Stress Tests και μη τραπεζικό σύστημα: Το στοίχημα της ΕΕ για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα, προχωρώντας για πρώτη φορά στη διενέργεια stress tests (τεστ αντοχής) σε ιδρύματα εκτός του τραπεζικού συστήματος. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, καθώς η ραγδαία ανάπτυξη λιγότερο ρυθμιζόμενων τομέων, όπως τα hedge funds και τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια, έχει εντείνει τους κινδύνους για τη σταθερότητα του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος της Ευρωζώνης.

Νέα δεδομένα στην εποπτεία του μη τραπεζικού χρηματοπιστωτικού τομέα

Τα πρώτα αυτά τεστ αντοχής θα λειτουργήσουν ως εργαλεία προσομοίωσης ακραίων σεναρίων, προκειμένου οι ρυθμιστικές αρχές να χαρτογραφήσουν “τρωτά σημεία” σε τομείς που έως τώρα δεν βρίσκονταν στο μικροσκόπιο της παραδοσιακής εποπτείας. Η πρωτοβουλία αυτή αντανακλά τον αυξανόμενο προβληματισμό γύρω από τους σκιώδεις χρηματοπιστωτικούς θεσμούς (shadow banking), των οποίων η λειτουργία προσομοιάζει αυτή των τραπεζών, χωρίς όμως να υπόκεινται στους ίδιους αυστηρούς κανόνες.

Το σχέδιο που βρίσκεται υπό συζήτηση στις Βρυξέλλες και αφορά συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, αμοιβαία κεφάλαια διαθεσίμων και ιδιωτικά funds, ακολουθεί το μοντέλο που εφάρμοσε η Τράπεζα της Αγγλίας το 2023, η οποία πραγματοποίησε ένα ευρύ stress test στον μη τραπεζικό τομέα για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο πιθανών κρίσεων ρευστότητας.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, οι αξιωματούχοι των βασικών εποπτικών οργάνων της ΕΕ βρίσκονται στη φάση διαβούλευσης, εξετάζοντας τις τεχνικές λεπτομέρειες του εγχειρήματος. Αν και το σχέδιο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, υπάρχει αισιοδοξία ότι τα πρώτα stress tests θα μπορούσαν να ξεκινήσουν εντός του 2025.

Το εγχείρημα αυτό δεν είναι απλώς μια εποπτική άσκηση. Ενδέχεται να αποτελέσει το πρώτο βήμα για την αυστηρότερη ρύθμιση του μη τραπεζικού τομέα, προκαλώντας ανησυχία σε hedge funds, ιδιωτικούς πιστωτικούς ομίλους και money market funds για ενδεχόμενους περιορισμούς στη λειτουργία τους.

Ο ρόλος των μη τραπεζικών δανειστών και οι συστημικοί κίνδυνοι

Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ένα μεγάλο μέρος της παροχής δανείων μετατοπίστηκε από τις τράπεζες σε εναλλακτικές μορφές χρηματοδότησης, όπως τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια και τα fund-based δάνεια. Οι φορείς αυτοί μπορεί να μην διαθέτουν καταθέσεις ή να μην προσφέρουν παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες, ωστόσο λειτουργούν ουσιαστικά ως δανειστές, χωρίς να υπάγονται στο ίδιο αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο.

Σύμφωνα με δεδομένα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ):

-Στο τέλος του 2023, οι μη τραπεζικοί οργανισμοί αντιπροσώπευαν περίπου το 25% του συνολικού αποθέματος δανείων ύψους 19 τρισ. ευρώ στην Ευρωζώνη.

-Την ίδια χρονική στιγμή, ο δανεισμός των τραπεζών προς τις μη τραπεζικές επιχειρήσεις είχε τριπλασιαστεί σε σύγκριση με το 1999, φθάνοντας τα 6 τρισ. ευρώ.

Τα στοιχεία αυτά εντείνουν την ανησυχία για τις διασυνδέσεις μεταξύ των τραπεζών και των σκιωδών χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που ενδέχεται να μεταδώσουν κινδύνους σε περιόδους οικονομικής πίεσης ή ακραίων γεγονότων στις αγορές.

Η ανάγκη για διαφάνεια και πρόληψη

Το βασικό ζητούμενο για τις εποπτικές αρχές είναι η διαφάνεια: η έλλειψη στοιχείων για τη λειτουργία και τη μόχλευση αυτών των μηχανισμών δυσχεραίνει τη λήψη προληπτικών μέτρων και ενισχύει την αβεβαιότητα σε περιόδους αναταραχής. Τα stress tests μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης, αποκαλύπτοντας πιθανές εστίες αστάθειας που, σε περίπτωση κρίσης, θα μπορούσαν να προκαλέσουν συστημικό ντόμινο.

Η κίνηση της ΕΕ να επεκτείνει τα τεστ αντοχής στον μη τραπεζικό τομέα δεν είναι απλώς μια τεχνική παρέμβαση. Αντανακλά μια νέα φιλοσοφία εποπτείας, όπου η σταθερότητα του συστήματος δεν εξαρτάται μόνο από τις τράπεζες, αλλά και από έναν ολοένα και πιο πολύπλοκο και αλληλένδετο χρηματοπιστωτικό ιστό. Εφόσον υλοποιηθούν, τα νέα stress tests ενδέχεται να ανοίξουν τον δρόμο για ενίσχυση της εποπτείας, χωρίς όμως να στραγγαλίσουν την καινοτομία και τη ρευστότητα που προσφέρουν τα εναλλακτικά επενδυτικά εργαλεία.