Με ορίζοντα τις εκλογές της άνοιξης του 2027, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη θέτει στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας τη Συνταγματική Αναθεώρηση, επιδιώκοντας να ανοίξει κρίσιμα θεσμικά μέτωπα που συνδέονται με τις ανάγκες ενός σύγχρονου κράτους. Από την αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων έως την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, οι αλλαγές που προτείνονται δεν είναι απλώς τεχνικού χαρακτήρα — αγγίζουν τον πυρήνα της σχέσης του κράτους με τους πολίτες, την εκπαίδευση, τη δημόσια διοίκηση και την προστασία του περιβάλλοντος.
Άρθρο 103: Στο στόχαστρο η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων
Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, σε δημόσιες τοποθετήσεις του, ξεκαθάρισε ότι η Νέα Δημοκρατία θα εισηγηθεί την αναθεώρηση του άρθρου 103, ώστε να αρθεί —υπό προϋποθέσεις— η μονιμότητα στο Δημόσιο. Η πρόταση συνοδεύεται από το επιχείρημα πως οι ιστορικές αιτίες που καθιέρωσαν τη μονιμότητα (όπως η προστασία από κομματικές διώξεις) έχουν εκλείψει. Όπως ανέφερε, η μονιμότητα δεν μπορεί να αποτελεί «δύναμη αδράνειας», όταν υπάρχει αποδεδειγμένη ανεπάρκεια.
Στο ίδιο πλαίσιο, η κυβέρνηση προτείνει τη συνταγματική κατοχύρωση της αξιολόγησης στο Δημόσιο, περιλαμβάνοντας και τη δυνατότητα οι πολίτες να αξιολογούν τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Η σύνδεση αξιολόγησης και λογοδοσίας σηματοδοτεί μια αλλαγή φιλοσοφίας στη δημόσια διοίκηση: από την κατοχύρωση θέσεων εργασίας, στην κατοχύρωση της αποδοτικότητας.
Άρθρο 86: Ποινική μεταχείριση υπουργών και διαφάνεια
Έτερη κρίσιμη αλλαγή αφορά το άρθρο 86, το οποίο ρυθμίζει την ποινική μεταχείριση υπουργών. Ο πρωθυπουργός πρότεινε τον περιορισμό της δυνατότητας της Βουλής να λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας για πολιτικά πρόσωπα. Όπως ανέφερε, οι προανακριτικές επιτροπές, υπό το παρόν θεσμικό πλαίσιο, δεν εξυπηρετούν πάντα την απονομή δικαιοσύνης, αλλά ενδέχεται να ενισχύουν την αίσθηση ατιμωρησίας.
Η μεταρρύθμιση του άρθρου 86 προβάλλεται ως ένα βήμα προς την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό σύστημα, ειδικά σε μία εποχή όπου η διαφάνεια και η λογοδοσία αποτελούν αιτήματα με διακομματική απήχηση.
Άρθρο 16: Προς την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων
Η αλλαγή του άρθρου 16 —που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα— έχει επανέλθει δυναμικά στην πολιτική συζήτηση. Ο κ. Μητσοτάκης έχει ξεκαθαρίσει πως η ΝΔ θα υποστηρίξει τη συνταγματική κατοχύρωση της δυνατότητας ίδρυσης μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, ώστε η χώρα να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα στην ανώτατη εκπαίδευση.
Η πρόταση αυτή αναμένεται να προκαλέσει πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις, καθώς αγγίζει ζητήματα όπως η ισότητα στην πρόσβαση στην εκπαίδευση και η ακαδημαϊκή ελευθερία.
Άρθρο 24: Νέο πλαίσιο για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή
Παρότι χωρίς πολλές λεπτομέρειες, ο πρωθυπουργός έχει αναφερθεί και στην πρόθεση αναθεώρησης του άρθρου 24, που αφορά την προστασία του περιβάλλοντος. Οι προτάσεις κινούνται στην κατεύθυνση:
-Συνταγματικής αναγνώρισης της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανάγκης αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
-Κατοχύρωσης της αναδάσωσης καμένων εκτάσεων και απαγόρευσης αλλαγής χρήσης δασών, εκτός αν συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος.
-Προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και περιβαλλοντικής ισορροπίας μέσω πολεοδομικού σχεδιασμού.
Οι προτεινόμενες αλλαγές αντανακλούν την προσπάθεια για μια πιο θεσμικά κατοχυρωμένη περιβαλλοντική πολιτική, ενόψει των σύγχρονων προκλήσεων.
Πρόεδρος της Δημοκρατίας: Πρόταση για μία εξαετή θητεία
Μία ακόμα πρόταση που κατατέθηκε από τον πρωθυπουργό αφορά τη συνταγματική αλλαγή ώστε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να εκλέγεται για μία και μοναδική εξαετή θητεία. Σύμφωνα με τον κ. Μητσοτάκη, κάτι τέτοιο θα ενίσχυε την ανεξαρτησία του θεσμού και θα τον απομάκρυνε από κομματικές σκοπιμότητες που συνοδεύουν τη διαδικασία επανεκλογής.
Η διαδικασία της Συνταγματικής Αναθεώρησης
Η παρούσα Βουλή είναι η «προτείνουσα» Βουλή. Για να ξεκινήσει η αναθεώρηση, απαιτείται πλειοψηφία 180 βουλευτών σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες (με απόσταση τουλάχιστον ενός μήνα). Η επόμενη Βουλή —δηλαδή αυτή που θα προκύψει από τις εκλογές του 2027— θα είναι «αναθεωρητική», και θα μπορεί να εγκρίνει τις αλλαγές με απλή πλειοψηφία 151 βουλευτών, αν η προηγούμενη πέτυχε 180. Αν η πρώτη Βουλή συγκεντρώσει μόνο 151, τότε η επόμενη θα χρειάζεται 180 για να τις επικυρώσει.
Η χρονοβόρα αυτή διαδικασία σημαίνει ότι οι πρώτες αποφάσεις θα ληφθούν μέχρι το τέλος του 2026, λίγο πριν την προεκλογική περίοδο, καθιστώντας τη Συνταγματική Αναθεώρηση έναν από τους βασικούς άξονες της προεκλογικής ατζέντας.