Το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία και η εγκαταλειμμένη παράκαμψη των στενών του Βοσπόρου

Στις 24 Δεκεμβρίου 2019 υπογράφηκε η Ελληνοαμερικανική Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας, η οποία μεταξύ άλλων παρέχει στις Ηνωμένες Πολιτείες καθεστώς προτεραιότητας στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, επιτρέποντας την ανεμπόδιστη πρόσβαση και χρήση του.

Γράφει ο *αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Κούσαντας

Από τότε, και ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας το 2022, η στρατηγική σημασία του λιμένα αυξήθηκε κατακόρυφα. Με τα Στενά του Βοσπόρου να παραμένουν κλειστά βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ (1936), η Αλεξανδρούπολη μετατράπηκε σε κρίσιμο κόμβο για τη μεταφορά οπλικών συστημάτων του ΝΑΤΟ. Μέσω του λιμανιού, τανκς, ελικόπτερα και πυροβόλα μεταφέρονται σε στρατηγικές τοποθεσίες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Σλοβακία και η Πολωνία, ενισχύοντας τις Δυνάμεις Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ.

Παρά τις φήμες, στην Αλεξανδρούπολη δεν λειτουργεί αμερικανική στρατιωτική βάση. Αντίθετα, υπάρχει ένας σταθμός υπηρεσιών φιλοξενούσας χώρας (host nation post), ο οποίος περιλαμβάνει:

• Το λιμάνι για εκφόρτωση στρατιωτικού υλικού
• Σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις για άμεση μεταφορά
• Το αεροδρόμιο, όπου πραγματοποιείται συναρμολόγηση ελικοπτέρων και ανεφοδιασμός αεροσκαφών

Η παρουσία Αμερικανών στρατιωτικών είναι ελάχιστη και περιορίζεται σε περιόδους ασκήσεων, όπως η Steadfast Dart 2025, που διεξάγεται μέχρι τις 26 Φεβρουαρίου 2025.

Ο Ρόλος της Αλεξανδρούπολης στο Μελλοντικό Γεωπολιτικό Σκηνικό

Ακόμα και αν ο πόλεμος στην Ουκρανία τερματιστεί σύντομα, όπως υποστηρίζει ο Ντόναλντ Τραμπ στο πλαίσιο ειρηνευτικών διαδικασιών, η στρατιωτική ενίσχυση της χώρας θα συνεχιστεί για αποτροπή μελλοντικών ρωσικών απειλών. Σημαντικό ρόλο σε αυτό διαδραματίζει το γεγονός ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να αξιοποιήσουν έως και το 50% του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας.

Η Αλεξανδρούπολη, με το στρατηγικό της λιμάνι, τη σιδηροδρομική σύνδεση και την αναβαθμισμένη Εγνατία Οδό, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ένα mega project διεθνούς σημασίας, επιτρέποντας τη γρήγορη και οικονομική παράκαμψη των Στενών του Βοσπόρου.

Παρά τη στρατηγική σημασία της Αλεξανδρούπολης, το έργο της διπλής σιδηροδρομικής γραμμής Αλεξανδρούπολης – Ορμενίου, προϋπολογισμού 1,07 δισ. ευρώ, υποβαθμίστηκε σε μονή γραμμή. Αντί να ενταχθεί στον Εθνικό Προϋπολογισμό, βρίσκεται υπό αναμονή χρηματοδότησης μέσω του προγράμματος Connecting Europe Facility (CEF), κάτι που θα μπορούσε να καθυστερήσει την ολοκλήρωσή του για δεκαετίες.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το δρομολόγιο Αλεξανδρούπολη – Ορμένιο επαναλειτούργησε στις 22 Δεκεμβρίου 2024, έπειτα από δεκαετίες αδράνειας, όμως η έναρξη έγινε με προχειρότητα. Χαρακτηριστικά, σε κάθε ισόπεδη διάβαση το τρένο σταματούσε για να κατέβει ένας υπάλληλος με σημαιάκι και να ρυθμίσει την κυκλοφορία των οχημάτων.

Γιατί η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεται το πλεονέκτημά της;

Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης βρίσκεται υπό τη διαχείριση του ΤΑΙΠΕΔ από το 2012, παραμένοντας ουσιαστικά αναξιοποίητο. Παρόλο που θα μπορούσε να αποτελέσει την πύλη της Ευρώπης για τις συνδυασμένες μεταφορές, η ελληνική πολιτεία δεν έχει προχωρήσει σε αποφασιστικές κινήσεις για την ανάπτυξή του.

Αντί η χώρα να επιταχύνει τις διαδικασίες αναβάθμισης, η αδράνεια κοστίζει εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Εκτιμάται ότι η μεταφορά προϊόντων μέσω Αλεξανδρούπολης θα μείωνε το κόστος και τον χρόνο διέλευσης από τα Στενά του Βοσπόρου κατά 2-3 ημέρες, αποφέροντας ετήσιο όφελος 650 εκατ. ευρώ.