National Interest: Τι δείχνει η μεγάλη ζήτηση για το χρυσό για την τουρκική οικονομία

Με άρθρο τους στο περιοδικό National Interest, ο Αϊκάν Ερντεμίρ, πρώην βουλευτής του τουρκικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και νυν στέλεχος του Ιδρύματος για την Προστασία της Δημοκρατίας με έδρα την Ουάσιγκτον και ο Τζον Λεχνερ, πρώην οικονομικός αναλυτής και πλέον μεταπτυχιακός φοιτητής στη Σχολή Εξωτερικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Georgetown εξετάζουν την προσπάθεια των τούρκων πολιτών να συγκεντρώνουν πλούτο σε χρυσό γεγονός το οποίο αποκαλύπτει πολλά για την οικονομική πραγματικότητα της χώρας.

Η τουρκική οικονομία είναι «μια συντριβή τρένου σε αργή κίνηση», είπε ένας πρώην κεντρικός τραπεζίτης.

Να σημειωθεί πως η τουρκική λίρα, η οποία έχασε το 20 τοις εκατό της αξίας της έναντι του δολαρίου ΗΠΑ πέρυσι, ήταν ένα από τα νομίσματα με τη χειρότερη απόδοση στον κόσμο το 2020. Τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκαν τόσο που να σημάνουν κατάσταση κόκκινου συναγερμού για τη χώρα, καθώς ο πρώην τσάρος της οικονομίας Μπεράτ Αλμπαϊράκ παραιτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου.

Ωστόσο η οικονομική κρίση αποτυπώνεται στην «ξέφρενη βιασύνη» των Τούρκων για χρυσό. Από πέρυσι, οι τουρκικές εταιρείες και οι επενδυτές λιανικής σχεδόν τριπλασίασαν τα κεφάλαια τους σε χρυσό, φτάνοντας τα 36 δισεκατομμύρια δολάρια. Η επιτακτική ανάγκη για εισαγωγές σε χρυσό για να καλυφθεί η ανερχόμενη ζήτηση έχει προκαλέσει “όλεθρο” στο εμπορικό έλλειμμα της Τουρκίας, με το έλλειμμα Ιανουαρίου-Νοεμβρίου να διευρύνεται στα 45 δισεκατομμύρια δολάρια, σχεδόν διπλάσιο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Μετά από επεισόδια υπερπληθωρισμού, υποτίμησης του νομίσματος και καταρρεύσεις τραπεζών τα οποία εξαφάνισαν περιουσίες σε μια νύχτα, οι Τούρκοι πολίτες φαίνεται να έχουν αναπτύξει μια παράξενη αίσθηση για τους μελλοντικούς κινδύνους. Στην πραγματικότητα, η στροφή του τουρκικού κοινού προς το χρυσό μπορεί να προσφέρει έναν καλύτερο δείκτη για την πίεση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα από τους συνηθισμένους μακροοικονομικούς δείκτες, οι οποίοι μπορούν να προβλέψουν την πορεία του, αλλά όχι τους ακριβείς χρόνους μιας κρίσης.

Για τους Τούρκους, ο χρυσός υπήρξε από καιρό η πιο δημοφιλής μορφή αποταμίευσης, καθώς και ένα ασφαλές καταφύγιο από χρηματοοικονομικές κρίσεις. Μια πρόσφατη έρευνα της τουρκικής θυγατρικής της ολλανδικής τράπεζας ING δείχνει ότι για έναν στους τέσσερις Τούρκους πολίτες, η διατήρηση χρυσού και ξένου νομίσματος (FX) αποτελεί την πρώτιστη επιλογή. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μάλιστα, η ζήτηση για χρηματοκιβώτια σχεδόν τετραπλασιάστηκε.

Η κατοχή χρυσού από τους Τούρκους στο σπίτι τους απ’ ότι στην τράπεζα – όπου μπορούν να λάβουν ενδιαφέρον – είναι ενδεικτική. Υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι οι καταθέσεις σε χρυσό και σε ξένο νόμισμα αξίας 258 δισεκατομμυρίων δολαρίων δεν είναι πλέον ασφαλείς. Αυτό οφείλεται στην προσπάθεια στήριξης της λίρας ύψους 133 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Τουρκική Κεντρική Τράπεζα, την οποία διεξάγει εν μέρει μέσω ενός κόλπου διπλής ανταλλαγής: Η κεντρική τράπεζα παίρνει καταθέσεις συναλλάγματος από ιδιωτικές τράπεζες κατά την πρώτη ανταλλαγή και στη συνέχεια τις παραδίδει σε κρατικές τράπεζες (σε αντάλλαγμα για λίρα) στη δεύτερη ανταλλαγή. Οι κρατικές τράπεζες στη συνέχεια πωλούν τις καταθέσεις συναλλάγματος (σε δολάρια) για να επιβραδύνουν την κατάρρευση της λίρας.

