Παγκόσμια Τράπεζα: Ποιες μεταρρυθμίσεις θα εκτοξεύσουν την Ελλάδα στο Doing Business

Η ανάπτυξη του κτηματολογίου, η στροφή της δικαιοσύνης στο ηλεκτρονικό δικαστήριο, η καλύτερη πρόσβαση σε πίστωση και η παροχή κινήτρων για τη συμμόρφωση των φορολογουμένων είναι σε θέση να αλλάξουν την εικόνα στο Doing Business στην Ελλάδα. Στη διαπίστωση αυτή οδηγεί συνέντευξη του διευθυντή της Παγκόσμιας Τράπεζας για την Ευρώπη Δρ. Arup Banerji στη «Ν». Πού υστερεί αλλά και πού υπερέχει η Ελλάδα. Ποιες παράμετροι κρίνουν την ελκυστικότητα του φορολογικού της συστήματος.

Η Ελλάδα κατατάσσεται 79η στο Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που κρατούν χαμηλά το επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα;

Τα τελευταία 5 χρόνια, η βαθμολογία της ευκολίας της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα, η συνολική βαθμολογία, βελτιώθηκε, από 66,9 σε 68,4. Οι μεταρρυθμίσεις σε αρκετούς τομείς, όπως η έναρξη μιας επιχείρησης, η διαχείριση των αδειών κατασκευής, η πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, η καταβολή φόρων και η εκτέλεση συμβάσεων ήταν βασικοί παράγοντες προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ωστόσο, η παγκόσμια κατάταξη Doing Business επικεντρώνεται μόνο στην Αθήνα. Η Αθήνα σημείωσε υψηλή βαθμολογία στην έναρξη μιας επιχείρησης, στο διασυνοριακό εμπόριο και στην πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Όμως όταν πρόκειται για την εκτέλεση συμβάσεων, την εγγραφή ενός ακινήτου και την πρόσβαση σε πίστωση, η βαθμολογία είναι πολύ χαμηλότερη. Η διαφοροποίηση των επιδόσεων από τομέα σε τομέα δεν είναι ασυνήθιστη και αντικατοπτρίζει πόση προτεραιότητα δίνουν οι κυβερνήσεις σε συγκεκριμένους τομείς μεταρρύθμισης κανονιστικών ρυθμίσεων για τις επιχειρήσεις, όπως και την ικανότητας άλλων φορέων να παραδώσουν απτά αποτελέσματα στον τομέα του ενδιαφέροντός τους.

Η νέα υπο-εθνική ανάλυση Doing Business δείχνει ότι η Αθήνα δεν λέει όλη την ιστορία για την Ελλάδα. Υπάρχει σημαντική διαφορά στις κανονιστικές επιδόσεις ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις και αναμένεται μεγάλη πρόοδος τα επόμενα χρόνια με τις ευρείες μεταρρυθμίσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη. Για παράδειγμα, η Θεσσαλονίκη είναι η πρώτη πόλη που ολοκλήρωσε την έρευνα για το κτηματολόγιο. Ως αποτέλεσμα, η πόλη βαθμολογείται με 14,5 στα 30, ως προς την ποιότητα του δείκτη διαχείρισης γης, σε σύγκριση με μόλις 4,5 μονάδες για την Αθήνα. Έτσι, αν η Αθήνα ανακτήσει έδαφος, το Doing Business συνολικά της Ελλάδας θα βελτιωθεί επίσης.

Θα μπορούσατε να δώσετε ορισμένα παραδείγματα που ενδεχομένως έχετε υπόψη από την καθημερινή ρουτίνα μιας επιχείρησης στην Ελλάδα;

Οι Έλληνες επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν διαφορετικά ρυθμιστικά εμπόδια ανάλογα με το πού εγκαθιστούν τις επιχειρήσεις τους. Ενώ το ρυθμιστικό πλαίσιο μιας επιχείρησης ορίζεται σε εθνικό επίπεδο, είναι η εφαρμογή του που μπορεί να επηρεάσει τις επιδόσεις, με την αποτελεσματικότητα των δημόσιων οργανισμών να διαφέρει με ουσιαστικό τρόπο, ανά την ελληνική επικράτεια.

Για παράδειγμα, η διάρκεια μιας δίκης για εμπορική διαμάχη σε τοπικό επίπεδο μπορεί να είναι από 20 μήνες στη Θεσσαλονίκη έως σχεδόν 4 χρόνια στην Αθήνα. Οι επενδυτές στη Λάρισα μπορούν να λάβουν όλες τις απαραίτητες εγκρίσεις για να κτίσουν μια αποθήκη και να συνδεθούν με τις τοπικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας σε λιγότερο από 5 μήνες, την ώρα που οι ομόλογοί τους στο Ηράκλειο θα πρέπει να περιμένουν σχεδόν τον διπλάσιο χρόνο. Το 2018, οι πελάτες στην Πάτρα παρουσίασαν τρεις φορές λιγότερες διακοπές υπηρεσιών σε σύγκριση με τους πελάτες στην Αλεξανδρούπολη.

Στον αντίποδα, η έναρξη μιας επιχείρησης στην Ελλάδα σήμερα είναι ευκολότερη από ό, τι σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που μάλλον εντυπωσιάζει. Δεν είμαι βέβαιος ότι το ίδιο ισχύει και με τη διαδικασία χορήγησης αδειών για επενδύσεις.

Πράγματι, η εγγραφή μιας επιχείρησης στην Ελλάδα είναι πλέον ευκολότερη από οπουδήποτε αλλού στην ΕΕ. Η Ελλάδα καταλαμβάνει σήμερα την 11η θέση παγκοσμίως σε αυτόν τον δείκτη. Πολλές μεταρρυθμίσεις που εισήχθησαν τα τελευταία χρόνια απλοποίησαν τη διαδικασία και εισήγαγαν ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Από πέρυσι, οι επιχειρηματίες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε επιχειρηματικές ψηφιακές πύλες και να εγγράφουν μια επιχείρηση χωρίς να εγκαταλείπουν το γραφείο ή να ανταλλάσσουν οποιαδήποτε γραφειοκρατία. Αυτό απομακρύνει ένα τεράστιο βάρος για όσους επιδιώκουν να «τρέξουν» τη δική τους επιχείρηση.

Στην πρόσφατη έκθεση για το επιχειρηματικό περιβάλλον της Ευρώπης, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η Ελλάδα μπορεί να ανεβεί έως και 18 θέσεις στο διεθνές Doing Business. Με ποιον τρόπο και σε τι χρονικό ορίζοντα;

Στην πραγματικότητα, η έκθεση παρέχει ένα υποθετικό σενάριο: αν η Αθήνα είχε αποδώσει όσο η καλύτερη ελληνική πόλη σε κάθε τομέα τον οποίο εξετάζει η υπο-εθνική έκθεση του Doing Business της ΕΕ για το έτος 2020 το τελευταίο έτος, τότε η Ελλάδα θα καταλάμβανε την 61η θέση ανάμεσα στις 90 οικονομίες, δηλαδή 18 θέσεις υψηλότερα στην πραγματική της κατάταξη, όπως αυτή διαμορφώνεται στην έκθεση Doing Business 2020.

Είναι αλήθεια λοιπόν ότι πολλές ρυθμιστικές αλλαγές στην Αθήνα, συγκρίσιμες με αυτές σε άλλα μέρη της Ελλάδας, θα μπορούσαν να συμβάλουν στη βελτίωση της συνολικής κατάταξης της Ελλάδας. Η Αθήνα θα μπορούσε να μειώσει τον χρόνο εκτέλεσης συμβάσεων σε 815 ημέρες, όπως στη Λάρισα, και να μειώσει το κόστος εκτέλεσης στο 18,1% της απαίτησης, όπως στη Θεσσαλονίκη. Αντίστοιχα, η Αθήνα μπορεί να καταστήσει τη διαδικασία σύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας τόσο αποτελεσματική όσο στην Αλεξανδρούπολη και την παροχή ρεύματος τόσο αξιόπιστη όσο στην Πάτρα. Η πρόοδος σε όλους αυτούς τους τομείς παράλληλα θα μπορούσε να είναι πραγματικά game changer στην Ελλάδα.

Οι διαφορές τις οποίες εντόπισε η Παγκόσμια Τράπεζα ανάμεσα στις βασικές πόλεις της Ελλάδας είναι μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Σε ορισμένους δείκτες, δεν υπάρχει μεγάλο χάσμα στις επιδόσεις ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις τις οποίες εξετάσαμε. Όλες οι πόλεις εμφανίζονται σχεδόν ομοιόμορφες ως προς την έναρξη μιας επιχείρησης. Όμως, όταν πρόκειται για την εγγραφή ενός περιουσιακού στοιχείου, οι διαφορές μεταξύ των πόλεων στην Ελλάδα είναι οι μεγαλύτερες ανάμεσα στα 10 κράτη – μέλη της ΕΕ που έχουν μετρηθεί μέχρι σήμερα (Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Σλοβακία).

Η αργή απονομή δικαιοσύνης θεωρείται ένας από τους καθοριστικούς παράγοντες για τη χαμηλή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Πού εντοπίζεται το πρόβλημα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί στην ελληνική περίπτωση;

Ο χρόνος εκδίκασης υποθέσεων στην Αθήνα είναι δύο χρόνια περισσότερος από ό, τι στις άλλες πέντε πόλεις που μετρήθηκαν στην Ελλάδα. Το 2016, τα ελληνικά δικαστήρια άρχισαν να λειτουργούν σύμφωνα με νέους, απλοποιημένους κανόνες πολιτικής δικονομίας οι οποίοι συνέβαλαν στην ταχύτερη διεξαγωγή των εκδικάσεων. Πιο πρόσφατα, τα δικαστήρια είδαν οφέλη από αυτούς τους νέους διαδικαστικούς κανόνες. Ωστόσο, το μακρύ ιστορικό των καθυστερήσεων έχει περιορίσει την ικανότητα της Αθήνας να αποκομίσει τα οφέλη των νέων διαδικαστικών κανόνων. Μόλις οι ανεκτέλεστες υποχρεώσεις εκκαθαριστούν, τότε αναμένεται ότι ο χρόνος μιας δίκης στην Αθήνα θα είναι λιγότερος. Η χώρα θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιήσει και να βελτιστοποιήσει τα ηλεκτρονικά εργαλεία, όπως η ηλεκτρονική υποβολή και η ηλεκτρονική διαχείριση, προκειμένου να βελτιωθεί η λειτουργία των δικαστηρίων σήμερα, με στόχο την εισαγωγή ενός ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικού δικαστηρίου στο μέλλον.

