Οι συνέπειες του πολέμου Ισραήλ – Ιράν

Η πρόσφατη ευρείας κλίμακας ισραηλινή επιχείρηση με την ονομασία “Operation Rising Lion”, σηματοδοτεί μια καμπή στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. Με δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη να πλήττουν κρίσιμες εγκαταστάσεις του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και ταυτόχρονη στοχοποίηση στρατιωτικών υποδομών και ηγετικών στελεχών, η σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν περνά πλέον στο επόμενο, ανοιχτό και ανεξέλεγκτο επίπεδο.

Γράφει ο *αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Κούσαντας

Από περιφερειακή ένταση, σε διακρατικό πόλεμο

Η επίθεση του Ισραήλ δεν είναι μια «ακόμη αεροπορική επιδρομή». Είναι το άνοιγμα ενός νέου μετώπου διακρατικού πολέμου, παράλληλου με εκείνον της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό το διπλό μέτωπο αποσταθεροποιεί ολόκληρο το διεθνές σύστημα ασφάλειας και δίνει την αφορμή για νέες συμμαχίες μεταξύ περιφερειακών και παγκόσμιων δυνάμεων.

Η διαχρονικά τεταμένη σχέση Ιράν–Ισραήλ αποκτά πλέον πολεμική μορφή, με το ενδεχόμενο γενικευμένης ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή να θεωρείται σχεδόν βέβαιο. Στη «σκακιέρα του πολέμου», όμως, παίζουν πολλοί.

Η Κίνα δεν μπορεί πλέον να μείνει ουδέτερη

Αν και η Κίνα διατηρούσε μέχρι πρότινος διακριτική ουδετερότητα απέναντι στις εντάσεις στη Μέση Ανατολή, οι τελευταίες εξελίξεις απειλούν άμεσα τα συμφέροντά της. Η στρατηγική συμφωνία ύψους 400 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υπεγράφη μεταξύ Πεκίνου και Τεχεράνης το 2021 προβλέπει τεράστιες επενδύσεις σε ενέργεια, υποδομές και εμπόριο για τα επόμενα 25 χρόνια.

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου, απορροφώντας έως και 16% των συνολικών εξαγωγών του Ιράν. Επιπλέον, πολλές κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται σε ιρανικά κοιτάσματα και ενεργειακές εγκαταστάσεις, γεγονός που καθιστά την κλιμάκωση των συγκρούσεων στρατηγική απειλή για την ασιατική υπερδύναμη.

Το Πεκίνο, λοιπόν, βρίσκεται πλέον στη δυσάρεστη θέση να πρέπει να επιλέξει μεταξύ της «πολιτικής των ίσων αποστάσεων» και της ενεργητικής υποστήριξης ενός πολύτιμου εταίρου. Η εμπλοκή των ΗΠΑ μέσω της στήριξης στο Ισραήλ, εντείνει το δίλημμα.

Οι ΗΠΑ πίσω από το παραπέτασμα

Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν δηλώσει επίσημα ανάμειξη στην ισραηλινή επιχείρηση, η συγκυρία δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολιών. Η επίθεση ήρθε αμέσως μετά το πόρισμα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), στις 12 Ιουνίου 2025, το οποίο επιβεβαιώνει ότι το Ιράν δεν συμμορφώθηκε με τις δεσμεύσεις του 2019 για περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος.

Σύμφωνα με τον ΙΑΕΑ, η Τεχεράνη έχει εμπλουτίσει ουράνιο έως και 60% καθαρότητα, μόλις ένα βήμα πριν από το επίπεδο των 90% που απαιτείται για κατασκευή πυρηνικών όπλων. Η απάντηση του Ισραήλ ήταν άμεση, συντεταγμένη και πολυεπίπεδη – μια στρατιωτική πράξη που πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι είχε τουλάχιστον την έμμεση έγκριση της Ουάσινγκτον.

Μέση Ανατολή: Ένα καζάνι που βράζει

Η νέα ανάφλεξη ρίχνει λάδι στη φωτιά που ήδη καίει στη Μέση Ανατολή. Η Συρία, το Ιράκ, η Ιορδανία, ο Λίβανος, αλλά και η Υεμένη εμπλέκονται είτε άμεσα είτε μέσω παραστρατιωτικών οργανώσεων. Οι ένοπλοι βραχίονες του Ιράν – Χεζμπολάχ, Χαμάς, Χούθι – αναμένεται να ενεργοποιηθούν εκ νέου, αντιδρώντας επιθετικά στην ισραηλινή πίεση.

Πρόκειται για δυνάμεις που έχουν μακρόχρονη στήριξη από το Ιράν, τόσο σε εκπαίδευση όσο και σε οπλισμό και χρηματοδότηση. Η αντεπίθεση αυτών των οργανώσεων ίσως οδηγήσει σε ένα κύμα ασύμμετρων επιθέσεων, εντός και εκτός της περιοχής.

Ενεργειακό σοκ και παγκόσμια οικονομία

Ίσως το πλέον ανησυχητικό στοιχείο αυτής της κρίσης είναι η πιθανή παγκόσμια ενεργειακή αναταραχή. Τα Στενά του Ορμούζ, από όπου διακινείται το 20% έως και το 25% του παγκόσμιου πετρελαίου, βρίσκονται πλέον σε κατάσταση κόκκινου συναγερμού. Η απειλή αποκλεισμού ή στρατιωτικής εμπλοκής στην περιοχή θα μπορούσε να προκαλέσει κατακόρυφη άνοδο στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Οι συνέπειες θα είναι άμεσες και αλυσιδωτές: αύξηση του κόστους ενέργειας, πίεση στα βασικά αγαθά, επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης και νέο κύμα πληθωρισμού, ιδίως στην Ευρώπη που ήδη παλεύει με τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.

Ρωσία: Στην κατάλληλη στιγμή, στο κατάλληλο σημείο

Εν τω μεταξύ, η Μόσχα τρίβει τα χέρια της. Ο πόλεμος Ρωσίας–Ουκρανίας περνά σε δεύτερη μοίρα, καθώς το παγκόσμιο ενδιαφέρον στρέφεται στη Μέση Ανατολή. Η απορρόφηση της διεθνούς προσοχής στη σύγκρουση Ισραήλ–Ιράν αναμένεται να δώσει στη Ρωσία στρατηγικό πλεονέκτημα στο ουκρανικό μέτωπο και να αποδυναμώσει τις δυτικές πιέσεις.

Η Operation Rising Lion δεν είναι απλώς μια στρατιωτική επιχείρηση. Είναι ο καταλύτης μιας νέας εποχής διεθνούς αστάθειας. Η ταυτόχρονη ύπαρξη δύο ανοικτών διακρατικών πολέμων –Ρωσία-Ουκρανία και Ισραήλ-Ιράν–, η άνοδος της Κίνας ως προστατευτικής δύναμης του Ιράν, και η στρατηγική εμπλοκή των ΗΠΑ, φέρνουν τον κόσμο πιο κοντά σε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο – ή ακόμη και σε κάτι χειρότερο.

Η Μέση Ανατολή φλέγεται, η παγκόσμια οικονομία τρέμει, και η διπλωματία έχει βγει προσωρινά εκτός λειτουργίας. Μένει να δούμε αν ο «λέον» του Ισραήλ θα φέρει πράγματι την κάθαρση ή αν θα ανοίξει την αυλαία ενός ανεξέλεγκτου δράματος για ολόκληρη την ανθρωπότητα.

*Ο Κωνσταντίνος Κούσαντας είναι αντιστράτηγος ε.α. Διετέλεσε βοηθός Επιτελάρχη στο ΝΆΤΟ, στο Στρατηγείο Ταχείας Επεμβάσεως στην Ισπανία ως Ταξίαρχος και κατέχει μεταπτυχιακά στη Διεθνή Ασφάλεια (Plymouth) και στις Διεθνείς Σχέσεις (ULB CERIS Brussels).