Ρωσία: Οι Ταλιμπάν… έπαψαν να είναι τρομοκράτες

Οι ρωσικές αρχές αφαίρεσαν τους ισλαμιστές από τη λίστα τρομοκρατών. Αυτό θα επιτρέψει στο Κρεμλίνο να συνάψει συμφωνίες με το Αφγανιστάν και να βελτιώσει τις επαφές με τη μεταβατική κυβέρνηση στη Συρία.

Ρωσία: Οι Ταλιμπάν… έπαψαν να είναι τρομοκράτες

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ρωσικής Ομοσπονδίας ανέστειλε “προσωρινά” την απαγόρευση των Ταλιμπάν στη Ρωσία σε κλειστή συνεδρίαση στις 17 Απριλίου. Η αίτηση υποβλήθηκε από το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα. Το αίτημα βασίζεται σε διάταγμα που εκδόθηκε από τον πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν πριν από έναν χρόνο, το οποίο κατέστησε δυνατή τη διαγραφή των Ταλιμπάν, ενός ριζοσπαστικού ισλαμιστικού κινήματος στο Αφγανιστάν, από τον τρομοκρατικό κατάλογο. Το 2021, οι Ταλιμπάν ανέκτησαν την εξουσία στην Καμπούλ μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του διεθνούς συνασπισμού από τη χώρα.

Σύμφωνα με τη ρωσική νομοθεσία, ένα μέλος των Ταλιμπάν πρέπει να συλληφθεί κατά την είσοδό του στη Ρωσία – αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 20 ετών με την κατηγορία της τρομοκρατικής δράσης. Στην πραγματικότητα, κανένας Ταλιμπάν δεν έχει συλληφθεί κατά την είσοδό του στη Ρωσία από το 2016. Τότε το Κρεμλίνο είχε ξεκινήσει ανεπίσημες διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν. Στη συνέχεια, οι εκπρόσωποί τους επισκέφθηκαν επανειλημμένα τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, όπου τους είδαν ακόμα και στο περιθώριο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ. Ωστόσο, τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης συνέχισαν να κάνουν λόγο για “τρομοκρατική οργάνωση που απαγορεύεται στη Ρωσία”. Αλλά το 2024 αυτό άλλαξε. Ο Πούτιν άρχισε να αποκαλεί τους Ταλιμπάν “συμμάχους στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας”.

Η σχέση με τους Τσετσένους μαχητές
Κατά τη διάρκεια του δεύτερου πολέμου της Τσετσενίας, που διήρκεσε από το 1999 έως το 2009, οι Ταλιμπάν συνήψαν διπλωματικές σχέσεις με την τσετσενική κυβέρνηση του Ασλάν Μασκάντοφ και αναγνώρισαν τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας. Υποστήριξαν τους Τσετσένους μαχητές εναντίον της Μόσχας τόσο οικονομικά όσο και με όπλα. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι δυνάμεις του διεθνούς αντιτρομοκρατικού συνασπισμού υπό τη διοίκηση του ΝΑΤΟ πολέμησαν κατά των Ταλιμπάν ως μέρος της αποστολής ISAF με την υποστήριξη της νέας αφγανικής κυβέρνησης. Προηγουμένως είχαν ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.

Οι Ταλιμπάν στην πραγματικότητα ήλπιζαν σε βοήθεια από τη Μόσχα. Ο τότε επικεφαλής της ρωσικής προεδρικής διοίκησης, Σεργκέι Ιβάνοφ, είπε σε συνέντευξη στο BBC ότι το 2001, ο πνευματικός ηγέτης του Αφγανιστάν, Μουλάς Ομάρ, είχε προτείνει στη Ρωσία να συνεργαστούν “για την καταπολέμηση της αμερικανικής επιθετικότητας”. Το Κρεμλίνο, είπε, απάντησε στα αγγλικά με “F*** off”.

Το 2003, η Ρωσία έθεσε επίσης τους Ταλιμπάν στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Το 2015, ωστόσο, το Κρεμλίνο άρχισε να δημιουργεί “κανάλια επικοινωνίας” με τους Ταλιμπάν. Το 2024, ο Πούτιν υπέγραψε τελικά το διάταγμα που κατέστησε δυνατή την αφαίρεση των Ταλιμπάν από τη λίστα των τρομοκρατών. Αυτή η διαδικασία θα μπορούσε στο μέλλον να επιτρέψει στη Μόσχα να αφαιρέσει την ομάδα Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (Hay’at Tahrir al-Sham), η οποία ελέγχει επί του παρόντος τη συριακή μεταβατική κυβέρνηση, από τον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Τι αλλάζει από νομική άποψη;

Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου προφανώς έχει σκοπό να καταστήσει δυνατή τη σύναψη συνολικών συμφωνιών απευθείας με το Αφγανιστάν. Ο Γιεβγκένι Σμιρνόφ της οργάνωσης ανεξάρτητων ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα “Pervyj otdel” (Πρώτο Τμήμα) επισημαίνει σε συνέντευξή του στην DW ότι ο Ρωσικός Ποινικός Κώδικας προβλέπει διαφορετικές ποινές φυλάκισης για συνεργασία με οργανώσεις που έχουν χαρακτηριστεί τρομοκρατικές. Παρόλα αυτά, συμβάσεις για την προμήθεια προϊόντων πετρελαίου, σιταριού και αλεύρου συνήφθησαν το 2024.

