Η χώρα κινείται σε αχαρτογράφητα νερά εν μέσω καταιγίδας, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις πρωτοφανείς. Από την προσπάθεια της Τουρκίας να μετατρέψει σε όπλο απελπισμένους μετανάστες και πρόσφυγες, ως την εξάπλωση μιας πανδημίας που απειλεί την ανθρώπινη ζωή και παραλύει την οικονομική δραστηριότητα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει σπάνιες και άκρως επικίνδυνες απειλές. Είναι ευτύχημα ότι σε αυτές τις συνθήκες κρατά το τιμόνι της χώρας ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Του Γρηγόρη Σαμπάνη*
Ας είμαστε σαφείς: είναι πρόωρο να μιλήσει κανείς για νίκες. Όμως, καθένας μπορεί να δει ότι ο τρόπος που χειρίστηκε η σημερινή κυβέρνηση πολύ δύσκολες καταστάσεις, με τον πρωθυπουργό να λαμβάνει σε πολύ σύντομο χρόνο δύσκολες αποφάσεις και το επιτελείο του να τις υλοποιεί με μεγάλη αποτελεσματικότητα, κινητοποιώντας τον κρατικό μηχανισμό, έχει ήδη αποτρέψει τα χειρότερα:
1. Η Άγκυρα επιχείρησε να αιφνιδιάσει την Ελλάδα και την Ευρώπη και να οργανώσει μία μαζική παραβίαση των ελληνικών συνόρων από χιλιάδες απελπισμένους πρόσφυγες και μετανάστες, σε μία προσπάθεια να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα και να εκβιάσει πολιτικές παραχωρήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν αιφνιδιάστηκε.
Με απόλυτη συνέπεια και μεγάλη ταχύτητα θωράκισε τα ελληνικά σύνορα και δεν επέτρεψε στην Τουρκία να πλημμυρίσει τα ελληνικά εδάφη με χιλιάδες ανθρώπους. Παράλληλα διεθνοποίησε με αποτελεσματικούς διπλωματικούς χειρισμούς το πρόβλημα και εξασφάλισε σθεναρή υποστήριξη των Ευρωπαίων εταίρων μας, οι οποίοι καταδίκασαν με πρωτοφανή καθαρότητα τις πρακτικές της Τουρκίας.
Αυτή η συνεπής απάντηση στις μεθοδεύσεις της Τουρκίας έχει ήδη ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα: αναγνωρίζοντας εμπράκτως ότι η προσπάθεια της υπήρξε ατελέσφορη, η Άγκυρα διέλυσε ήδη τον καταυλισμό μεταναστών που είχαν συγκεντρωθεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο και φαίνεται ότι προς το παρόν εγκαταλείπει αυτή την προσπάθεια μετατροπής των απελπισμένων σε ένα πολιτικό όπλο. Είναι μία οριστική νίκη; Αναμφίβολα όχι.
Στο μέλλον η Τουρκία είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει και πάλι να εκβιάσει την Ευρώπη με τον ίδιο τρόπο, ενδεχομένως με διαφορετικές τακτικές. Είναι σημαντικό όμως ότι αυτή τη φορά ο Ερντογάν δεν βρήκε απέναντί του μία ελληνική Πολιτεία που απλώς παρακολουθούσε τις εισροές μεταναστών και προσφύγων και τους άφηνε να λιάζονται στις ελληνικές πλατείες. Βρήκε μία κυβέρνηση με ισχυρή πολιτική βούληση, αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα στη θωράκιση των συνόρων.
Η οποία δεν απέτρεψε μόνο μία τεράστια εσωτερική κρίση που θα προκαλείτο από τη μαζική εισροή μεταναστών και προσφύγων στον ελληνικό χώρο, αλλά ακύρωσε την προσπάθεια της Τουρκίας να ασκήσει εκβιασμό στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε σημαντικό πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο για τη χώρα.
