Σήμερα η Σύνοδος ΝΑΤΟ για τις αμυντικές δαπάνες με φόντο τη Μέση Ανατολή

Ο Ντόναλντ Τραμπ κατέφθασε στην Ολλανδία για την πολυαναμενόμενη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, προβάλλοντας ένα προφίλ ειρηνοποιού σε μία ιδιαίτερα τεταμένη γεωπολιτική συγκυρία. Η πρόσφατη εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, που επετεύχθη έπειτα από εντατικές διαπραγματεύσεις στον Λευκό Οίκο και με τη διαμεσολάβηση του Κατάρ, αποτελεί τον πρώτο μεγάλο διπλωματικό θρίαμβο που επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει ο Αμερικανός πρόεδρος στη δεύτερη θητεία του.

Η εκεχειρία, αν και σε ισχύ, απειλείται από αμοιβαίες κατηγορίες για παραβιάσεις. Λίγες ώρες πριν από την επίσημη εφαρμογή της, το Ισραήλ κατηγόρησε το Ιράν για εκτόξευση πυραύλων, ισχυρισμός που η Τεχεράνη απέρριψε κατηγορηματικά. Το γεγονός αυτό φανερώνει τη βαθιά έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο πλευρών και επισημαίνει τη δυσκολία βιωσιμότητας μιας τέτοιας συμφωνίας σε ένα τόσο πολωμένο περιβάλλον.

Ο ίδιος ο Τραμπ δεν έκρυψε την απογοήτευσή του για την αστάθεια της συμφωνίας, δηλώνοντας με εμφανή ενόχληση: «Έχουμε δύο χώρες που πολεμούν τόσο καιρό και τόσο σκληρά που δεν ξέρουν καν τι στο διάολο κάνουν». Η αιχμή του στράφηκε κυρίως προς το Ισραήλ, το οποίο, όπως υποστήριξε, πραγματοποίησε «τη μεγαλύτερη καταιγίδα βομβαρδισμών που έχουμε δει ποτέ» λίγο μετά την επίτευξη της συμφωνίας.

Καθ’ οδόν προς την Ολλανδία, ο Αμερικανός πρόεδρος ανάρτησε μήνυμα στην πλατφόρμα του, Truth Social, επιχειρώντας να καθησυχάσει τη διεθνή κοινότητα: «Όλα τα αεροσκάφη επιστρέφουν στη βάση, κάνοντας έναν φιλικό ‘Χαιρετισμό από τον Ουρανό’ προς το Ιράν. Κανείς δεν θα πληγωθεί». Το μήνυμα αυτό δείχνει την πρόθεσή του να διατηρήσει ζωντανή την εκεχειρία, αλλά και να παρουσιάσει τις πρόσφατες αεροπορικές επιδρομές των ΗΠΑ στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις ως κομβικό στοιχείο που οδήγησε στην προσωρινή εκτόνωση της κρίσης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις παρέμειναν στο περιθώριο των διαπραγματεύσεων. Το Κατάρ αναδείχθηκε σε βασικό διαμεσολαβητή, ενισχύοντας τον ρόλο του ως περιφερειακού διπλωματικού παράγοντα στη Μέση Ανατολή. Σύμφωνα με πηγές του Λευκού Οίκου, η επίτευξη της συμφωνίας δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τις αμερικανικές στρατιωτικές επιθέσεις, οι οποίες, αν και προκάλεσαν ανησυχία στην Ευρώπη, φαίνεται πως λειτούργησαν ως μοχλός πίεσης προς την Τεχεράνη.

Ο Τραμπ γιόρτασε την εκεχειρία ανακοινώνοντας μέσω των κοινωνικών δικτύων το τέλος του «Πολέμου των 12 Ημερών», στέλνοντας το μήνυμα πως η αποφασιστική στρατιωτική δράση μπορεί να αποφέρει διπλωματικά αποτελέσματα.

Αύξηση δαπανών και πολιτική πίεση

Η φετινή σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη σχεδιάστηκε προσεκτικά για να αποφευχθούν ανοιχτές συγκρούσεις με τον Αμερικανό πρόεδρο, που παραμένει σκεπτικιστής απέναντι στους πολυμερείς οργανισμούς. Στόχος είναι η επίτευξη συμφωνίας για αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών-μελών στο 5% του ΑΕΠ, έναν στόχο που ο Τραμπ έχει καταστήσει κεντρικό άξονα της πολιτικής του από την πρώτη θητεία του.

Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, αν και δυσαρεστημένοι, δείχνουν να ενδίδουν στη συνεχή πίεση του Τραμπ. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, δεν δίστασε να επαινέσει δημόσια τον ρόλο του Αμερικανού προέδρου στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, χαρακτηρίζοντάς το ως προσωπική του επιτυχία.

Ωστόσο, χώρες όπως η Ισπανία και η Σλοβακία επιμένουν να αντιτίθενται στο νέο όριο, θεωρώντας το υπερβολικό και αχρείαστο, προκαλώντας τριγμούς εντός της Συμμαχίας.

Το δόγμα «America First» και η απόρριψη της πολυμερούς διπλωματίας

Η μονομερής στάση του Τραμπ επιβεβαιώθηκε και από τη δήλωσή του σχετικά με το Άρθρο 5 της Συμμαχίας, το οποίο προβλέπει συλλογική άμυνα. Ο Αμερικανός πρόεδρος απέφυγε να δεσμευτεί ξεκάθαρα, λέγοντας ότι «εξαρτάται από τον ορισμό σας», προκαλώντας περαιτέρω ανησυχίες για τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Ο Τραμπ δείχνει ξεκάθαρα ότι προτιμά διμερείς σχέσεις και μονομερείς ενέργειες, υποβαθμίζοντας τη σημασία των πολυμερών φορέων, όπως το ΝΑΤΟ και η G7. Η πρόσφατη αποχώρησή του από τη Σύνοδο των G7 στον Καναδά και η περιφρόνηση των ευρωπαϊκών προσπαθειών διαμεσολάβησης με το Ιράν επιβεβαιώνουν αυτή τη στρατηγική επιλογή.

Στο περιθώριο της συνόδου, ο Τραμπ πραγματοποίησε κατ’ ιδίαν συνάντηση με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην πρώτη τους επαφή μετά την επανεκλογή του Αμερικανού προέδρου. Η συνάντηση επικεντρώθηκε στην ανάγκη ενίσχυσης των διμερών σχέσεων και στη διαχείριση κρίσιμων γεωπολιτικών ζητημάτων, όπως η εκεχειρία Ισραήλ-Ιράν, η κρίση στη Γάζα και ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Αντίθετα, η Ουκρανία φαίνεται να βρίσκεται σε δεύτερο πλάνο. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι συναντήθηκε με τον Τραμπ, αλλά δεν συμμετείχε στις κεντρικές εργασίες της συνόδου, γεγονός που καταδεικνύει την αποστασιοποίηση της Ουάσινγκτον από την προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ, εξάλλου, έχει δηλώσει ανοιχτά την απροθυμία του να ενισχύσει περαιτέρω τη στρατιωτική υποστήριξη προς το Κίεβο.