Σύμφωνα με τον δικηγόρο, ενδέχεται να είχαν συναφθεί μέσω επιχειρηματικών δομών χωρίς την άμεση ανάμειξη εκπροσώπων των Ταλιμπάν. Ο Σμιρνόφ τονίζει ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σαφής διαδικασία στη ρωσική νομοθεσία με την οποία μπορεί να αντιστραφεί ο χαρακτηρισμός ως τρομοκρατική οργάνωση. “Η προσωρινή απομάκρυνση σημαίνει ότι η οργάνωση αφαιρείται ουσιαστικά από τη λίστα. Από εκεί και πέρα, δεν θα υπάρχουν άλλες ποινικές συνέπειες για τη συνεργασία με τους Ταλιμπάν. Ωστόσο, οι ποινές που έχουν ήδη επιβληθεί δεν μπορούν να αναθεωρηθούν”, λέει.

Η Ρωσία χορηγεί πολιτική ασυλία
Μέχρι στιγμής, κανένα κράτος δεν έχει αναγνωρίσει επίσημα τους Ταλιμπάν ως νόμιμη δύναμη στο Αφγανιστάν, λέει στην DW ο Ρουσλάν Σουλεϊμάνοφ. Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, το κίνημα προσπαθεί να βγει από τη διεθνή απομόνωση. Για παράδειγμα, κατάφεραν να πείσουν το Καζακστάν και το Κιργιστάν να τους αφαιρέσουν από τους εθνικούς τους καταλόγους τρομοκρατικών οργανώσεων. “Μέχρι στιγμής, ήταν μόνο μια έμμεση αναγνώριση.

Για παράδειγμα, η Κίνα συμφώνησε να δεχτεί τον πρεσβευτή που ορίστηκε από τους Ταλιμπάν, ενώ η Ρωσία έχει δεχθεί μόνο τον προσωρινό επιτετραμμένο”, εξηγεί ο Σουλεϊμάνοφ. Κατά την άποψή του, ο σκεπτικισμός της διεθνούς κοινότητας προς το κίνημα συνδέεται με την επιστροφή αυστηρών, περιοριστικών νόμων στο Αφγανιστάν σαν αυτούς που ίσχυαν κατά την προηγούμενη διακυβέρνηση των Ταλιμπάν από το 1996 έως το 2001.

Η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα έχει επιδεινωθεί δραματικά, ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Στο πλαίσιο της επιδείνωσης των σχέσεων με τη Δύση, η Μόσχα έχει αρχίσει να δημιουργεί επαφές με μετριοπαθείς εκπροσώπους των Ταλιμπάν, λέει ο Σουλεϊμάνοφ, καθώς η Ρωσία θεωρεί τον εαυτό της σημαντικό παράγοντα στην περιοχή. Αυτό σχετίζεται με την πολιτική ασυλία που χορηγήθηκε στους Ταλιμπάν για ταξίδια στη Ρωσία.

Ένα μάθημα στις ΗΠΑ
Το Κρεμλίνο ήθελε να δείξει το 2021 ότι οι Αμερικανοί είχαν αποτύχει στην εξωτερική τους πολιτική. “Η ρωσική προπαγάνδα χειροκρότησε τους Ταλιμπάν, κάτι που γενικά συνεχίζεται μέχρι σήμερα στο πλαίσιο της αδιάκοπης αντιδυτικής ρητορικής στη Ρωσία”, είπε ο ειδικός.

Ο Σουλεϊμάνοφ δεν αναμένει ότι η επιρροή των Ταλιμπάν στη Ρωσία θα αυξηθεί σε σχέση με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Επισημαίνει ότι αν και οι περισσότεροι μουσουλμάνοι στη Ρωσία, όπως και οι Ταλιμπάν, είναι σουνίτες, υπάρχουν σημαντικές ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των περιοχών. “Οι Ταλιμπάν είναι ξένοι και ακατανόητοι για αυτούς”, τονίζει. Για παράδειγμα, το 2021, ο Μουφτής της Πνευματικής Συνέλευσης των Μουσουλμάνων της Ρωσίας, Αλμπίρ Κργκάνοφ, εξέφρασε “ανησυχία” για μια προσέγγιση με τους Ταλιμπάν. Κατά τη γνώμη του, εκπρόσωποι των λαών της Κεντρικής Ασίας που ανήκουν στους Ταλιμπάν θα μπορούσαν να “αποσταθεροποιήσουν την κατάσταση” στις ρωσικές περιοχές με μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Ο Σουλεϊμάνοφ σημειώνει επίσης ότι η ρωσική οικονομία δεν ενδιαφέρεται να εμπλακεί στο Αφγανιστάν, επειδή η περιοχή παραμένει επικίνδυνη και ασταθής. “Ακόμα και η συμφωνία που συνήφθη μεταξύ Μόσχας και Καμπούλ το 2022 για την προμήθεια καυσίμων και σιταριού δεν έχει εφαρμοστεί πλήρως”, θυμάται ο ειδικός. Την ίδια στιγμή, το Ιράν, η Κίνα και το Πακιστάν παραμένουν οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι του Αφγανιστάν.