Κλιματική αλλαγή: Πυρκαγιές και ξηρασία προοιωνίζουν δύσκολο χειμώνα για την Ευρώπη

Δύσκολος προοιωνίζεται ο φετινός χειμώνας για την Ευρώπη λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων που πλήττουν αυτό το καλοκαίρι τη Γηραιά Ήπειρο. Οι μεγάλες δασικές πυρκαγιές, ο καύσωνας και η ξηρασία, όλα απότοκα της κλιματικής κρίσης, δημιουργούν εκρηκτικό μείγμα με απρόβλεπτες διαστάσεις και συνέπειες.

Η Γαλλία συνεχίζει να βιώνει τον πύρινο εφιάλτη και πλήττεται από καύσωνα, ανεξέλεγκτες φωτιές μαίνονται στην Ιβηρική Χερσόνησο, σε κατάσταση ξηρασίας κηρύχθηκαν τμήματα της Αγγλίας, ενώ μειώθηκε η στάθμη του νερού σε Ρήνο και Δούναβη.

Μάχη με τις φλόγες στη Γαλλία

Οι πυροσβέστες κατάφεραν να περιορίσουν την εξάπλωση μιας πυρκαγιάς στη νοτιοδυτική Γαλλία, επιτρέποντας στις αρχές να ανοίξουν εκ νέου ένα τμήμα του αυτοκινητόδρομου στην κυκλοφορία ενόψει ενός πολυάσχολου ταξιδιωτικού Σαββατοκύριακου.

«Η πυρκαγιά δεν προχώρησε χάρη στα σημαντικά μέσα που χρησιμοποιήθηκαν», είπε ο τοπικός νομάρχης σε tweet το Σάββατο.

Ενισχύσεις από όλη την Ευρώπη βοήθησαν τους πυροσβέστες να αντιμετωπίσουν την πυρκαγιά που καταστρέφει δάση στην περιοχή Τζιροντί της Γαλλίας από την Τρίτη και ανάγκασε 10.000 ανθρώπους να εκκενώσουν τα σπίτια τους. Η φωτιά είχει αναζωπυρωθεί από τον άνεμο και οι θερμοκρασίες έφτασαν έως και 40 βαθμούς Κελσίου τις τελευταίες ημέρες.

Η νοτιοδυτική Γαλλία είχε ήδη πληγεί από πυρκαγιές τον Ιούλιο που κατέστρεψαν χιλιάδες στρέμματα δάσους και ανάγκασαν προσωρινά σχεδόν 40.000 ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Οι διαδοχικοί καύσωνες έχουν πυροδοτήσει πυρκαγιές σε όλη την Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι, στρέφοντας τα φώτα της δημοσιότητας στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής.

Καταιγίδες αναμένεται να σαρώσουν τη Γαλλία το βράδυ του Σαββάτου, μειώνοντας τη θερμοκρασία.

Πολλές χιλιάδες στρέμματα έχουν τυλιχτεί στις φλόγες μέχρι στιγμής στη Γαλλία φέτος, συγκεκριμένα έξι φορές περισσότερο από τον μέσο όρο ολόκληρου του έτους για την περίοδο 2006-2021, σύμφωνα με στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Πυρκαγιές των Δασών.

Πυρκαγιές μαίνονται σε Ισπανία και Πορτογαλία

Ισπανία και Πορτογαλία βρίσκονται επίσης αντιμέτωπες με μεγάλες πυρκαγιές αυτό το καλοκαίρι. Στην κεντρική Πορτογαλία, μια τεράστια πυρκαγιά μαίνεται για έβδομη μέρα, με 1.600 πυροσβέστες και 13 αεροσκάφη να επιχειρούν για την κατάσβεσή της. Η φωτιά έχει καταστρέψει σχεδόν το 15% του εθνικού πάρκου Σερα Ντα Εστέλα. Αφού ξεκίνησε στην περιοχή Κοβίλχα το Σάββατο, η φωτιά επεκτάθηκε σε πολλές γειτονικές περιοχές, απανθρακώνοντας συνολικά περίπου 15.000 εκτάρια.