2. Μπροστά στην απειλή της επιδημίας κορωνοϊού, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έδειξε και πάλι ότι είναι σε θέση να λάβει έγκαιρα και αποφασιστικά τα μέτρα που χρειάζονται για να προστατέψει τη χώρα. Δεν ήταν μόνο θέμα τύχης το γεγονός ότι η εξάπλωση του κορωνιού στην Ελλάδα δεν πήρε τις τραγικές διαστάσεις που βλέπουμε να έχει λάβει στην Ιταλία ή την Ισπανία.
Καθοδηγούμενη από σοβαρούς επιστήμονες, αλλά και έχοντας την πολιτική αποφασιστικότητα για να υλοποιήσει δύσκολα μέτρα, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη επέβαλε νωρίτερα από όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες τους περιορισμούς της κοινωνικής δραστηριότητας που απαιτούνται για να αποτραπεί η γρήγορη μετάδοση του ιού.
Είναι σημαντικό ότι, εξαρχής, σε αυτή την προσπάθεια ο πρωθυπουργός κατάφερε με τη σοβαρότητα των χειρισμών του να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Ελλήνων πολιτών, ώστε τελικά τα μέτρα να εφαρμοστούν με μεγάλη πειθαρχία και σοβαρότητα σε βαθμό που οι Έλληνες έλαβαν επαινετικά σχόλια από το διεθνή Τύπο. Ούτε σε αυτή τη μάχη μπορεί κανείς να πει ότι έχουμε νικήσει.
Όμως είναι σημαντικό ότι έχει αποτραπεί ως τώρα η εκθετική αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων που είδαμε σε άλλες χώρες και δεν έχει χρειαστεί να κατακλυστούν τα ελληνικά νοσοκομεία από σοβαρά περιστατικά, που θα εξαντλούσαν την περιορισμένη δυναμικότητα του συστήματος υγείας σε κλίνες μονάδων εντατικής θεραπείας.
Στη μάχη με αυτό τον ιό το πρωτεύον είναι να κερδίσει μία χώρα χρόνο για να μην εξαντληθούν οι δυνατότητες του συστήματος υγείας και οδηγηθεί στις τραγικές καταστάσεις που βλέπουμε στη γειτονική Ιταλία ή την Ισπανία, με τους γιατρούς να υποχρεώνονται να αποφασίζουν σε ποιους ασθενείς θα διαθέσουν αναπνευστήρες και ποιοι θα αφεθούν στην τύχη τους. Οι χειρισμοί που έγιναν ως τώρα από την κυβέρνηση και τους άξιους επιστημονικούς συνεργάτες της έχουν αποτρέψει με αρκετή αποτελεσματικότητα τις χειρότερες εξελίξεις και αυτό θα πρέπει να αναγνωριστεί.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όμως, έχει μπροστά του μία πρόκληση που είναι ίσως ακόμη πιο δύσκολη από την ίδια τη διαχείριση της πανδημίας στο υγειονομικό επίπεδο. Καλείται να προστατεύσει την εύθραυστη ελληνική οικονομία από τις πολύ σοβαρές παρενέργειες της παράλυσης της οικονομικής δραστηριότητας, την οποία προκαλούν τα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.
Αυτή η αποστολή δεν είναι εύκολη για μία χώρα με τις περιορισμένες δημοσιονομικές δυνατότητες και τη μεγάλη συσσώρευση χρέους που έχει η Ελλάδα. Με γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο, η κυβέρνηση έχει ήδη χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος των περιορισμένων πόρων του κράτους για να υποστηρίξει επιχειρήσεις και νοικοκυριά, ώστε στο τέλος αυτής της κρίσης να μην έχει υποστεί ζωτική βλάβη ο παραγωγικός ιστός μέσα από καταρρεύσεις εταιριών, απολύσεις εργαζομένων και δημιουργία ενός νέου κύματος προβληματικών δανείων για τις τράπεζες.
