Κλιματική αλλαγή και «μέγα – καταστροφές»

Είναι πλέον προφανές ότι κλασικές πρακτικές πρόληψης δεν επαρκούν, ο πολίτης απαιτείται να αναλάβει προσωπική δράση, στο πλαίσιο οργανωμένων δράσεων εθνικού και διεθνούς χαρακτήρα. Η μείωση της παραγωγής και χρήσης του πλαστικού είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, αφού προσφέρει τόσο σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο και σε προστασία της βιοποικιλότητας

Η 5η Ιουνίου έχει καθιερωθεί από το 1972 από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και αποτελεί την κύρια εκδήλωση του ΟΗΕ από το 1972 για την ενημέρωση του παγκόσμιου κοινού σχετικά με περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

Αυτό που έμοιαζε με ιστορίες επιστημονικής φαντασίας είναι πια μια δραματική προοπτική και μορφοποιεί την κατάσταση που θα επικρατεί στις κλιματικές συνθήκες του εγγύτερου μέλλοντος. Έντονα ακραία καιρικά φαινόμενα, δραματικοί καύσωνες, χειμώνες με πολικές συνθήκες, προβλέπεται ότι θα κυριαρχούν στις ειδήσεις. Θύματά τους, όλες οι περιοχές του πλανήτη μας. Στις αρχές του 2019, οι θερμοκρασίες στις ΗΠΑ συναγωνίζονται αυτές τις Ανταρκτικής, φθάνοντας ακόμη και τους -50 βαθμούς Κελσίου. Την ίδια ακριβώς περίοδο, στην Αυστραλία το θερμόμετρο ξεπερνά τους 48,8 βαθμούς, με αποτέλεσμα τεράστιες καταστροφικές πυρκαγιές. Η Ιαπωνία τον περασμένο Ιούλιο γνώρισε τον ισχυρότερο καύσωνα στην πρόσφατη ιστορία της με θερμοκρασίες – ρεκόρ. Το 2018, οι 10 μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές σε ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα άφησαν πίσω τους θύματα, χιλιάδες εκτοπισμένους και ένα κόστος το οποίο αποτιμήθηκε σε 85 δισ. δολάρια. Στον πυρήνα όλων των μεγάλων φυσικών καταστροφών της τελευταίας εικοσαετίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ θα βρούμε ακραία καιρικά φαινόμενα μη συμβατά με το ιστορικό των περιοχών που επλήγησαν. Ακόμα και ο τυφώνας Μάικλ στη Φλόριντα χαρακτηρίστηκε ως ο τυφώνας του αιώνα, πρακτικά ένας τυφώνας εκτός των έως σήμερα προγνωστικών μοντέλων.

Πολίτες και οργανισμοί αρχίζουν να αντιλαμβάνονται μια νέα πραγματικότητα. Ακραία καιρικά φαινόμενα, πολλές φορές μικρής διάρκειας αλλά σφοδρής έντασης, προκαλούν τεράστιες καταστροφές, τέτοιου δε μεγέθους σε ανθρώπινες απώλειες και επιπτώσεις σε όλους τους τομείς που αν αναλυθούν και συγκριθούν με τις «παραδοσιακές» καταστροφές, μοιάζει σε μια μόνο καταστροφή να έχουμε τα αθροιστικά αποτελέσματα δεκάδων αντίστοιχων καταστροφής σε διάστημα 20, 30 και 50 χρόνων.

Ριζική αναθεώρηση της πρόληψης

Αυτές οι «μεγα-καταστροφές» που, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία και τις μελέτες, αναμένεται ότι θα αυξηθούν σε ένταση και αριθμό τα επόμενα χρόνια προϋποθέτουν ριζική αναθεώρηση όλων των πολιτικών που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα στον τομέα της πρόληψης. Είναι πλέον προφανές ότι κλασικές πρακτικές πρόληψης δεν επαρκούν, ο πολίτης απαιτείται να αναλάβει προσωπική δράση, όχι μόνος του ή ανεξέλεγκτα αλλά στο πλαίσιο οργανωμένων δράσεων εθνικού και διεθνούς χαρακτήρα. Η μείωση της παραγωγής και χρήσης του πλαστικού είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, αφού προσφέρει τόσο σε μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο και σε προστασία της βιοποικιλότητας.