Ποιος είναι ο αντίκτυπος της υψηλής φορολόγησης στην ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας και σε ποιον βαθμό τη λαμβάνει υπόψη ο δείκτης της Παγκόσμιας Τράπεζας;

Για όλες τις κυβερνήσεις, η αποτελεσματική φορολογική διοίκηση αποτελεί προτεραιότητα. Η καταβολή των φόρων είναι μία από τις πιο καθολικές και ευαίσθητες αλληλεπιδράσεις που μπορούν να έχουν οι πολίτες με την κυβέρνησή τους. Έτσι, για τις κυβερνήσεις, η οικοδόμηση ενός φορολογικού συστήματος είναι θέμα ισορροπίας – πώς το κράτος να διασφαλίσει ότι το φορολογικό σύστημα διευκολύνει τις επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, αυξάνοντας παράλληλα τα έσοδα για να παρέχει τα αναγκαία δημόσια αγαθά στους πολίτες και τις επιχειρήσεις του (αυτά τα δημόσια αγαθά – καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, επαρκείς υποδομές, κ.ο.κ. – επίσης επηρεάζουν τα κίνητρα των επιχειρήσεων να επενδύσουν). Έτσι, ένα καλά σχεδιασμένο φορολογικό σύστημα θα πρέπει να διευκολύνει την ανταγωνιστικότητα, να είναι ουδέτερο και να διευκολύνει τη συμμόρφωση των φορολογουμένων. Αντιθέτως, τα ανεπαρκώς δομημένα φορολογικά συστήματα μπορεί να είναι δαπανηρά, να στρεβλώνουν τη λήψη οικονομικών αποφάσεων και να υπονομεύουν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας.

Η παγκόσμια έρευνα Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας διερευνά και συγκρίνει μόνο μία σημαντική πτυχή των φορολογικών καθεστώτων σε 190 οικονομίες μέσω του δείκτη της πληρωμής των φόρων – δηλαδή πόσο απλό είναι για τις επιχειρήσεις να πληρώνουν φόρους. Υπάρχουν τέσσερα βασικά μέτρα που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της ευκολίας πληρωμής φόρων στον τομέα των μεσαίων εγχώριων επιχειρήσεων: (1) ο χρόνος τον οποίο ξοδεύουν οι επιχειρήσεις για να υποβάλουν και να πληρώσουν φόρους, (2) ο αριθμός των πληρωμών (3) ο δείκτης μετά την υποβολή (δηλαδή πόσο εύκολο είναι για τις επιχειρήσεις να ζητήσουν επιστροφή ΦΠΑ και να διορθώσουν ένα λάθος στην επιστροφή φόρου εισοδήματος) και (4) το συνολικό βάρος φόρων και εισφορών (TTCR).

Η ελληνική είναι μάλλον χαρακτηριστική περίπτωση έντασης και διάρκειας των παθογενειών στο επιχειρηματικό περιβάλλον μιας χώρας. Ωστόσο, βλέπουμε παρόμοιες αδυναμίες επίσης σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Πώς εξηγείτε την υστέρηση του ευρωπαϊκού νότου σε σχέση με τον ευρωπαϊκό βορά, σε όρους ανταγωνιστικότητας της οικονομίας;

Καλές επιχειρηματικές και κανονιστικές πρακτικές μπορεί να συναντήσει κανείς τόσο στη βόρεια όσο και στη νότια Ευρώπη. Αρκετές χώρες της βόρειας Ευρώπης κατατάσσονται ανάμεσα στους 20 κορυφαίους, ως προς την ευκολία της επιχειρηματικής δραστηριότητας, χάρη στο μακρύ ιστορικό υλοποίησης μεταρρυθμίσεων που προάγουν την αποτελεσματικότητα και τη διαφάνεια. Ωστόσο, υπάρχουν διάφορες χώρες της νότιας Ευρώπης που υπερβαίνουν τις επιδόσεις ορισμένων χωρών της βόρειας Ευρώπης σε αυτούς τους δείκτες. Για παράδειγμα, η Ισπανία και η Πορτογαλία κατατάσσονται 30η και 39η, αντίστοιχα, όταν η Ολλανδία κατατάσσεται 42η θέση και το Λουξεμβούργο 72η. Όπως άλλωστε γνωρίζετε, και η Ελλάδα τα καταφέρνει καλά σε ορισμένους δείκτες, καθώς κατατάσσεται πρώτη ανάμεσα στα κράτη – μέλη της ΕΕ ως προς την ευκολία έναρξης μιας επιχείρησης.