Περισσότεροι καύσωνες

Μια από τις επιστημονικά εξακριβωμένες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι ότι τα κύματα καύσωνα πολλαπλασιάζονται, επιμηκύνονται και εντείνονται. Οι επιστήμονες εκτιμούν πως στην Ευρώπη, οι θάνατοι εξαιτίας θερμικής καταπόνησης μπορεί να διπλασιαστούν ως ακόμη και να τριπλασιαστούν κατά τη διάρκεια του αιώνα εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Ο τρέχων καύσωνας στη Γαλλία άρχισε την 31η Ιουλίου και είναι ο τρίτος της χρονιάς, έπειτα από αυτούς που τη δοκίμασαν στα τέλη Ιουνίου και στα μέσα Ιουλίου. Ο Ιούλιος ήταν ο ξηρότερος μήνας στη χώρα από τον Μάρτιο του 1961.

Σε κατάσταση ξηρασίας κηρύχθηκαν τμήματα της Αγγλίας – Στέρεψε η πηγή του Τάμεση

Η βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι τμήματα της νότιας, της κεντρικής και της ανατολικής Αγγλίας έχουν τεθεί επίσημα σε κατάσταση ξηρασίας έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο ζεστού και ξηρού καιρού.

Ο περασμένος Ιούλιος ήταν ο πιο ξηρός από το 1935 για την Αγγλία, καθώς σημειώθηκε μόνο το 35% της μέσης βροχόπτωσης αυτό τον μήνα, και μερικές περιοχές της Αγγλίας και της Ουαλίας βρίσκονται σήμερα στο μέσον μιας τετραήμερης προειδοποίησης για “ακραία ζέστη”.

«Όλες οι εταιρίες ύδρευσης μας διαβεβαίωσαν πως οι απαραίτητες προμήθειες είναι ακόμη ασφαλείς», ανέφερε σε μια ανακοίνωση ο υπουργός Υδάτινων Πόρων Στιβ Νταμπλ. «Είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι από ποτέ άλλοτε για περιόδους ξηρού καιρού, αλλά θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε την κατάσταση εκ του σύνεγγυς, περιλαμβανομένων των επιπτώσεων για τους αγρότες και το περιβάλλον, και να λαμβάνουμε περαιτέρω δράση, όπως απαιτηθεί».

Οι εταιρίες ύδρευσης θα αρχίσουν τώρα να εφαρμόζουν προσυμφωνημένα σχέδια αντιμετώπισης της ξηρασίας ώστε να συνδράμουν στη διαφύλαξη των προμηθειών, και η κυβέρνηση δήλωσε πως το κοινό και οι επιχειρήσεις σε περιοχές που έχουν επηρεαστεί από την ξηρασία καλούνται να κάνουν συνετή χρήση του νερού.

Η προηγούμενη φορά που κηρύχθηκε κατάσταση ξηρασίας στην Αγγλία ήταν το 2018.

Η πηγή του ποταμού Τάμεση στέρεψε για πρώτη φορά

Η πηγή του ποταμού Τάμεση έχει στερέψει περισσότερο από ποτέ άλλοτε, καθώς η Αγγλία φαίνεται πως θα εισέλθει σε περίοδο ξηρασίας, για την οποία ορισμένοι ειδικοί λένε πως η χώρα είναι απροετοίμαστη.

Το Βρετανικό Γραφείο Μετεωρολογίας (Met Office) ανέφερε πως ο φετινός Ιούλιος ήταν ο πιο ξηρός στην Αγγλία από το 1935 με τη μέση βροχόπτωση να φθάνει τα 23,1 χιλιοστόμετρα, μόλις το 35% του μέσου όρου για τον μήνα αυτό. Για μερικές περιοχές της χώρας ήταν ο πιο ξηρός Ιούλιος στα χρονικά.

Ο Τάμεσης εκτείνεται σε μήκος 356 χιλιομέτρων σε όλη τη νότια Αγγλία, περνώντας από το Γκλόστερσαϊρ στα δυτικά και μέσα από το κέντρο του Λονδίνου, προτού χυθεί στη θάλασσα του Έσεξ στα ανατολικά.

Η φυσική πηγή που τροφοδοτεί τον ποταμό, γνωστή ως «η πηγή», στερεύει τα περισσότερα καλοκαίρια. Όμως φέτος η έκταση της ξερής κοίτης του ποταμού έχει αυξηθεί σημαντικά περισσότερο σε σχέση με προηγούμενες χρονιές, σύμφωνα με παρατηρήσεις ειδικών για την προστασία της φύσης.

«Ο Τάμεσης θα ήταν κανονικά στην πηγή του –και υπάρχει μια ωραία παμπ δίπλα– περίπου 15 χλμ. προς τα πίσω, δήλωσε στο Reuters ο Άλισντερ Νολ, αξιωματούχος του Rivers Trust, ενώ στέκεται σε ένα μικρό τμήμα του Τάμεση στο Κρίκλεϊντ, περίπου 80 χλμ. δυτικά του Λονδίνου.

«Είναι πολύ, πολύ ρηχά εδώ… αλλά δεν χρειάζεται να πάτε πολύ πιο πέρα από αυτό το κομμάτι του Τάμεση προς την πηγή για να βρεθείτε σε ξερό έδαφος. Και, πραγματικά, αυτό το σημείο θα έπρεπε να είναι ακόμη υγρό και θα έπρεπε να είναι πάντοτε υγρό.»

Η Νολ είπε πως το ρηχό, πιο ζεστό νερό περιέχει λιγότερο οξυγόνο, το οποίο χρειάζονται τα ψάρια και άλλα είδη άγριας ζωής για να ευδοκιμήσουν.

Η παμπ Thames Head Inn βρίσκεται στην πλευρά της πηγής, μερικά βήματα από έναν βράχο που σημαδεύει την πηγή του ποταμού στο Γκλόστερσαϊρ. Ο διευθυντής της, ο 31χρονος Ντέιβιντ Μακμίκινγκ, είπε πως ανησυχεί για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον φερώνυμο της παμπ ποταμό.

«Εξακολουθεί να είναι η επίσημη πηγή του Τάμεση, άρα ο βράχος θα είναι πάντα εκεί, όμως το αν θα έρθει ή όχι το νερό είναι άλλο ζήτημα», είπε ο Μακμίκινγκ, γεμίζοντας ένα ποτήρι μπίρα πίσω από το μπαρ.

Οι πρωτοφανείς υψηλές θερμοκρασίες και η απουσία βροχοπτώσεων έχουν οδηγήσει δύο εταιρίες ύδρευσης στο νότιο τμήμα της χώρας να ανακοινώσουν προσωρινές απαγορεύσεις για το πότισμα. Η Thames Water, που υδροδοτεί 15 εκατ. πελάτες στο Λονδίνο και στη νοτιοανατολική Αγγλία, δήλωσε πως σχεδιάζει να εισαγάγει παρόμοιες περικοπές.

Μια τετραήμερη προειδοποίηση για «ακραία ζέστη» τέθηκε σε ισχύ σε τμήματα της Αγγλίας και της Ουαλίας χθες, Πέμπτη. Η μετεωρολογική υπηρεσία εξέδωσε την πρώτη στην ιστορία της ανάλογη προειδοποίηση τον περασμένο μήνα, όταν η θερμοκρασία ξεπέρασε τους 40 βαθμούς Κελσίου για πρώτη φορά.

Η κλιματική ειδικός και υδρολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ Χάνα Κλόουκ δήλωσε πως οι λιγοστές βροχοπτώσεις έχουν επιφέρει την πτώση της στάθμης των ποταμών και του υδροφόρου ορίζοντα, ενώ το νερό φεύγει από τα κανάλια για να αρδεύσει τις καλλιέργειες, να γεμίσει τις δεξαμενές πόσιμου νερού και για χρήση στη βιομηχανία.

«Αν δεν έχουμε βροχή τον Αύγουστο, πράγματι, αν έχουμε ξηρό χειμώνα, τότε μπορεί να έχουμε σοβαρό πρόβλημα την ερχόμενη άνοιξη και το καλοκαίρι, καθώς πραγματικά δεν θα μας έχουν μείνει καθόλου αποθέματα νερού», είπε ο Κλόουκ.

Ο ίδιος είπε πως οι περιορισμοί στο πότισμα από ιδιώτες είναι χρήσιμοι γιατί βοηθούν να αλλάξει η στάση των πολιτών απέναντι στη χρήση νερού, όμως η επένδυση στις υποδομές και μια πολιτική που αποτρέπει την επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής είναι ακόμη πιο σημαντικές.

Μειώθηκε η στάθμη του νερού σε Ρήνο και Δούναβη

Την ίδια ώρα, στον Ρήνο, που εδώ και αιώνες αποτελεί πυλώνα των οικονομιών της Γερμανίας, της Ολλανδίας και της Ελβετίας, έχει μειωθεί τόσο η στάθμη του νερού ώστε δεν μπορούν να διέλθουν πλοία. Επίσης, ο Δούναβης, που εκτείνεται σε μήκος περίπου 2.897 χιλιομέτρων και διασχίζει την κεντρική Ευρώπη φτάνοντας μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα, τείνει επίσης να στερέψει.

Φόβοι για περιβαλλοντική καταστροφή στον ποταμό Όντερ

Χιλιάδες νεκρά ψάρια επιπλέουν στον ποταμό Όντερ, ο οποίος διαρρέει τη Γερμανία και την Πολωνία, δημιουργώντας φόβους για μια περιβαλλοντική «καταστροφή», ενώ ο τοπικός πληθυσμός καλείται να μείνει μακριά από τα ύδατά του.

Τα νεκρά ψάρια, που έκαναν την εμφάνισή τους στην επιφάνεια του ποταμού κοντά στη γερμανική πόλη Σβετ, μεταφέρθηκαν πιθανόν ως εκεί από το ρεύμα από την Πολωνία, όπου ήδη από τις 28 Ιουλίου είχαν επισημανθεί οι πρώτες τέτοιες περιπτώσεις από κατοίκους της περιοχής και ψαράδες.

Γερμανοί αξιωματούχοι, οι οποίοι αιφνιδιάσθηκαν από τη μαζική εμφάνισή των νεκρών ψαριών, κατηγόρησαν τις πολωνικές αρχές ότι δεν τις είχαν ενημερώσει.

Στην Πολωνία επίσης, η κυβέρνηση δέχεται επιρκίσεις επειδή δεν αντέδρασε νωρίτερα.

Ο πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι επιχείρησε χθες, Παρασκευή, να δικαιολογηθεί: «στην αρχή όλοι πιστέψαμε ότι δεν ήταν παρά ένα τοπικό πρόβλημα», δήλωσε στο εβδομαδιαίο podcast του.

«Η κλίμακα της ρύπανσης είναι πολύ μεγάλη, αρκετά μεγάλη για να πουμε ότι ο Όντερ θα χρειαστεί χρόνια ολόκληρα για να επανέλθει στη φυσική του κατάσταση», παραδέχθηκε ωστόσο.

«Τεράστιες ποσότητες χημικών αποβλήτων πιθανόν απορρίφθηκαν μέσα στον ποταμού, με πλήρη γνώση του κινδύνου και των συνεπειών», πρόσθεσε.

Η γερμανίδα υπουργός Περιβάλλοντος Στέφι Λέμκε απαίτησε από την πλευρά της να διεξαχθεί εξαντλητική έρευνα για να προσδιοριστούν οι αιτίες αυτής της «περιβαλλοντικής καταστροφής».

«Βαθιά σοκαρισμένος»

Όρθιος στην όχθη, ο Μίχελ Τάουτενχαν, υποδιευθυντής του εθνικού πάρκου της κοιλάδας του Κάτω Όντερ, κοιτάζει απογοητευμένος τον ποταμό, που αποτελεί τα γερμανο-πολωνικά σύνορα.

«Βρισκόμαστε από την πλευρά της Γερμανίας. Έχουμε νεκρά ψάρια παντού», λέει στο Γαλλικό Πρακτορείο.

«Είμαι βαθιά σοκαρισμένος… Έχω την εντύπωση πως βλέπω την καταστροφή δεκαετιών δουλειάς (…) Το νερό είναι η ζωή μας», λέει προσθέτοντας πως έχει πεθάνει πλήθος άλλων υδρόβιων ζώων, όπως τα μύδια.

Τα ψάρια «είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου», διαβεβαιώνει.

Ο Όντερ είναι ένας ποταμός που εδώ και πολλά χρόνια θεωρείται σχετικά καθαρός και φιλοξενεί γύρω στα 40 είδη ψαριών.

Πολλά απ’ αυτά -ορισμένα με μήκος μερικών εκατοστών, άλλα σχεδόν 40 εκατοστά- επιπλέουν πλέον νεκρά στον ποταμό. Κάποιες φορές βλέπεις μερικά να προσπαθούν με κόπο να γυρίσουν για να κολυμπήσουν.

«Ασυνήθιστος» θάνατος

Οι αρχές εκτιμούν πως τα ψάρια πιθανόν δηλητηριάστηκαν.

Ο θάνατός τους είναι «ασυνήθιστος», εξηγεί ο Άξελ Φόγκελ, υπουργός Περιβάλλοντος του κρατιδίου του Βραδεμβούργου, λέγοντας πως έχουν ήδη αναμφίβολα χαθεί «τόνοι» ψαριών.

Ο θάνατος ψαριών συχνά προκαλείται από την ανισορροπία των επιπέδων του οξυγόνου όταν η στάθμη του νερού είναι πολύ χαμηλή, εξηγεί.

«Όμως εδώ και μέρες έχουμε επισημάνει μια αύξηση του επιπέδου του οξυγόνου, κάτι που δείχνει πως μια ξένη ουσία έχει εισαχθεί στο νερό και προκάλεσε όλο αυτό», σύμφωνα με τον ίδιο.

Τεστ πραγματοποιούνται στη Γερμανία για να προσδιοριστεί η φύση αυτής της ουσίας. Οι αρχές έχουν αναφέρει ενδείξεις για εξαιρετικά υψηλά επίπεδα υδραργύρου, κάτι που η έρευνα θα πρέπει να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει.

Στην Πολωνία, η εισαγγελία ασχολείται με την υπόθεση της ρύπανσης του Όντερ, ενώ η αγανάκτηση αυξάνεται στη χώρα. Η αντιπολίτευση, οι τοπικές αρχές και οικολογικές οργανώσεις απαίτησαν εξηγήσεις από την κυβέρνηση, ορισμένοι ζήτησαν μάλλιστα την παραίτηση αξιωματούχων στο υπουργείο Κλίματος, μεταξύ των οποίων ενός υφυπουργού που μέχρι και προχθές, Πέμπτη, ενθάρρυνε τον κόσμο να πάει να κολυμπήσει στον Όντερ.

«Αυτό μοιάζει με το Τσερνόμπιλ, όταν, μετά την καταστροφή, η σοβιετική εξουσία είχε στείλει τους ανθρώπους να συμμετάσχουν στην παρέλαση της Πρωτομαγιάς», λέει ο ακτιβιστής οικολόγος Ντάνιελ Πετρίκιεβιτς στον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό TVN24.

Στις όχθες του Όντερ στη Γερμανία, ο Τάουτενχαν εκφράζει την ανησυχία του για το μέλλον. «Αν είναι υδράργυρος, θα παραμείνει εκεί για καιρό», λέει υπενθυμίζοντας ότι το μέταλλο αυτό δεν διασπάται και μπορεί να παραμείνει για πολλά χρόνια στο ίζημα του ποταμου.