Τι είναι το πρόγραμμα SAFE: Πότε τίθεται σε ισχύ – Ποιες χώρες θα συμμετάσχουν

Στην τελική ευθεία εισέρχεται το νέο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE (Support Action for European Security), το οποίο τίθεται σε ισχύ στις 29 Μαΐου 2025, αμέσως μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Πρόκειται για μια από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της αμυντικής πολιτικής, με προϋπολογισμό 150 δισεκατομμυρίων ευρώ και σκοπό την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης (EDTIB).

Η SAFE δεν είναι απλώς ένα ταμείο: αποτελεί τον πρώτο πυλώνα του ευρύτερου σχεδίου ReArm Europe / Readiness 2030, μέσω του οποίου η ΕΕ σκοπεύει να ενεργοποιήσει άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες την επόμενη πενταετία.

Τι είναι το SAFE και γιατί είναι κρίσιμο για την ΕΕ

Το SAFE δημιουργήθηκε ως απάντηση στις γεωπολιτικές εντάσεις και τις αυξανόμενες αμυντικές ανάγκες των κρατών-μελών. Βασικός στόχος είναι η ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, η διαθεσιμότητα εξοπλισμού όταν απαιτείται, και η αντιμετώπιση κενών ικανότητας που αποδυναμώνουν την στρατηγική αυτονομία της Ένωσης.

Το εργαλείο προβλέπει τη χορήγηση μακροπρόθεσμων δανείων σε ευνοϊκούς όρους, με βάση εθνικά σχέδια, σε κράτη-μέλη που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες αμυντικού εξοπλισμού. Η έννοια των κοινών προμηθειών, που απαιτεί τη συμμετοχή τουλάχιστον δύο κρατών, στοχεύει στη μείωση του κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αγοράς και στην ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των συστημάτων.

Ωστόσο, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, επιτρέπονται και μονομερείς προμήθειες από ένα μόνο κράτος, για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

Ποιες δράσεις χρηματοδοτούνται από το SAFE

Το SAFE καλύπτει δύο κύριες κατηγορίες αμυντικών προϊόντων, όπως καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025:

Κατηγορία 1 – Παραδοσιακά οπλικά συστήματα:

-Πυρομαχικά και πυραύλους

-Συστήματα πυροβολικού (περιλαμβανομένων κρούσεων βαθιάς ακρίβειας)

-Εξοπλισμός μάχης και υποστήριξης

-Συστήματα πεζικού και προστασία στρατιωτών

-Υποδομές ζωτικής σημασίας

-Στρατιωτική κινητικότητα

Κατηγορία 2 – Συστήματα υψηλής τεχνολογίας και στρατηγικής σημασίας:

-Εναέρια και πυραυλική άμυνα

-Επιφανειακές και υποβρύχιες ναυτικές δυνατότητες

-Drones και anti-drone τεχνολογίες

-Στρατηγική αερομεταφορά και ανεφοδιασμός

-Συστήματα C4ISTAR

-Διαστημικές τεχνολογίες και προστασία

-Τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος

Τα προϊόντα της δεύτερης κατηγορίας υπόκεινται σε αυστηρότερα κριτήρια επιλεξιμότητας, καθώς απαιτούν υψηλό βαθμό ελέγχου από τους κατασκευαστές όσον αφορά τον σχεδιασμό και την εξέλιξη των συστημάτων.

Για όλες τις κατηγορίες, προβλέπεται ότι το 65% του κόστους των εξαρτημάτων πρέπει να προέρχεται από την ΕΕ, τις χώρες ΕΟΧ-ΕΖΕΣ ή την Ουκρανία, ενισχύοντας έτσι την στρατηγική αυτονομία της Ένωσης.

Άνοιγμα του SAFE σε τρίτες χώρες

Μια σημαντική καινοτομία είναι ότι το SAFE επιτρέπει τη συμμετοχή τρίτων χωρών σε κοινές προμήθειες. Αυτό περιλαμβάνει:

-Την Ουκρανία

-Τις χώρες του ΕΟΧ-ΕΖΕΣ

-Υποψήφιες προς ένταξη χώρες

-Χώρες με εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο

Η συμμετοχή αυτή μπορεί να ενισχυθεί και μέσω διμερών ή πολυμερών συμφωνιών, καθιστώντας το SAFE εργαλείο εξωστρέφειας και διπλωματικής εμβάθυνσης στον τομέα της άμυνας.

Το SAFE εντάσσεται στο γενικότερο στρατηγικό όραμα της ΕΕ για μια ισχυρότερη, πιο αυτάρκη και συντονισμένη Ευρώπη στην άμυνα. Παράλληλα, διατηρείται η συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ, με στόχο:

-την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας

-την πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους συμμάχους

-τη διατλαντική συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας

Η ενεργοποίηση του SAFE στις 29 Μαΐου 2025 σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη ενός μετασχηματιστικού σχεδίου για την ευρωπαϊκή άμυνα. Οι εθνικές κυβερνήσεις καλούνται να καταρτίσουν τα σχέδια προμηθειών τους ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν από τα κονδύλια, προωθώντας τη βιομηχανική και στρατηγική ολοκλήρωση της ΕΕ.

Η ανάγκη για τη δημιουργία του SAFE αναδείχθηκε στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 6ης Μαρτίου 2025, όπου οι ηγέτες των κρατών-μελών συμφώνησαν πως η Ευρώπη πρέπει:

-Να μειώσει τις στρατηγικές της εξαρτήσεις

-Να καλύψει τα κρίσιμα κενά ικανότητας

-Να αυξήσει τις ποσότητες και την ταχύτητα παραγωγής και προμήθειας εξοπλισμού

Το SAFE συμπληρώνεται από άλλες τρεις παράλληλες δράσεις του σχεδίου ReArm Europe:

-Χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας για αμυντικές δαπάνες

-Ευελιξία στα ταμεία συνοχής για επενδύσεις στον αμυντικό τομέα

-Συνεισφορές από την ΕΤΕπ και ιδιωτικό κεφάλαιο για συμπληρωματική χρηματοδότηση

Το SAFE, ως ορόσημο για τη νέα ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, σηματοδοτεί μια θεμελιώδη στροφή στην αμυντική αυτονομία της ΕΕ. Με ορίζοντα το 2030, η Ένωση φιλοδοξεί να περάσει από το στάδιο του θεατή στο ρόλο του πρωταγωνιστή στο παγκόσμιο σκηνικό ασφαλείας, επενδύοντας στρατηγικά, βιομηχανικά και γεωπολιτικά στην άμυνα.