Τα προγράμματα REARM και SAFE πυλώνες για Ευρωπαϊκή Άμυνα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκινήσει δύο σημαντικές πρωτοβουλίες – το Σχέδιο ReArm Europe και τη Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE) – για να ενισχύσει τις αμυντικές της ικανότητες ως απάντηση στις κλιμακούμενες γεωπολιτικές εντάσεις, ιδιαίτερα την επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Το πλαίσιο εγκρίθηκε σε μια καταρχήν πολιτική συμφωνία μεταξύ των Μονίμων Αντιπροσώπων. 

Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος

Αν και  τα δύο προγράμματα στοχεύουν στην ενίσχυση της ασφάλειας και της άμυνας της ΕΕ, διαφέρουν σημαντικά ως προς το εύρος, τον σκοπό και την εφαρμογή τους.

ReArm Europe: μια ολιστική αμυντική στρατηγική

Το σχέδιο ReArm Europe, γνωστό και ως «Ετοιμότητα 2030», είναι μια ολοκληρωμένη, μακροπρόθεσμη στρατηγική που σχεδιάστηκε για να μεταμορφώσει τη στάση άμυνας της ΕΕ έως το 2030. Αντιμετωπίζει την επείγουσα ανάγκη μείωσης των στρατηγικών εξαρτήσεων, ιδιαίτερα από προμηθευτές εκτός ΕΕ, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, και ενίσχυσης της Ευρωπαϊκής Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Βάσης Άμυνας (EDTIB). 

Με έναν φιλόδοξο στόχο επένδυσης που φτάνει τα €800 δισεκατομμύρια, το ReArm Europe περιλαμβάνει πολλαπλούς πυλώνες, όπως χρηματοδοτικά εργαλεία, μεταρρυθμίσεις πολιτικής και διεθνή συνεργασία.

Κύριοι στόχοι του ReArm Europe

– Συντονισμένη αμυντική δαπάνη: Διευκόλυνση της αύξησης των εθνικών αμυντικών προϋπολογισμών με συντονισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την εξασφάλιση αποδοτικότητας και ευθυγράμμισης με κοινούς στόχους ασφάλειας.

– Μείωση εξωτερικής εξάρτησης: Μετατόπιση της εξάρτησης των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ με την ενίσχυση των ευρωπαϊκών συνεισφορών και ικανοτήτων.

– Οικονομική Ευελιξία: Χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για να επιτραπεί στα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα στις αμυντικές επενδύσεις χωρίς δημοσιονομικούς περιορισμούς.

– Ολοκληρωμένη Προσέγγιση· Ενσωμάτωση διαφόρων πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένων των κοινών προμηθειών, της κλιμάκωσης της αμυντικής βιομηχανίας και προγραμμάτων όπως το SAFE, για τη δημιουργία ενός ανθεκτικού, αυτοδύναμου αμυντικού οικοσυστήματος.

SAFE: Χρηματοδοτικό εργαλείο για επείγουσες αμυντικές ανάγκες

Η Δράση Ασφάλειας για την Ευρώπη (SAFE), που θεσπίστηκε ως Κανονισμός, είναι ένα συγκεκριμένο χρηματοδοτικό εργαλείο στο πλαίσιο του ReArm Europe, παρέχοντας έως και €150 δισεκατομμύρια σε δάνεια μέσω κοινού δανεισμού στα κράτη μέλη της ΕΕ. 

Το SAFE σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει τις άμεσες ανάγκες προμηθειών άμυνας και να κλιμακώσει την EDTIB ως απάντηση στο επιδεινούμενο πλαίσιο ασφάλειας, ιδιαίτερα λόγω της πολεμικής οικονομίας της Ρωσίας και των απειλών στα σύνορα της ΕΕ.

Χαρακτηριστικά του SAFE:

– Χρηματοδότηση Βασισμένη σε Δάνεια: Το SAFE προσφέρει δάνεια στα κράτη μέλη για επείγουσες δημόσιες επενδύσεις στην άμυνα, με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και πιθανή περίοδο χάριτος 10 ετών για την αποπληρωμή του κεφαλαίου (Άρθρο 10).