Έτσι, οι έξυπνοι Τούρκοι διατηρούν τις αποταμιεύσεις τους στο σπίτι, είτε σε χρυσό, είτε σε FX.

Αλλά καθώς οι απλοί πολίτες επιδιώκουν να διατηρήσουν τον πλούτο τους, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν βρίσκει νέους τρόπους για να εκμεταλλευτεί αυτή την «χρυσή ανάγκη».

Τον Οκτώβριο, οι νομοθέτες του AKP -παρά τις περιβαλλοντικές ανησυχίες- υπέβαλαν νομοσχέδιο για την ανανέωση των αδειών εξόρυξης χρυσού στην Τουρκία. Οι νομοθέτες έχουν τροποποιήσει τη νομοθεσία για τα ορυχεία πάνω από είκοσι φορές τις τελευταίες δύο δεκαετίες για να μην ενσωματώσουν τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς.

Πράγματι, η παρακολούθηση του χρυσού είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της Τουρκίας. Μεταξύ του 2012 και του 2013, αναλυτές που παρακολουθούσαν τα στοιχεία για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές χρυσού εκτός Τουρκίας, αποκάλυψαν ένα τεράστιο σχέδιο για την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ εναντίον του Ιράν.

Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο ετών, όπως τώρα, τα μακροοικονομικά στοιχεία της Τουρκίας ήταν παραπλανητικά: ο χρυσός αξίας 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων που η Τουρκία ισχυρίστηκε ότι εξήγαγε σχεδόν αποκλειστικά στο Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ήταν στην πραγματικότητα πληρωμές της Άγκυρας στην Τεχεράνη για εισαγωγές φυσικού αερίου, καθώς η κυβέρνηση του Ερντογάν εκμεταλλεύτηκε ένα χρυσό κενό στο καθεστώς κυρώσεων των ΗΠΑ.

Ο επικεφαλής του προγράμματος, Ρεζά Ζαρράμπ, καυχιέται ότι «βοήθησε στη μείωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας». Ο τουρκικός κρατικός δανειστής που συμμετείχε στο σχέδιο, η Halkbank, αντιμετωπίζει τώρα κατηγορίες ενώπιον του ομοσπονδιακού δικαστηρίου του Μανχάταν για συνέργεια για την αποφυγή των κυρώσεων των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν.

Το Ιράν, εντούτοις, δεν ήταν ο μόνος εταίρος που συμμετείχε στις τεχνικές επεξεργασίας χρυσού της τουρκικής κυβέρνησης. Το 2018, οι εξαγωγές χρυσού της Βενεζουέλας στην Τουρκία αυξήθηκαν στα ύψη, φτάνοντας τα 900 εκατομμύρια δολάρια, επειδή ο Πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο αποφάσισε να μεταφέρει το διυλιστήριο χρυσού από την Ελβετία στην Τουρκία για να αποφύγει τις κυρώσεις των ΗΠΑ. Ως συνέπεια αυτών, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις εναντίον μιας εταιρείας με έδρα την Τουρκία που εμπλέκεται σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διαφθοράς και νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Τελικά, η ζήτηση για χρυσό αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα της πολιτικής και οικονομικής ζωής στην Τουρκία. Από τη μία πλευρά, οι πολίτες προσπαθούν να διατηρήσουν τον μικρό πλούτο που έχουν. Από την άλλη, μια πολιτική ελίτ επιδιώκει οικονομικό κέρδος εν μέσω του χάους.

Κατά πάσα πιθανότητα, οι απλοί Τούρκοι θα φέρουν το βάρος των ανεπιθύμητων οικονομικών πολιτικών και μηχανισμών της κυβέρνησής τους. Στις 20 Νοεμβρίου, ο Ερντογάν ζήτησε από τους τούρκους πολίτες να «δηλώσουν ό, τι έχουν κάτω από το μαξιλάρι, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό». Είναι απίθανο όμως οι αυτοί να ανταποκριθούν.

Για τους Τούρκους, η διατήρηση του χρυσού στο σπίτι είναι το καλύτερο αντίμετρο για τις ανορθόδοξες πολιτικές της κυβέρνησης. Αλλά επιδεινώνει επίσης το πρόβλημα. Η εισαγωγή χρυσού πλήττει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας. Οι χαμηλές αποταμιεύσεις στις τράπεζες μειώνουν τον δανεισμό προς στις επιχειρήσεις. Ο υπερ-αυταρχισμός του Ερντογάν μπορεί να υπαγορεύσει πολλά, αλλά δεν μπορεί να επιβάλει την εμπιστοσύνη.

Ακολουθήστε το The Indicator στο Google news

Σχετικά Νέα