Είναι όμως σαφές ότι αυτή η οικονομική κρίση θα δοκιμάσει την ελληνική οικονομία στα όρια της αντοχής της μέσα στο 2020 πριν φτάσουμε στη βέβαιη ανάκαμψη το 2021. Το υπουργείο οικονομικών εκτιμά ότι η ύφεση φέτος θα είναι βαθιά, ενώ το αρχικά αναμενόμενο πλεόνασμα του προϋπολογισμού θα γίνει έλλειμμα και η Ελλάδα θα χρειαστεί να βρει πόρους για τη χρηματοδότηση αυτού του ελλείμματος το οποίο θα δημιουργηθεί από τις έκτακτες δαπάνες και τη μείωση εσόδων λόγω της πανδημίας.
Ας μην γελιόμαστε. Αυτή η προσπάθεια δεν είναι εύκολη. Ήδη οι χειρισμοί της κυβέρνησης, που πέτυχε να περιληφθούν τα ελληνικά ομόλογα για πρώτη φορά σε ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, έχουν αποτρέψει την ανεξέλεγκτη αύξηση της απόδοσης των ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά. Ακόμη και μετά την παρέμβαση αυτή, όμως, η έκδοση ομολόγων στην πρωτογενή αγορά δεν είναι δυνατή μέχρι να επέλθει ηρεμία και το πρόγραμμα δανεισμού της χώρας έχει ανασταλεί.
Αντιμέτωπος με αυτή την πρόκληση της εξεύρεσης χρηματοδοτικών πόρων, ο Κυριάκος Μητσοτάκης πήρε τη θαρραλέα πρωτοβουλία να συμμετάσχει στην ομάδα των 9 κρατών της ευρωζώνης που προτείνουν την έκδοση ευρώ ομολόγων ειδικού σκοπού, των λεγόμενων ομολόγων κορωνοϊού, ώστε αυτή τη φορά η ευρωζώνη να αντιμετωπίσει την κρίση ενωμένη, καθώς μάλιστα τα οικονομικά προβλήματα τώρα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην προηγούμενη κρίση της ευρωζώνης, δεν προκαλούνται από κακούς χειρισμούς κάποιων κυβερνήσεων, αλλά από ένα εξωγενή παράγοντα, μία πανδημία που δεν θα μπορούσε να ελεγχθεί και παρασύρει σε ύφεση ολόκληρη την ευρωζώνη.
Προς το παρόν η Γερμανία και άλλες χώρες του Βορρά αντιστέκονται στην ιδέα της έκδοσης κοινού χρέους, παρότι είναι προφανές από την οικονομική σκοπιά ότι αυτή είναι η ενδεδειγμένη λύση για να βρουν οι κυβερνήσεις των πιο αδύναμων οικονομιών πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους που είναι αναγκαίοι για την αντιμετώπιση της πανδημίας και των συνεπειών της.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δίνει και αυτή τη μάχη με αποφασιστικότητα και σοβαρά επιχειρήματα στο πλαίσιο μιας ισχυρής συμμαχίας στην οποία περιλαμβάνονται και τρεις από τις μεγαλύτερες οικονομίες της ευρωζώνης δηλαδή η Γαλλία η Ιταλία και η Ισπανία. Όποια και αν είναι η κατάληξη αυτής της προσπάθειας, έχει σημασία να βρεθεί μέσω των ευρωομολόγων ή κάποιας άλλης διαδικασίας ο τρόπος για να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση της χώρας (π.χ.: δανεισμός από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ή μετάθεση κάποιων πληρωμών για το χρέος μας προς το Μηχανισμό).
Για τον Έλληνα πολίτη, προς το παρόν και μέχρι να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα από το οποίο τελικά κρίνονται όλες οι κυβερνήσεις, αυτό που έχει σημασία είναι ότι στο τιμόνι της χώρας βρίσκεται ένας πρωθυπουργός που αποδεδειγμένα πλέον μπορεί να διαχειριστεί μία τόσο επικίνδυνη κρίση. Πέρα από κομματικές προτιμήσεις, χρέος όλων είναι να υποστηρίξουμε τον Κυριάκο Μητσοτάκη σε αυτή την προσπάθεια.
*Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών.