Τα ρολόγια των αγωνιστών του 1821: Δείκτες κύρους

Μέτρησαν λεπτό προς λεπτό τις ώρες του Αγώνα. Πρόκειται για τα «ρολόγια» τσέπης των πρωτεργατών του  1821 στα οποία αφιερώνει το ημερολόγιό του για το 2020 το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

«Τα ρολόγια των Αγωνιστών του ’21 που βρίσκονται στη Συλλογή του ΕΙΜ αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, το μοναδικό που διασώζεται στην Ελλάδα από ρολόγια τσέπης ιστορικών προσωπικοτήτων των αρχών του 19ου αιώνα», επισημαίνει η ιστορικός Νικολέττα Ζυγούρη, επιμελήτρια της Συλλογής Ρολογιών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.

Μέσα από τις σελίδες του ημερολογίου «χτυπούν» τα ρολόγια 16 Αγωνιστών του ’21, ανάμεσα στους οποίους βρίσκουμε τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Ιωάννη Καποδίστρια, Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Κανέλλο Δεληγιάννη, Σπύρο Μήλιο, Μάρκο Μπότσαρη, Γεώργιο Αινιάν, Ανδρέα Χατζηαναργύρου, Γιάννη Μακρυγιάννη και Λάζαρο Κουντουριώτη.

Η παρουσίαση κάθε ρολογιού πλαισιώνεται από τη φωτογραφία και τα βιογραφικά στοιχεία του κατόχου του. «Ετσι, μπορεί ο χρήστης του ημερολογίου όχι μόνο να απολαμβάνει τα ρολόγια αυτά και να αποκομίζει γνώσεις για την ιστορία τους, αλλά και να στοχάζεται πάνω στην έννοια του χρόνου και της διαχείρισής του από τους ήρωες που τα κατείχαν κατά την ιστορική περίοδο του Αγώνα της εθνικής μας ανεξαρτησίας, επίκεντρο της οποίας υπήρξε η Επανάσταση του 1821», σημειώνει στο προλογικό του σημείωμα ο γενικός γραμματέας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδας Θεμιστοκλής Π. Κοντογούρης.

Στην έκδοση παρέχονται πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες όχι μόνο για την ιστορία των ρολογιών που παρουσιάζονται αλλά και την ανάπτυξη της ωρολογοποιίας στην Ευρώπη.

Πατέρας του Rousseau

Τα ρολόγια κατασκευάστηκαν στη Δύση και εισήχθησαν στην αγορά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήδη από τις αρχές του 18ου αιώνα. «H ιστορία του πατέρα του φιλοσόφου του Διαφωτισμού Jean Jacques Rousseau, Isaac Rousseau, Ελβετού ωρολογοποιού και τεχνίτη που εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του αρχές του 18ου αιώνα στην ευρωπαϊκή συνοικία που υπήρχε στις ακτές του Βοσπόρου, όπου διέμεναν ήδη αρκετοί Ελβετοί έμποροι και τεχνίτες ωρολογοποιοί, μας δείχνει αυτή την κινητικότητα αλλά και τη ζήτηση που υπάρχει στις εισαγωγές ρολογιών αλλά και τεχνιτών από τη Δύση, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στα τέλη του 18ου αιώνα στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν 180 ωρολογοποιοί», σημειώνει η κ. Ζυγούρη.

Κατασκευασμένα από σημαντικούς αγγλικούς, γαλλικούς, ελβετικούς και αυστριακούς οίκους ωρολογοποιίας τα ρολόγια γίνονται πολύτιμο διπλωματικό δώρο, αποτελούν αντικείμενο κύρους. «Στα χρόνια του Αγώνα ενδεικτικές είναι οι μαρτυρίες που διασώζονται στα έγγραφα από τους Αγωνιστές για τα ρολόγια τους. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης στη διαθήκη του, που συνέταξε το 1827, παραγγέλνει: “Το τουφέκι μου και τα άτια μου να πάνε των παιδιών μου κι ώρα μου”. Ετσι εξέφρασε τη στερνή του επιθυμία μαζί με το τουφέκι του και τα άλογά του να πάρουν τα παιδιά του και το ρολόι του», γράφει η κ. Ζυγούρη.

Επίσης, ο Φιλικός και Αγωνιστής, προεστός των Πατρών Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος «σε επιστολή που γράφει στη γυναίκα του της παραγγέλνει, μεταξύ άλλων, να φροντίσει να αποκτήσουν ρολόι τα μεγάλα παιδιά τους, ώστε να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους».

Τα ρολόγια της συλλογής προσφέρουν πληροφορίες για την προσωπικότητα του κατόχου τους αλλά και τη σχέση τους με τους δωρητές τους. «Ετσι, το δώρο των Ελβετών στον Ιωάννη Καποδίστρια μαρτυρά την ευγνωμοσύνη τους στο πρόσωπό του, ενώ το δώρο του Καποδίστρια προς τον Κολοκοτρώνη φανερώνει την αμέριστη εκτίμηση του πρώτου προς τον τελευταίο», υπογραμμίζει ο κ. Κοντογούρης.

Τύπος «κρεμμυδιού»

Στις ομάδες των ρολογιών ξεχωρίζουν εκείνα με τις διπλές και τις τριπλές θήκες, τύπου «κρεμμυδιού», όπως το ρολόι του Μάρκου Μπότσαρη, αλλά και τα απέριττα, λεπτά σε πάχος, κομψά ρολόγια, «με πρωτότυπες για την εποχή τους σύνθετες λειτουργίες, όπως είναι ο δευτερεύων δείκτης που δείχνει τη θερμοκρασία με διαβάθμιση από τους 35° μέχρι και τους 80° της κλίμακας C. Reaumur ή το ημερολόγιο με ξεχωριστό δείκτη μέτρησης ημερών του μήνα στην πλάκα, δείχνουν ότι κάποιοι από τους Αγωνιστές υιοθετούν τις σύγχρονες με την εποχή τους τάσεις», επισημαίνει η κ. Ζυγούρη. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα ρολόγια του Πέτρου Μαυρομιχάλη, του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη του Ιωάννη Καποδίστρια, του Ανδρέα Μιαούλη…

Η έκδοση του ημερολογίου εντάσσεται στο πλαίσιο των προγραμματισμένων εκδηλώσεων του Μουσείου για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.