Οι αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη και ο ρόλος της Ελλάδας

Υπό την έντονη πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ έως το 5% του ΑΕΠ, η Ευρώπη φαίνεται να αναγνωρίζει ότι οι μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες απαιτούν προσαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων.

Η Διάσκεψη του Μονάχου και το Μήνυμα της Φον ντερ Λάιεν

Κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης Ασφάλειας του Μονάχου, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, άνοιξε τον δρόμο για μια σημαντική αλλαγή, προτείνοντας την ενεργοποίηση μιας «ρήτρας διαφυγής». Σύμφωνα με αυτήν, οι στρατιωτικές δαπάνες των κρατών-μελών της ΕΕ δεν θα υπολογίζονται πλέον στα αυστηρά δημοσιονομικά όρια που επιβάλλει η Ένωση.

Αυτή η πρωτοβουλία θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να ενισχύσουν τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς να προχωρήσουν σε περικοπές σε άλλους τομείς του προϋπολογισμού τους. Μια τέτοια εξέλιξη προσφέρει μεγαλύτερη ευελιξία στις κυβερνήσεις της Ευρώπης, δίνοντάς τους την ελευθερία να επενδύσουν περισσότερο στην άμυνά τους.

Η Ελλάδα και η Στρατηγική της Θωράκιση

Για την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στην τρίτη θέση μεταξύ των χωρών του ΝΑΤΟ σε αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, η υιοθέτηση της ρήτρας διαφυγής αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία. Δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης, η χώρα μας έχει αυξημένες αμυντικές ανάγκες, γεγονός που καθιστά κρίσιμη τη δυνατότητα αύξησης των στρατιωτικών εξοπλισμών χωρίς δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Παράλληλα, η Πρόεδρος της Κομισιόν ανακοίνωσε ένα ευρύτερο πακέτο μέτρων για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε κράτους-μέλους. Ως εξωτερικό σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα διεκδικεί ένα αυξημένο μερίδιο από αυτό το νέο χρηματοδοτικό πλαίσιο.

Η σημασία της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή άμυνα είχε ήδη αναγνωριστεί από το 2020, όταν η φον ντερ Λάιεν χαρακτήρισε τη χώρα μας ως την «ασπίδα» των ευρωπαϊκών συνόρων, μετά την εργαλειοποίηση μεταναστών από την Τουρκία στον Έβρο. Σήμερα, με τις νέες εξελίξεις, η αναγνώριση αυτή αποκτά ουσιαστικό οικονομικό και στρατηγικό αντίκρισμα.

Οι Θέσεις των ΗΠΑ και η Διεθνής Διάσταση

Την ίδια στιγμή, ο Αμερικανός Υπουργός Άμυνας, κατά τη διάρκεια συνόδου στις Βρυξέλλες, επανέλαβε τη σταθερή απαίτηση της Ουάσινγκτον προς τους Ευρωπαίους συμμάχους της: Οι ΗΠΑ επικεντρώνονται πλέον στην ασφάλεια του εδάφους τους και στον Ινδο-Ειρηνικό, απαιτώντας από την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο βάρος στην άμυνά της, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης προς την Ουκρανία.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, υιοθέτησε αντίστοιχη στάση, καλώντας τα κράτη-μέλη να αυξήσουν σημαντικά τις επενδύσεις τους στην αμυντική βιομηχανία. Αναγνώρισε, ωστόσο, ότι ο στόχος του 5% του ΑΕΠ που πρότεινε ο Ντόναλντ Τραμπ είναι δύσκολο να επιτευχθεί, εκτιμώντας ότι ένα όριο κοντά στο 3,5% – 4% είναι πιο ρεαλιστικό.

Οι Αμυντικές Δαπάνες στην Ευρώπη και ο Ρόλος της Ελλάδας

Ιστορικά, οι στρατιωτικές δαπάνες του ΝΑΤΟ μειώθηκαν δραματικά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, από 4,1% του ΑΕΠ το 1990 σε 2,6% το 2000. Το 2014, στη Σύνοδο Κορυφής της Ουαλίας, συμφωνήθηκε ότι όλα τα κράτη-μέλη θα έπρεπε να διαθέσουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα έως το 2024.

Παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ, μέχρι το 2017 μόνο τέσσερις χώρες πληρούσαν αυτόν τον στόχο: Η Ελλάδα, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Πολωνία. Σήμερα, αυτός ο αριθμός έχει αυξηθεί σε έντεκα χώρες, με την Ελλάδα να διατηρεί μια από τις υψηλότερες θέσεις.

Αναλυτικά, οι αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2023 έχουν ως εξής:

• Πολωνία: 3,9%
• ΗΠΑ: 3,49%
• Ελλάδα: 3,01%
• Εσθονία: 2,73%
• Λιθουανία: 2,54%
• Φινλανδία: 2,45%
• Ρουμανία: 2,44%
• Ουγγαρία: 2,43%
• Λετονία: 2,27%
• Ηνωμένο Βασίλειο: 2,07%
• Σλοβακία: 2,03%

Η Ελλάδα, με σταθερή παρουσία στην κορυφή της λίστας, εξακολουθεί να διατηρεί υψηλές επενδύσεις στον τομέα της άμυνας, γεγονός που αποδεικνύει τη στρατηγική της σημασία για την ασφάλεια της Ευρώπης.

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εξαιρέσει τις αμυντικές δαπάνες από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς αποτελεί κομβική εξέλιξη για την Ελλάδα. Η χώρα μας, ως προκεχωρημένο φυλάκιο της Ευρώπης, αποκτά τη δυνατότητα να ενισχύσει την άμυνά της χωρίς να κινδυνεύει με οικονομική ασφυξία.

Όπως δήλωσε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, «Η Ελλάδα έχει από καιρό υποστηρίξει την εξαίρεση των αμυντικών επενδύσεων από δημοσιονομικούς περιορισμούς. Χαιρετίζουμε την πρόταση της Προέδρου φον ντερ Λάιεν να ενεργοποιήσει τη ρήτρα διαφυγής, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη της ΕΕ να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες».

Με τη νέα αυτή στρατηγική, η Ευρώπη δείχνει έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της εποχής, ενώ η Ελλάδα αναμένεται να επωφεληθεί σημαντικά από τις νέες πολιτικές που διαμορφώνονται.