Θ. Φωτίου: Απολύτως απαραίτητη μια διοικητική και πολιτική αναβάθμιση με την ίδρυση υφυπουργείου για την αναπηρία  (βίντεο)

Εισήγηση της βουλευτή Νοτίου Τομέα Αθηνών και αν. τομεάρχη για θέματα Κοινωνικής Αλληλεγγύης της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην Επιτροπή Διοίκηση, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, κατά τη β΄ ανάγνωση του Σ/Ν «Εθνική Αρχή Προσβλητικότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής»

Στην εισήγησή της στην Επιτροπή Διοίκησης, Δημ. Τάξης και Δικαιοσύνης κατά τη Β΄ ανάγνωση του Σ/Ν «Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Εθνική Αρχή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, η Θεανώ Φωτίου τόνισε τα εξής:

Σήμερα, για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των αναπήρων, απαιτείται, όπως πρότεινε ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, η άρση των ανισοτήτων που δημιουργεί η αναπηρία, τις οποίες εμείς δεν θεωρούμε φυσική κατάσταση όπως είχε πει ο κ. Μητσοτάκης στη ΔΕΘ.

Η καθημερινότητα των αναπήρων και η προσβασιμότητα είναι υπόθεση βαθιά πολιτική, πρόκειται για την ουσία του «κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας».

Εμείς, ως κυβέρνηση, προβήκαμε σε πλήθος νομοθετικών ρυθμίσεων για την αναπηρία, με εμβληματική την υποχρέωση του κράτους το 15% των προσλήψεων στο δημόσιο να γίνεται από αναπήρους και τις οικογένειές τους. Και για να αντιμετωπίσουμε το τριπλάσιο κόστος της ζωής των αναπήρων δεν σχετίζουμε τα επιδόματα των αναπήρων με το εισόδημα από πιθανή εργασία.

Επειδή το θέμα της αναπηρίας αφορά σχεδόν όλα τα υπουργεία, είναι απολύτως απαραίτητη μια διοικητική και πολιτική αναβάθμιση με την ίδρυση υφυπουργείου για την αναπηρία όπως υπάρχει σε πολλές χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Γερμανία, Φινλανδία κ.λπ.). Η πρότασή μας αυτή θα εμβολιάσει με μια δημοκρατική ένεση το παρωχημένο διοικητικό σύστημα των υφιστάμενων υπουργείων, διότι στην Ελλάδα όλα τα ζητήματα των ατομικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα βρίσκονται σε ιστορική υστέρηση.

Το υφυπουργείο αυτό θα εφαρμόσει οριζόντιες πολιτικές, συντονίζοντας όλα τα υπουργεία και τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα για την κατοχύρωση της πρόσβασης των αναπήρων στο φυσικό, δομημένο και ψηφιακό περιβάλλον.

Το να προσθέσουμε στις 35 υπάρχουσες αρχές ακόμη μια, που είναι απλώς συμβουλευτική, εξαρτάται μάλιστα πό τον Πρωθυπουργό ο οποίος διορίζει τα 6 στα 11 μέλη, και δεν μπορεί να ελέγξει ούτε να εφαρμόσει πολιτικές, δεν σημαίνει αναβάθμιση των ζητημάτων της αναπηρίας αλλά τεράστια υποβάθμιση.

Είναι ενδεικτικό της στρατηγικής του νεοφιλελευθερισμού να αποκόπτει το δημόσιο πολιτικό δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό και νομοθετικό έλεγχο από τον πυρήνα του κράτους και να τον μεταφέρει σε δήθεν ανεξάρτητες αρχές έξω από τον τυπικό δημοκρατικό έλεγχο.

Είμαστε πολύ επιφυλακτικοί για την αποτελεσματικότητα και το ρόλο της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας γιατί κ. Μητσοτάκης, ως Υπουργός Εσωτερικών, το 2104, κατήργησε τα Γραφεία Προσβασιμότητας που είχαν δημιουργηθεί σε δημόσιες υπηρεσίες για την προώθηση της προσβασιμότητας των αναπήρων στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Γιατί σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας η ΝΔ δεν έκανε τίποτε για να προστατεύσει τους ανάπηρους, που είναι από τις πλέον πληττόμενες κατηγορίες. Γιατί το 2020 μείωσε κατά 96 εκ. τις δαπάνες για την αναπηρία σε σχέση με το 2019 και στον π/υ του 2021 περιέλαβε 88 εκ. λιγότερα από το 2019. Και γιατί απέρριψε όλες τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ ενίσχυσης των αναπήρων κατά την πανδημία με μέτρα υγειονομικού και οικονομικού χαρακτήρα.

Η επανανομοθέτηση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) γίνεται για να αλλάξουν τα μέλη που είχαν οριστεί το Μάρτιο του 2019 επί ΣΥΡΙΖΑ, να συρρικνωθεί η σύνθεσή της και να σιγάσουν «ενοχλητικές φωνές». Από τα 41 μέλη της υφιστάμενης Επιτροπής μένουν τα μισά και από αυτά το 1/3 επιλέγονται από τα υπόλοιπα μέλη, χωρίς να ορίζονται τα γνωστικά περιεχόμενα των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων από τα οποία προέρχονται.

Η επανανομοθέτηση της Επιτροπής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής γίνεται με την επιλογή όλων των μελών από τον «πανεπιστήμονα» Πρωθυπουργό χωρίς ορισμό των επιστημονικών πεδίων προέλευσης. Φαίνεται ότι οι «άριστοι» της κυβέρνησης δεν είναι και πολύ σίγουροι ότι θα εύρισκαν «δικά τους παιδιά» να τη στελεχώσουν αν όριζαν σαφώς τα επιστημονικά πεδία και την εξειδικευμένη εμπειρία.

Και στις τρεις επιτροπές, τόσο για τα μέλη τους, όσο και για το επιστημονικό προσωπικό, προβλέπεται αμοιβή που ορίζεται με απλή απόφαση του Υπ. Οικονομικών, κατά παρέκκλιση όλων των ισχυουσών διατάξεων περί αποζημιώσεων και αμοιβών στο δημόσιο, ενώ για την πρόσληψη του επιστημονικού τους προσωπικού θεσμοθετείται μια υβριδική επιτροπή κρίσης, κατά παρέκκλιση του πρόσφατου νόμου του ΑΣΕΠ, παρόλο που το νομοσχέδιο τον επικαλείται, όπου την πλειοψηφία έχει πάντα η αρχή, ώστε να τοποθετεί εκείνους που θέλει.

Ακολουθεί ολόκληρη η εισήγηση:

Έχουμε ήδη αναφέρει τις επιφυλάξεις και διαφωνίες μας με το υπό συζήτηση νομοσχέδιο, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν κατά την ακρόαση των φορέων, και ειδικά μετά τις παρατηρήσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, μελών των δύο προϋπαρχουσών εθνικών επιτροπών και των εκπροσώπων του αναπηρικού κινήματος για την νέα υπό σύσταση Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας.

Για μεν τις δύο προϋπάρχουσες Εθνικές επιτροπές, την Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και της Επιτροπή βιοηθικής που γίνεται και Τεχνοηθικής οι οποίες, κατά γενική ομολογία, παρήγαγαν εξαιρετικό έργο, η επανανομοθέτησή τους έχει τους εξής στόχους:

Συρρίκνωση των μελών για να αποφύγετε ενοχλητικές φωνές και επιλογή από τον Πρωθυπουργό μελών χωρίς ορισμό επιστημονικών πεδίων και περιεχομένων.
Παράδειγμα 1ο: η επανανομοθέτηση της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου γίνεται για να αλλάξουν τα μέλη που είχαν οριστεί το Μάρτιο του 2019 επί ΣΥΡΙΖΑ και να συρρικνωθεί. Η επιτροπή μειώνεται από 41 μέλη που είχε το Μάρτιο του ‘19 στα μισά, 21- 22 μέλη. Ποιοι φεύγουν; οι ενοχλητικοί εκπρόσωποι κομμάτων της Βουλής που γίνονται «σύνδεσμοι με την Επιτροπή εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων, ο Συνήγορος του καταναλωτή, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Βιοηθικής που επαναφέρατε σήμερα κ.λπ Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι το 1/3 περίπου των μελών επιλέγονται από τα 16 μέλη της Επιτροπής, χωρίς να ορίζονται τα γνωστικά περιεχόμενα των ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων.

