Νίκος Ξυλούρης: Τραγούδησε το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» στην 1η επέτειο του Πολυτεχνείου

Ο Νίκος Ξυλούρης, έχοντας μεταφερθεί στην Αθήνα από τα πρώτα δικτατορικά χρόνια έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό και τους αντιδικτατορικούς κύκλους από τη συμμετοχή στην παράσταση «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», με τον Κώστα Καζάκο και τη Τζένη Καρέζη.  Η παράσταση ανέβηκε το καλοκαίρι του 1973 και η Χούντα μετά από λίγες παραστάσεις τη διέκοψε, ωστόσο το δημοκρατικό πνεύμα του Νίκου Ξυλούρη δεν μπορούσε καμφθεί.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου βρίσκει το Νίκο Ξυλούρη στις επάλξεις, να τραγουδά μαζί με φοιτητές και το λαό της Αθήνας «Πότε θα Κάνει Ξαστεριά», ενώ οι φωτογραφίες στις εφημερίδες την επομένη της εισβολής του τανκς στο Πολυτεχνείο οδηγεί στη δίωξή του από το καθεστώς.

Αν και η στάση του ήταν γνωστή, ο ίδιος ποτέ δε διεκδίκησε τον τίτλο του «ήρωα» και περιέβαλε με ένα πέπλο σεμνότητας και ταπεινοφροσύνης τη δράση του κατά της δικτατορίας. Ο ίδιος συνήθιζε να λέει πως «στο Πολυτεχνείο σκοτώθηκαν άνθρωποι κι εκείνος δε σκοτώθηκε».

Η πρώτη επέτειος του Πολυτεχνείου εορτάστηκε στις 24 Νοεμβρίου 1974, διότι στις 17 είχαν οριστεί οι πρώτες εκλογές μετά την πτώση της χούντας.

Σε μία σπάνια φωτογραφία που έχει τραβηχτεί την ημέρα του μεγάλου εορτασμού, βλέπουμε την Μαρία Φαραντούρη, τον Αντώνη Καλογιάννη και τον Νίκο Ξυλούρη. Είναι στα σκαλιά του Πολυτεχνείου και τραγουδούν αγκαλιά τα «Τραγούδια της Φωτιάς» που στα μαύρα χρόνια του Φοίνικα, είχαν δώσει παλμό στους αγώνες της αντιδικτατορικής νεολαίας. Πίσω τους, διακρίνεται (φοράει μπερέ) ο Πέτρος Πανδής, και πίσω από αυτόν, με τα σγουρά μαλλιά είναι ο Κώστας Λαλιώτης.