– Εστίαση σε Κοινές Προμήθειες: Οι επιλέξιμες δραστηριότητες πρέπει να περιλαμβάνουν κοινές προμήθειες με τουλάχιστον ένα κράτος μέλος της ΕΕ που λαμβάνει χρηματοδότηση SAFE, μαζί με άλλο κράτος μέλος, κράτος της ΕΖΕΣ, ΕΟΧ ή την Ουκρανία. Άλλες τρίτες χώρες με Εταιρικές Σχέσεις Ασφάλειας και Άμυνας μπορούν επίσης να συμμετέχουν (Άρθρο 20).

– Κριτήρια Επιλεξιμότητας: Οι ανάδοχοι και οι υπεργολάβοι πρέπει να εδρεύουν στην ΕΕ, σε κράτη της ΕΖΕΣ, του ΕΟΧ ή στην Ουκρανία, με το πολύ 35% των εξαρτημάτων να προέρχονται από περιοχές εκτός αυτών για να εξασφαλιστεί η ευρωπαϊκή προμήθεια (Άρθρο 16). Παρεκκλίσεις επιτρέπουν περιορισμένη συμμετοχή υπεργολάβων τρίτων χωρών υπό αυστηρές συνθήκες ασφαλείας.

– Περιοχές Προτεραιότητας: Το SAFE υποστηρίζει προμήθειες σε κρίσιμες κατηγορίες άμυνας, όπως πυρομαχικά, συστήματα πυροβολικού, αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, ναυτικές δυνατότητες, drones και στρατηγικούς ενισχυτές όπως η τεχνητή νοημοσύνη και τα διαστημικά στοιχεία (Άρθρο 1).

– Απαλλαγή από ΦΠΑ: Για τη μείωση του οικονομικού βάρους, τα αμυντικά προϊόντα που αποκτώνται μέσω του SAFE απαλλάσσονται από τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), ενισχύοντας την αποδοτικότητα κόστους (Άρθρο 20).

Το SAFE είναι μια στοχευμένη, προσωρινή απόκριση στην επείγουσα ανάγκη για ταχεία κλιμάκωση της αμυντικής βιομηχανίας, με στόχο τη βελτίωση της διαθεσιμότητας αμυντικών προϊόντων, την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας και την υποστήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν οικονομική πίεση από μαζικές αμυντικές επενδύσεις.

Βασικές διαφορές μεταξύ ReArm Europe και SAFE

Αν και και τα δύο προγράμματα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της αμυντικής στρατηγικής της ΕΕ, διαφέρουν σε αρκετές κρίσιμες πτυχές.

Συμπληρωματικότητα και διαφορές 

Το Σχέδιο ReArm Europe και το SAFE είναι συμπληρωματικοί πυλώνες της απόκρισης της ΕΕ σε ένα ταχέως εξελισσόμενο τοπίο ασφάλειας. Το ReArm Europe παρέχει το στρατηγικό όραμα για ένα αυτοδύναμο, ισχυρό ευρωπαϊκό αμυντικό πλαίσιο, ενώ το SAFE προσφέρει την άμεση χρηματοοικονομική δύναμη για την κλιμάκωση της παραγωγής και των προμηθειών. Με την ενσωμάτωση μακροπρόθεσμου σχεδιασμού με επείγουσα δράση, αυτά τα προγράμματα τοποθετούν την ΕΕ ώστε να ενισχύσει την αμυντική της αυτονομία, να υποστηρίξει τους συμμάχους της και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις υπαρξιακές απειλές. Καθώς η ΕΕ πλοηγείται σε αυτή την κρίσιμη καμπή, η επιτυχία του ReArm και του SAFE θα εξαρτηθεί από τη δέσμευση των κρατών μελών στη συνεργασία, τη διαφάνεια και τη στρατηγική ευθυγράμμιση με ευρύτερους στόχους ασφάλειας.

Το ReArm Europe παρέχει στρατηγικό όραμα για αμυντική αυτονομία, ενώ το SAFE προσφέρει άμεση χρηματοδότηση για προμήθειες και κλιμάκωση. Η επιτυχία τους εξαρτάται από τη συνεργασία, τη διαφάνεια και την ευθυγράμμιση με τους στόχους ασφάλειας της ΕΕ.