Στον τομέα της αντιμετώπισης είναι ξεκάθαρο ότι καμία χώρα, όσο μεγάλη και να είναι, δεν μπορεί και δεν θα μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της μια μεγα-καταστροφή. Η αλληλεγγύη των κρατών και η άμεση ενεργοποίηση μηχανισμών διεθνούς συνδρομής είναι σήμερα η μόνη δυνατότητα αντιμετώπισης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η αντιμετώπιση των πρωτοφανών, για τα γεωγραφικά πλάτη αυτά, εκτεταμένων δασικών πυρκαγιών της Σουηδίας.

Με την κλιματική αλλαγή να επιφέρει ραγδαίες αλλαγές, οι μέγα-καταστροφές και η επαναλαμβανόμενη συχνότητά τους μας υποχρεώνει να αναθεωρήσουμε ακόμη και τις έως πρόσφατα πολιτικές για το περιβάλλον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι στόχοι που έχουν τεθεί από την Ε.Ε., στο πλαίσιο των πολιτικών για το κλίμα και την ενέργεια, για μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2030 κατά τουλάχιστον 40% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Αυτό θα πρέπει να επανεξεταστεί άμεσα και να αναληφθούν πρωτοβουλίες για την περαιτέρω επιτάχυνση της μετάβασης σε οικονομίες χαμηλού και μηδενικού άνθρακα.

Αν συνεχισθεί η αδράνεια και η αδιαφορία των αναπτυσσόμενων χωρών, η άρνηση της αντιμετώπισης του προβλήματος από τους αρνητές των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, με πρώτον τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τραμπ, ιδιαίτερα με τη λογική του ότι το 2050 είναι πολύ μακριά, τότε είναι βέβαιο πως πολύ σύντομα το επόμενο προσφυγικό κύμα δεν θα οφείλεται σε κάποιο πόλεμο, αλλά σε μια μεγα-καταστροφή που θα οφείλεται στις έντονες συνέπειες από την επελαύνουσα κλιματική αλλαγή. Οι ανησυχίες αυτές εκφράστηκαν και στην ειδική συνεδρίαση των Ηνωμένων Εθνών, τον περασμένο Δεκέμβριο, που ασχολήθηκε ειδικά με τα προβλήματα που αναμένεται να προκύψουν από τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας προσφύγων, αυτής των περιβαλλοντικών προσφύγων.

Σήμα κινδύνου για τη Μεσόγειο

Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δυσμενείς. Σε σχετικό συνέδριο, που έγινε στη Θεσσαλονίκη, ανακοινώθηκε ότι η περιοχή της Μεσογείου, που βρίσκεται σε εύκρατη μεταβατική ζώνη, θερμαίνεται κατά 20% περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή του πλανήτη. Οι συνέπειες είναι σημαντικές, με μείωση των βροχοπτώσεων στην περιοχή και μετακίνηση της ζώνης των δασών πιο βόρεια. Ίσως, ο αντίποδας των δυσμενών αυτών προβλέψεων να βρίσκεται στις αναπτυσσόμενες πολιτικές πρωτοβουλίες των καιρών μας. Το βρετανικό Κοινοβούλιο, εν μέσω συνεδριάσεων για τη συμφωνία του Brexit, συζήτησε την πρόταση των Εργατικών για την έκδοση δήλωσης «κλιματικής έκτακτης ανάγκης». Είναι εξίσου ενθαρρυντική η εκδήλωση των «διαδηλώσεων της Παρασκευής». 2.500 διαδηλώσεις σπουδαστών και νέων (και στην Ελλάδα), παρακινούμενων από τη Σουηδέζα μαθήτρια, σε όλο τον κόσμο, ζητούν μέτρα και άμεσες πρωτοβουλίες κατά της κλιματικής αλλαγής.

Άλλωστε, πρέπει όλοι μας να συνειδητοποιήσουμε την κρισιμότητα και να συνεχίσουμε τον αγώνα για την προστασία του πλανήτη. Οι πολίτες είναι η κινητήρια δύναμη, που θα αναγκάσει κυβερνήσεις, Κοινοβούλια, διεθνείς οργανισμούς κ.λπ. να επιταχύνουν την εφαρμογή πολιτικών για την ουσιαστική αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού πλανητικού ζητήματος.

* Η Χαρά Καφαντάρη είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β’ Αθήνας, πρόεδρος επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου