Από πολλές απόψεις, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται να κερδίζει “πόντους” στη διεθνή αντιπαράθεση.
Οι ρωσικές δυνάμεις προχωρούν αργά αλλά σταθερά στην Ουκρανία. Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει σύντομα στον Λευκό Οίκο. Η κούραση του πολέμου εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη. Τα στρατεύματα της Βόρειας Κορέας έχουν ενισχύσει τις τάξεις του ρωσικού στρατού.
Κι όμως, την Πέμπτη, ο Πούτιν εμφανίστηκε κουρασμένος, υπό απειλή και ταλαιπωρημένος, κλιμακώνοντας τις πολεμικές απειλές του εναντίον των δυτικών αντιπάλων του σε νέο επίπεδο, τονίζουν σε ανάλυσή τους για τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από τον ρωσοουκρανικό πόλεμο οι New York Times.
Ακόμη και με την προοπτική μιας πιο φιλικής προς τη Ρωσία αμερικανικής κυβέρνησης εν όψει, βρέθηκε να παλεύει εκ νέου να αντιμετωπίσει ίσως τη μεγαλύτερη αποτυχία του πολέμου του: την αδυναμία της Ρωσίας να αποτρέψει τη Δύση από την παροχή κολοσσιαίας στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία.
Ως αποτέλεσμα, ο Βλ. Πούτιν φέρνει τη Ρωσία πιο κοντά σε μια άμεση σύγκρουση με τις Ηνωμένες Πολιτείες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή εδώ και δεκαετίες. Ανακοίνωσε το βράδυ της Πέμπτης ότι η Ρωσία έπληξε την Ουκρανία με έναν νέο πύραυλο μέσου βεληνεκούς, με πυρηνικές δυνατότητες, χρησιμοποιώντας μια τηλεοπτική ομιλία στην οποία χρωμάτισε τη Δύση ως “επιθετιστή” που δεν άφησε τη Μόσχα με άλλη επιλογή παρά να απαντήσει.
Σε δύο μήνες από σήμερα, η δεύτερη προεδρία Τραμπ θα μπορούσε να δώσει στον Πούτιν την ευκαιρία να συνάψει μια ειρηνευτική συμφωνία με την Ουκρανία, την οποία θα μπορούσε να παρουσιάσει ως νίκη. Μέχρι τότε, ωστόσο, άνθρωποι που μελετούν το Κρεμλίνο εκτιμούν ότι ο Πούτιν έχει την πρόθεση να περάσει το ανατριχιαστικό μήνυμα ότι η Αμερική κινδυνεύει με πυρηνικό πόλεμο όσο επεκτείνει την υποστήριξή της προς το Κίεβο.
“Η ρωσική πλευρά έχει δείξει ξεκάθαρα τις δυνατότητές της”, δήλωσε την Παρασκευή ο Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. “Το περίγραμμα των περαιτέρω ενεργειών αντιποίνων, εάν δεν ληφθούν υπόψη οι ανησυχίες μας, έχει επίσης σκιαγραφηθεί με σαφήνεια”.
Στο ίδιο πνεύμα, ένα από τα πιο σημαίνοντα “γεράκια” ασφαλείας της Ρωσίας, ο Σεργκέι Καραγκάνοφ, πολιτικός επιστήμονας, δημοσίευσε ένα άρθρο την Πέμπτη προειδοποιώντας ότι η Ρωσία κινδύνευε να “περιπέσει σε ήττα μέσα από τα σαγόνια της νίκης”. Για να επικρατήσει της Δύσης, υποστήριξε, το Κρεμλίνο έπρεπε να ενισχύσει την απειλή της χρήσης πυρηνικών όπλων.
“Η Ρωσία έχει αρχίσει να κερδίζει στον αγώνα κατά της δυτικής επιθετικότητας στην Ουκρανία”, έγραψε ο Καραγκάνοφ. “Ωστόσο είναι νωρίς και επικίνδυνο να χαλαρώσει. Ο αγώνας τώρα αρχίζει”.
Προσεκτικές κινήσεις
Από τότε που ξεκίνησε τη γενική εισβολή του τον Φεβρουάριο του 2022, ο Βλ. Πούτιν ήταν γενικά προσεκτικός στο να αποφύγει την άμεση στρατιωτική σύγκρουση με το ΝΑΤΟ, ακόμη και αφότου οι δυτικές χώρες άρχισαν τις ροές σύγχρονου οπλισμού στην Ουκρανία που έχει κοστίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες.
Την Πέμπτη, ωστόσο, ανέφερε με τους πιο ρητούς όρους ακόμη ότι ήταν έτοιμος για μια τέτοια κλιμάκωση: η Ρωσία “έχει το δικαίωμα”, είπε, να χτυπήσει τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις χωρών “που επιτρέπουν τη χρήση των όπλων τους ενάντια στις εγκαταστάσεις μας”.
Ο κύριος λόγος αυτής της αλλαγής φαίνεται ξεκάθαρος: η πρόσφατη απόφαση του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να επιτρέψει στην Ουκρανία να χτυπήσει βαθιά στο ρωσικό έδαφος με πυραύλους που παρέχονται από την Αμερική και έχουν βεληνεκές 190 μιλίων. Ακολούθησε παρόμοια απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης του πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ.
Ενώ το σημερινό απόθεμα δυτικών πυραύλων της Ουκρανίας δεν επαρκεί για να αλλάξει την πορεία του πολέμου, ο Πούτιν φαίνεται να φοβάται ότι η Δύση θα μπορούσε να παράσχει στην Ουκρανία πιο ισχυρούς πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς στο μέλλον.
“Από εκείνο το σημείο και μετά”, είπε ο Πούτιν την Πέμπτη, αναφερόμενος στις πυραυλικές επιθέσεις της Ουκρανίας αυτή την εβδομάδα, “η περιφερειακή σύγκρουση στην Ουκρανία που προκλήθηκε από τη Δύση έχει λάβει στοιχεία παγκόσμιας φύσης”.
Ωστόσο, ορισμένοι αναλυτές βλέπουν έναν δεύτερο λόγο για τον οποίο ο Πούτιν μπορεί να αισθάνεται έτοιμος να αναλάβει μεγαλύτερους κινδύνους τώρα: την επικείμενη επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Εξάλλου, οι απειλές Πούτιν για έναν “παγκόσμιο” πόλεμο συνδυάζονται με τη ρητορική του Ντ. Τραμπ ότι ο Μπάιντεν διακινδυνεύει έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οπότε ο κ. Πούτιν – ο οποίος επαίνεσε τον Τραμπ σύντομα αφότου ο τελευταίος κέρδισε τις εκλογές – μπορεί να πιστεύει ότι η λήψη πιο επιθετικών μέτρων τώρα θα μπορούσε να τον βοηθήσει να επιτύχει μια ευνοϊκή συμφωνία μόλις ορκιστεί ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ.
“Δεν τον βλέπω να ανησυχεί μήπως καταστρέψει τις πιθανότητές του για συμφωνία με τον Τραμπ – μάλλον το αντίθετο”, σημειώνει μιλώντας στους New York Times η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερη συνεργάτιδα στο Carnegie Russia Eurasia Center. “Ο Τραμπ έλαβε τη θέση ότι οι πολιτικές του Μπάιντεν οδηγούν στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο και αυτό που κάνει ο Πούτιν το επιβεβαιώνει”.
Ο κ. Μπάιντεν αντιστάθηκε για πολύ στο να επιτρέψει στην Ουκρανία να χτυπήσει βαθιά στο ρωσικό έδαφος με αμερικανικούς πυραύλους, προς μεγάλη απογοήτευση της Ουκρανίας, εν μέσω ανησυχίας για την απάντηση του Πούτιν. Τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ρωσίας είχε δηλώσει ότι μια τέτοια κίνηση θα έθετε τη χώρα του “σε πόλεμο” με το ΝΑΤΟ, ορίζοντας για πρώτη φορά μια συγκεκριμένη “κόκκινη γραμμή” την οποία προειδοποιούσε τη Δύση να μην περάσει.
Αυτή την εβδομάδα, η κυβέρνηση Μπάιντεν την πέρασε, επικαλούμενη την κλιμάκωση του πολέμου από τον ίδιο τον Πούτιν αυτό το φθινόπωρο, με την απόφαση να εμπλέξει χιλιάδες στρατιώτες της Βόρειας Κορέας στις μάχες.
Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν υπολογίζουν ότι ο κίνδυνος κλιμάκωσης από πλευράς Πούτιν μειώθηκε με την εκλογή του Ντ. Τραμπ.
Στη Μόσχα, ωστόσο, ορισμένοι αμφισβητούν αυτή τη θέση. Πρώην υψηλόβαθμος Ρώσος αξιωματούχος που παραμένει κοντά στο Κρεμλίνο τόνισε ότι “κανείς δεν ξέρει” εάν είναι πραγματικά δυνατή μια συμφωνία με τον Τραμπ. Ωστόσο, “μια απειλή μετά την απόφαση του Μπάιντεν έχει ήδη εμφανιστεί”, πρόσθεσε, “άρα πρέπει να απαντήσουμε”.
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι “υπερεκτιμούν τόσο τους εαυτούς τους όσο και τη σημασία της ατζέντας τους για τους άλλους”, υπογραμμίζει ο Ντμίτρι Τρένιν, ειδικός στην πολιτική ασφαλείας στην Ανώτατη Οικονομική Σχολή της Μόσχας, λέγοντας ότι ο Πούτιν δεν ανησυχεί τόσο για το ποιος κατέχει την εξουσία στην Ουάσιγκτον. “Ο Πούτιν έχει το πρόγραμμά του και τη στρατηγική του και θα τα ακολουθήσει”.
Στο επίκεντρο οι εγγυήσεις για την Ουκρανία
Μολαταύτα, ο Ρωσος πρόεδρος έχει επανειλημμένα επισημάνει ότι ενδιαφέρεται για μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων, εφόσον είναι σε θέση να διατηρήσει τη γη που έχει καταλάβει με τα όπλα η Ρωσία στην Ουκρανία και να αποσπάσει πολιτικές παραχωρήσεις, όπως για παράδειγμα μια εγγύηση ότι η χώρα δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Έχει συχνά επισημάνει ένα σχέδιο συνθήκης στο οποίο είχαν καταλήξει Ουκρανοί και Ρώσοι διαπραγματευτές τους πρώτους μήνες της εισβολής το 2022, στο οποίο η Ουκρανία θα δήλωνε “μόνιμα ουδέτερη” και θα αποδεχόταν όρια στο μέγεθος του στρατού της.
Η Ρωσία μπορεί να είναι “αρκετά κυνική και σκεπτικιστική” σχετικά με τις προοπτικές για μια συμφωνία μετά την ανάληψη των καθηκόντων από το Ντ. Τραμπ, δηλώνει ο Σάμουελ Σαράπ, ανώτερος πολιτικός επιστήμονας στην RAND Corporation. “Αλλά εξακολουθούν να αναγνωρίζουν ότι, σε τελική ανάλυση, χρειάζονται κι εκείνοι μια συμφωνία”.
Ουκρανοί και Δυτικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι ο Πούτιν απλώς αναζητά μια συμφωνία αποκλειστικά με τους όρους του, κάτι που ισοδυναμεί με ουκρανική συνθηκολόγηση.
Οι διαπραγματεύσεις του 2022 μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας κατέρρευσαν εν μέσω διαφωνιών σχετικά με το πώς η Δύση θα μπορούσε να προστατεύσει την Ουκρανία από μια νέα ρωσική εισβολή στο μέλλον.
Αυτό το ζήτημα – η μορφή των “εγγυήσεων ασφαλείας” για την Ουκρανία – είναι πιθανό να φαίνεται ως ο πιο περίπλοκος παράγοντας σε οποιεσδήποτε νέες συνομιλίες μετά την επιστροφή του κ. Τραμπ στον Λευκό Οίκο, πιο σημαντικό ακόμα κι από από το πόση ουκρανική γη θα επιτραπεί στη Ρωσία να διατηρήσει υπό τον έλεγχό της.
Μέχρι τότε, οι συνθήκες φαίνονται ώριμες για περαιτέρω κλιμάκωση – επειδή η Ρωσία και η Ουκρανία επιδιώκουν καλύτερες διαπραγματευτικές θέσεις πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του Ντ. Τραμπ και επειδή ο Πούτιν φαίνεται αποφασισμένος να αποτρέψει μια περαιτέρω επέκταση της δυτικής βοήθειας προς την Ουκρανία που θα μπορούσε να φέρει τις μάχες βαθύτερες στο ρωσικό έδαφος.
“Είμαστε εν μέσω ενός σπιράλ κλιμάκωσης”, τονίζει ο Σαράπ. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε προετοιμασία για μελλοντικές διαπραγματεύσεις, το σπιράλ αυτό “έχει μια δικιά του δυναμική”.