Παράδειγμα 2ον: Η Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνολογίας: έχουμε το πρωτοφανές φαινόμενο να γίνεται μεν από 9μελής 11μελής, αλλά να μην ορίζονται, σε μία τόσο εξειδικευμένη επιτροπή, τα επιστημονικά πεδία από τα οποία θα επιλέξει ο Πρωθυπουργός τα μέλη της. Όχι μόνο έπρεπε να καθορίζονται τα εξειδικευμένα πεδία και ειδικότητες αλλά και η εξειδικευμένη εμπειρία που απαιτεί αυτή η Επιτροπή. Αφήνουμε τον «πανεπιστήμονα» Πρωθυπουργό να διαλέξει όποιον θέλει. Φαίνεται ότι εσείς οι άριστοι δεν είστε και πολύ σίγουροι ότι θα βρίσκατε δικά σας παιδιά να τη στελεχώσουν αν ορίζατε σαφώς τα επιστημονικά πεδία.

Και οι τρεις επιτροπές, όπως ορίζει το νομοσχέδιο, είναι συμβουλευτικού χαρακτήρα. Επομένως δεν νομιμοποιούνται να διενεργούν ελέγχους σε δημόσιες υπηρεσίες και δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, ούτε προφανώς οι Πρόεδροί τους να έχουν πρόσβαση σε, όπως έχετε περιλάβει στα άρθρα 7, 21 και 36 που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα άρθρα 1, 10 και 30, όπου ορίζεται ο συμβουλευτικός χαρακτήρας των υπό σύσταση φορέων. Το θέμα έθεσε και στην ακρόαση των φορέων ο Συνήγορος του Πολίτη. Το πήρατε πίσω.

Άλλο πρόβλημα δημιουργείται από τα άρθρα 9, 28 και 38, όπου ορίζεται ότι με απλή Απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ορίζονται αποζημιώσεις για τα μέλη των Επιτροπών και οι απολαβές του επιστημονικού προσωπικού κατά παρέκκλιση όλων των ισχυουσών διατάξεων περί αμοιβών και αποζημιώσεων μελών Επιτροπών, και περί απολαβών επιστημονικών συνεργατών. Αυτό δημιουργεί άμεσα αρχές δύο ταχυτήτων, με τις συνταγματικά κατοχυρωμένες εθνικές αρχές, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη, να βρίσκονται σε πολύ υποδεέστερη θέση. Ας σημειωθεί ότι για τα μέλη της υφιστάμενης ΕΕΔΑ υπήρχε απλώς μια αποζημίωση εξόδων 50 € το μήνα.

Επίσης όπως περιγράφεται στα άρθρα 8, 24, 25 και 37, οι επιστημονικοί συνεργάτες και τα στελέχη, τόσο της αρχής όσο και των δύο εθνικών επιτροπών, ενώ σαφώς προβλέπεται ότι θα επιλεγούν με βάση τον πρόσφατο νόμο του ΑΣΕΠ, στην ίδια πρόταση, ο νόμος νοθεύεται, αφού ορίζεται ότι την πλειοψηφία στις επιτροπές κρίσης έχει κατά παρέκκλιση η ίδια η αρχή και οι επιτροπές. Δηλαδή νομοθετείται μία περίεργη υβριδική επιτροπή επιλογής του επιστημονικού προσωπικού.

Θα έρθω τώρα ειδικότερα στην Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας. Κύριε Πρόεδρε, προχτές ο Αλέξης Τσίπρας, σε μία μοναδική εκδήλωση, την πρώτη για την παρουσίαση του νέου προγράμματός μας, μιας νέας κοινωνικής συμφωνίας για τη δημοκρατική, προοδευτική διακυβέρνηση της χώρας, συνομίλησε με ανάπηρους από όλη τη χώρα παρουσιάζοντας τις θέσεις μας για την αναπηρία.

Η αναπηρία και το δικαίωμα στην προσβασιμότητα, βρίσκεται σήμερα στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών ανισοτήτων, τις οποίες στόχο έχει να άρει το πρόγραμμά μας, γιατί εμείς δεν τις θεωρούμε φυσική κατάσταση όπως μας είπε ο κ. Μητσοτάκης στη ΔΕΘ. Η αναπηρία δεν θεωρείται πια, όπως υπαινίσσεται το άρθρο 2 εδ. ζ) που πρέπει να απαλειφεί, μία υπόθεση της ιατρικής. Είναι μια υπόθεση βαθιά πολιτική που θίγει το ζήτημα της ισότητας όλων των πολιτών και της πρόσβασής τους στο φυσικό, το δομημένο και το ψηφιακό περιβάλλον είναι η ουσία αυτού που λέγεται «κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας». Και άρα ανάγκες μιας ευρύτερης κοινωνικής πολιτικής. Επίσης η αναπηρία, στη σύγχρονη εποχή, στη σύγχρονη έκφρασή της, και με άξονα τις πολλές πια κινητικές, νοητικές, ψυχικές και αισθητηριακές βλάβες, δεν αφορά μία μειονότητα, μια μειοψηφία. Αφορά ευθέως το 10% του πληθυσμού και εμμέσως αφορά το 30-40% περίπου τοις εκατό, αν συνυπολογίσει κανείς τους γονείς, τα παιδιά και τους συγγενείς.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, πέρα από τις μεγάλες τομές στο θέμα της αναπηρίας που έκανε στην πρόνοια, στην εργασία, στην υγεία, στο περιβάλλον, στις μεταφορές, και στην παιδεία με την ειδική αγωγή, τομές στις οποίες αναφέρθηκα εκτεταμένα σε προηγούμενες συνεδριάσεις, έκανε και μεγάλες αλλαγές στο κράτος. Ο ν. 4440/16 έφερε την υποχρέωση το 15% των προσλήψεων στο δημόσιο να γίνεται από ανάπηρους και τις οικογένειές τους, πάγιο, ιστορικό αίτημα του αναπηρικού κινήματος, έγινε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Ο ν. 448/17 υλοποίησε την εφαρμογή, στο Ελληνικό πλαίσιο, της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα της αναπηρίας και τη θεσμοθέτηση συντονιστικού μηχανισμού μέσα στο κυβερνητικό σχήμα, που είχε μία οριζόντια επίβλεψη ζητημάτων με κεντρικό σημείο αναφοράς στη Γενική Γραμματεία ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης και υποχρέωση του κάθε υπουργείου, κάθε Δήμου και κάθε Περιφέρειας να έχουν σημείο αναφοράς για τα θέματα της αναπηρίας.
Εμείς θεσμοθετήσαμε την υποχρέωση της Ελληνικής πολιτείας η απογραφή που θα γίνει φέτος, το 2021, να έχει ειδικό τμήμα για την καταγραφή των αναπηριών και όλων των συγκείμενων καταστάσεων που προκύπτουν από αυτή. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει επίσημη στατιστική απογραφή. Και όταν δεν υπάρχουν επίσημα κρατικά δεδομένα, όπως καταλαβαίνετε, πολλοί ιδιώτες ερίζουν για την ιδιωτικοποίηση αυτών των δεδομένων. Για πρώτη φορά φέτος στην απογραφή του 2021 νομοθετικά θα ισχύσει και η απογραφή όλων των ειδών αναπηρίας και όλων των επιπτώσεων που υπάρχουν και που δημιουργούνται.

Θεωρώ ότι εμείς, ό,τι μπορέσαμε, μέσα σε πολύ αντίξοες συνθήκες, στο επίπεδο του κράτους και με τα δεδομένα της εποχής, το 2017-2018 το κάναμε. Φτιάξαμε τον συντονιστικό μηχανισμό της αναπηρίας. Αλλά είναι σαφές όμως ότι σήμερα, για τα ζητήματα αυτά χρειάζεται μια στρατηγική και πολιτική αναβάθμιση. Η ΝΔ με το σχέδιο που έχει φέρει στη Βουλή, αντί να προτείνει μια διοικητική και πολιτική αναβάθμιση, προτείνει μια Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, δηλαδή άλλη μια «ανεξάρτητη» διοικητική αρχή κοντά στις άλλες 35 που υπάρχουν σήμερα. Δηλαδή το κράτος βγάζει από την ευθύνη του τη νομοθέτηση, βγάζει από την ευθύνη του την εφαρμογή μιας πολιτικής και τον έλεγχο μιας πολιτικής και τον πετάει σε γνωμοδοτικά συμβουλευτικά όργανα, υπό τον Πρωθυπουργό στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα οποία ποτέ δεν εφαρμόζουν, ποτέ δεν ελέγχουν. Αυτή είναι μία στρατηγική του νεοφιλελευθερισμού που θέλει να αποκόπτει το δημόσιο πολιτικό δημοκρατικό, κοινοβουλευτικό και νομοθετικό έλεγχο από τον πυρήνα του και να τον διώχνει σε διάφορα υβρίδια έξω από τον τυπικό δημοκρατικό έλεγχο. Άρα στην πραγματικότητα, αντί να μιλάμε για μία αναβάθμιση των ζητημάτων της αναπηρίας, μιλάμε για μία τεράστια υποβάθμιση, πηγαίνουμε πίσω.

Ποια θα ήταν η αναβάθμιση; Μια στρατηγική και πολιτική αναβάθμιση, προφανώς θα προϋπέθετε τουλάχιστον τη δημιουργία ενός υφυπουργείου, όπως υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιρλανδία, Πολωνία κα) Στην Ελλάδα υπάρχει μία παράδοση πολύ ισχυρή: να έχουμε υπουργεία που συγκροτούνται κάθετα με κλαδικές κάθετες πολιτικές και όταν η νέα ατζέντα απαιτεί πια οριζόντιες πολιτικές, γιατί το θέμα της αναπηρίας αφορά πια όλα τα υπουργεία, αφορά την παιδεία, τον πολιτισμό, την υγεία, την ψηφιακή πρόσβαση, τις μεταφορές, δεν υπάρχει δηλαδή υπουργείο το οποίου η κλαδική πολιτική να μην την αφορά, είναι μία οριζόντια πολιτική, δεν έχουμε εργαλεία να την εφαρμόσουμε και να την ελέγξουμε. Εμείς αυτό προτείνουμε, ενόψει και της νέας κυβέρνησης που θα έρθει με το καλό, πώς δηλαδή θα εμβολιάσουμε αυτό το διοικητικό παρωχημένο σύστημα με μία δημοκρατική ένεση, μία βαθιά δημοκρατική ένωση στο πεδίο των δικαιωμάτων και της ισότητας. Προφανώς αυτό θέλει πάρα πολλή συζήτηση υπάρχουν και διεθνείς εμπειρίες που μπορούμε να αξιοποιήσουμε, όπως αυτή της Γαλλίας υπάρχει όμως και η ελληνική ιδιαιτερότητα διότι όλα τα ζητήματα των ατομικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα βρίσκονται σε ιστορική, αν θέλετε, υστέρηση. Επομένως είναι κάτι που πρέπει να ειδωθεί κεντρικά.

Τι θα μας προσέφερε όμως μία αναβάθμιση; Θα μας προσέφερε, και με αυτό κλείνω, θα μας προσέφερε μία εξουσιοδότηση υψηλότερου επιπέδου και δυνατότητα μίας νομοθέτησης αλλά και μιας διαπαιδαγώγησης, γιατί μην ξεχνάτε ότι ο νόμος έχει και μια διαπαιδαγωγική σημασία μία δυνατότητα, λοιπόν, να εφαρμόσουμε, να αξιολογήσουμε και να λειτουργήσουμε οριζόντιες πολιτικές ισότητας και προσβασιμότητας.

Επομένως είναι κάτι το οποίο πρέπει να το σκεφτούμε πολύ δημιουργικά και αδογμάτιστα κατά τη γνώμη μου. Χρειάζεται μια ισχυρή διοικητική τομή. Θα πρέπει να πάμε απέναντι αποφασιστικά στο νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα της δημιουργίας μιας Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας απόλυτα εξαρτημένης από τον πρωθυπουργό που διορίζει τα 6 από τα 11 μέλη της διοικητικής αρχής που στην πραγματικότητα δεν παίρνει καμία ευθύνη και δεν λογοδοτεί πουθενά, αλλά μόνο διορίζει κάποιος ημετέρους για μία ακόμα φορά σε αυτό το περίφημο επιτελικό κράτος.

Είμαστε δύσπιστοι απέναντι στην Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας γιατί κ. Μητσοτάκης, ως Υπουργός Εσωτερικών, το 2104, κατήργησε τα Γραφεία Προσβασιμότητας που είχαν δημιουργηθεί σε δημόσιες υπηρεσίες για τον έλεγχο των δράσεων υπέρ της προσβασιμότητας των αναπήρων στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον. Γιατί σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας δεν κάνατε τίποτε για να προστατεύσετε τους ανάπηρους, που είναι από τις πλέον πληττόμενες κατηγορίες. Γιατί το 2020 μειώσατε κατά 96 εκ. τις δαπάνες για την αναπηρίας σε σχέση με ό,τι δόθηκε το 2019 και στον π/υ του 2021 περιλάβατε δαπάνη 88 εκ. λιγότερη από το 2019. Και γιατί απορρίψατε όλες τις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για έκτακτη χορήγηση διπλού επιδόματος τα Χριστούγεννα, για κατ’ εξαίρεση έγκριση των πρωτοείσακτων αιτημάτων για προνοιακό επίδομα χωρίς εξέταση από τα κλειστά ΚΕΠΑ.