αλλά… προλαβαίνει να είναι στα κοινωνικά δίκτυα.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Όρισε συγκεκριμένες προθεσμίες με σαφήνεια.
• Πες: «Χρειάζομαι την απάντησή σου έως αύριο το μεσημέρι. Αν δεν την έχω, θα προχωρήσω χωρίς αυτήν».
• Κατάγραψε υπευθυνότητες εγγράφως.
Συμβουλή: Αν δεν συμμορφώνεται, κάνε επίσημη συνάντηση με παρουσία ανωτέρου για επιβεβαίωση ρόλων.
Ο «Δραματικός»
Προφίλ: Διογκώνει κάθε πρόβλημα. Μετατρέπει μια καθυστέρηση σε… τραγωδία. Φέρνει ένταση αντί για λύσεις.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Μίλα μόνο με στοιχεία.
• Πες: «Ας δούμε τα δεδομένα και τις επιλογές μας με ηρεμία».
• Μην παρασύρεσαι – κράτα ουδέτερη και επαγγελματική στάση.
Συμβουλή: Στείλε γραπτό απολογισμό κάθε κρίσιμης συνάντησης. Μειώνει τις παραποιήσεις και τους συναισθηματισμούς.
Ο «Τοξικός Θετικός»
Προφίλ: Πιστεύει ότι όλα λύνονται με χαμόγελο και θετική ενέργεια. Όταν προτείνεις ρεαλιστικές αλλαγές, σε κατηγορεί ότι «είσαι αρνητικός».
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Αντί για σύγκρουση, κάνε διάκριση μεταξύ αισιοδοξίας και σοβαρής προσέγγισης.
• Πες: «Η θετική στάση είναι χρήσιμη, αλλά δεν αρκεί χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο».
Συμβουλή: Ζήτα πράξεις και προτάσεις. Η ψευδοθετικότητα καταρρέει μπροστά στη λογική.
Ο «Υπονομευτής»
Προφίλ: Ενεργεί πίσω από την πλάτη σου, ψιθυρίζει, δημιουργεί αρνητικό κλίμα χωρίς να αναλαμβάνει ποτέ ευθύνη.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Αντιμετώπισέ τον με ευθύτητα:
«Άκουσα ότι υπάρχει κάποια ανησυχία. Θα ήθελα να το συζητήσουμε ανοιχτά».
• Καταγράφεις και κοινοποιείς τις σημαντικές επικοινωνίες.
• Ενημέρωσε μόνο με γεγονότα (όχι με παράπονα).
Συμβουλή: Χτίσε επικοινωνία με τα πρόσωπα-κλειδιά. Η διαφάνεια είναι το καλύτερο αλεξίσφαιρο.
Ο «Δεν Είναι Δική μου Δουλειά»
Προφίλ: Αποφεύγει τις ευθύνες. Πετάει μπάλες σε άλλους και δεν δεσμεύεται ποτέ σε τίποτα.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Όρισε καθαρές αρμοδιότητες γραπτώς.
• Πες: «Αυτό είναι κομμάτι της ευθύνης σου και χρειάζεται να ολοκληρωθεί μέχρι την Παρασκευή».
• Επανάφερε την ευθύνη κάθε φορά που προσπαθεί να την αποποιηθεί.
Συμβουλή: Όπου δεν υπάρχει λογοδοσία, τοξικότητα γίνεται μόνιμος ένοικος.
Ο «Σκιά του Προϊσταμένου»
Προφίλ: Υπερβολικά «βολικός» προς την εξουσία. Δεν έχει προσωπική άποψη – μόνο αυτή του ανώτερου.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Παρουσίασε τις απόψεις και τις ιδέες σου κατευθείαν στον υπεύθυνο λήψης αποφάσεων.
• Μην εμπλέκεσαι σε μάταιες αντιπαραθέσεις – στόχευσε στην επιρροή μέσω δεδομένων.
• Αν λειτουργεί ως φίλτρο πληροφορίας, φρόντισε η δική σου φωνή να φτάσει ξεκάθαρα.
Συμβουλή: Στη διοίκηση, μετράνε οι λύσεις – όχι η υποταγή.
Ο «Μόνιμα Αρνητικός»
Προφίλ: Όποια ιδέα και να ακουστεί, την απορρίπτει. Βρίσκει πάντα τι δεν δουλεύει.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Αντί να επιχειρηματολογείς, άλλαξε την ερώτηση:
«Πώς πιστεύεις ότι μπορεί να γίνει καλύτερα;»
• Επανέφερε τον διάλογο στην αναζήτηση λύσης.
Συμβουλή: Όποιος αντιδρά στα πάντα, συνήθως φοβάται την αλλαγή. Πρόσφερέ του ρόλο στην εξέλιξη – για να γίνει μέρος της.
Το «Θύμα»
Προφίλ: Πάντα φταίνε οι άλλοι. Δεν του έτυχαν σωστοί συνεργάτες, οι συνθήκες ήταν δύσκολες, οι ευκαιρίες δεν ήρθαν…
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Αντί να δείξεις οίκτο, δείξε κατανόηση με κατεύθυνση:
«Καταλαβαίνω ότι ήταν δύσκολο. Ποιο είναι το επόμενο βήμα που μπορείς να κάνεις;»
• Δώσε του λόγο, αλλά και ευθύνη.
Συμβουλή: Όποιος νιώθει μονίμως θύμα, δύσκολα γίνεται πρωταγωνιστής. Θέτει όρια και στόχους για να βγει από τον ρόλο.
Ο «Ανεξέλεγκτος Εγωιστής»
Προφίλ: Ξέρει τα πάντα. Δεν ακούει κανέναν. Υπονομεύει τις ιδέες των άλλων για να ενισχύσει τον εαυτό του.
Πώς να τον αντιμετωπίσεις:
• Δείξε διπλωματική αναγνώριση:
«Έχεις εμπειρία στο θέμα – πώς θα πρότεινες να το χειριστούμε βάσει των στοιχείων;»
• Επανάφερε τη συζήτηση σε γεγονότα – όχι σε εγωισμούς.
Συμβουλή: Οι εγωιστές δε “σπάνε” με σύγκρουση, αλλά με έκθεση στην πραγματικότητα.
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ : Τοξικότητα σε ελληνική οικογενειακή επιχείρηση
Περίσταση:
Σε μικρή ελληνική επιχείρηση λιανικής, νέος εργαζόμενος με όρεξη και προτάσεις αναλαμβάνει τμήμα πωλήσεων.
Ο παλιός συνεργάτης του τμήματος (τύπος «Υπονομευτής») αρχίζει να διαδίδει ότι «δεν ξέρει τη δουλειά», ότι «είναι θεωρητικός» και ότι «δεν ταιριάζει με το DNA της εταιρείας».
Ενέργειες του νέου υπαλλήλου:
-Κάθε ενέργεια περνούσε από email με διαφάνεια και ενημέρωση προς τη διοίκηση.
– Κάθε στόχος παρουσιαζόταν με αριθμούς και τεκμηρίωση.
-Δεν έδωσε κανένα περιθώριο για ίντριγκα – μόνο αποτελέσματα.
Τελική έκβαση:
Η διοίκηση είδε την αλήθεια. Ο παλιός υπονομευτής απομονώθηκε και αποχώρησε, ενώ ο νέος εργαζόμενος προχώρησε σε θέση ευθύνης.
Συμπέρασμα:
Η καλύτερη άμυνα απέναντι στην τοξικότητα είναι η διαφάνεια, η αποτελεσματικότητα και η απουσία δράματος.
7 SOS Συμβουλές Επιβίωσης στον Επαγγελματικό Χώρο
- Ποτέ μην χάνεις τον επαγγελματισμό σου – ακόμα κι όταν οι άλλοι τον έχουν χάσει.
- Μην καταπίνεις τη δυσαρέσκεια – τεκμηρίωσέ την.
- Χρησιμοποίησε τα γραπτά ως μέσο τεκμηρίωσης και αυτοπροστασίας.
- Ανακάλυψε τα μοτίβα – η τοξικότητα έχει επανάληψη.
- Προστάτεψε την ψυχολογία σου – δεν αξίζει κανένας να τη διαλύσει.
- Μίλα όταν πρέπει, με λόγο και στρατηγική.
- Αν το περιβάλλον δεν αλλάζει – ίσως πρέπει να αλλάξεις περιβάλλον.
Η διαχείριση τοξικών συνεργατών δεν είναι ζήτημα εκδίκησης ή εντάσεων. Είναι υπόθεση προστασίας της δουλειάς σου, της υγείας σου και της επαγγελματικής σου αξιοπρέπειας.
Όσο περισσότερο ο επαγγελματικός κόσμος αρχίζει να αντιμετωπίζει την τοξικότητα ως συστημικό πρόβλημα και όχι ως «καπρίτσιο χαρακτήρα», τόσο πιο υγιείς θα γίνονται οι ομάδες – και οι επιχειρήσεις.
*Τάσος Δουκέρης:
Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων-Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αρθρογράφος-Αντιπρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Λογιστών-Οικονομολόγων