Κατάπαυση πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν: Ο ρόλος των ΗΠΑ και το παρασκήνιο

Σε μια καταιγιστική αλυσίδα γεγονότων που απείλησε να οδηγήσει τη Μέση Ανατολή σε έναν μακροχρόνιο και καταστροφικό πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην επίτευξη κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Η παρέμβαση του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, φαίνεται να αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα για την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης που έλαβε χώρα τις τελευταίες δώδεκα ημέρες και ορισμένοι έχουν ήδη χαρακτηρίσει ως «Ο 12ήμερος Πόλεμος».

Η κρίση κορυφώθηκε όταν το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους εναντίον αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στο Κατάρ, ως αντίποινα για τη συμμετοχή των ΗΠΑ στην ισραηλινή εκστρατεία βομβαρδισμών κατά ιρανικών στόχων. Η Τεχεράνη, αν και σύμφωνα με αναφορές είχε προειδοποιήσει για την επικείμενη επίθεση, εκτέλεσε το πλήγμα, ωστόσο η αεράμυνα του Κατάρ κατάφερε να αναχαιτίσει επιτυχώς τους πυραύλους, χωρίς να υπάρξουν θύματα, όπως ανακοίνωσε το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας.

Η αμερικανική απάντηση υπήρξε άμεση και ιδιαίτερα επιθετική. Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, οι ΗΠΑ εξαπέλυσαν μια ευρείας κλίμακας επιχείρηση βομβαρδισμών σε τρεις καίριες ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις – Ισφαχάν, Νατάνζ και Φορντό – υπό την κωδική ονομασία «Midnight Hammer». Οι επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν με βομβαρδιστικά stealth B-2 και ειδικού τύπου βόμβες bunker busters, σχεδιασμένες για την καταστροφή υπόγειων στόχων.

Ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε ότι οι επιδρομές «κατέστρεψαν πλήρως» τις πυρηνικές υποδομές του Ιράν, ωστόσο οι πραγματικές ζημιές παραμένουν αδιευκρίνιστες. Ο Ραφαέλ Γκρόσι, επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), εκτίμησε ότι οι βομβαρδισμοί πιθανότατα προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στις υπόγειες εγκαταστάσεις του Φορντό, επισημαίνοντας ότι οι φυγοκεντρητές είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις δονήσεις που προκαλούνται από τέτοιες επιθέσεις.

Η απρόβλεπτη τροπή των εξελίξεων φαίνεται ότι ανέδειξε και τον διπλωματικό ρόλο του Κατάρ. Ο πρωθυπουργός της χώρας, μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας με την Τεχεράνη, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αποδοχή της πρότασης των ΗΠΑ για κατάπαυση του πυρός. Αυτή η μεσολάβηση προσέθεσε μια κρίσιμη γέφυρα επικοινωνίας, σε μια στιγμή που η στρατιωτική αντιπαράθεση είχε φτάσει στα όριά της.

Το Ιράν, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, επιβεβαίωσε έμμεσα την έναρξη της εκεχειρίας, αναφέροντας ότι οι επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ διήρκεσαν μέχρι τις 4 π.μ. και ότι, εφόσον οι ισραηλινές επιθέσεις σταματούσαν στις 12.30 GMT, δεν θα υπήρχε πρόθεση περαιτέρω αντίδρασης από την πλευρά της Τεχεράνης.

Η Ανακοίνωση του Τραμπ και η Επόμενη Ημέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε να ανακοινώσει την κατάπαυση του πυρός μέσω της πλατφόρμας Truth Social, εκφράζοντας την ικανοποίησή του για την «αντοχή, το θάρρος και τη νοημοσύνη» τόσο του Ισραήλ όσο και του Ιράν στην επίτευξη μιας συμφωνίας που απέτρεψε την ευρεία κλιμάκωση. Παρά τις επίσημες ανακοινώσεις, λίγες ώρες αργότερα, οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ισραήλ προειδοποίησαν για επικείμενες επιθέσεις στην ιρανική πρωτεύουσα, με μαρτυρίες χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να κάνουν λόγο για ισχυρές εκρήξεις στην Τεχεράνη – τις σφοδρότερες από την έναρξη της σύγκρουσης.

Ο Τραμπ, σε δηλώσεις του στο NBC, υποστήριξε ότι η κατάπαυση του πυρός είναι «ολική» και θα έχει «μόνιμη διάρκεια». Παράλληλα, αποκάλυψε ότι οι συνομιλίες που οδήγησαν στην ειρηνευτική συμφωνία περιλάμβαναν επαφές τόσο με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου όσο και, μέσω της ομάδας του και του αντιπροέδρου JD Vance, με εκπροσώπους της ιρανικής κυβέρνησης.

Σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο του Λευκού Οίκου, το Ισραήλ συμφώνησε στην παύση των επιθέσεων υπό την προϋπόθεση ότι το Ιράν δεν θα εξαπολύσει νέες επιθέσεις, προϋπόθεση που η Τεχεράνη αποδέχθηκε.

Το ιρανικό κοινοβούλιο, σε μια κίνηση που ενδέχεται να έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες για τη διεθνή παρακολούθηση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, ενέκρινε το γενικό πλαίσιο ενός νομοσχεδίου που προβλέπει την πλήρη αναστολή της συνεργασίας της χώρας με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Αν εφαρμοστεί, το Ιράν θα πάψει να επιτρέπει επιθεωρήσεις και θα απομακρύνει τις κάμερες παρακολούθησης από τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει νέα ένταση στη διεθνή σκηνή.

Παρότι η κατάπαυση του πυρός αποτελεί αναμφίβολα μια θετική εξέλιξη που απέτρεψε μια ευρεία περιφερειακή σύρραξη, η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη. Οι αμοιβαίες προειδοποιήσεις, οι δηλώσεις αβεβαιότητας και οι περιορισμένες εγγυήσεις για τη μονιμότητα της ειρήνης δείχνουν ότι οι αιτίες της σύγκρουσης δεν έχουν εκλείψει, αλλά προσωρινά παραμερίστηκαν.

Η κρίση αυτή υπογραμμίζει για ακόμη μία φορά τη λεπτή ισορροπία που επικρατεί στη Μέση Ανατολή, καθώς και τον κρίσιμο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι περιφερειακές δυνάμεις, όπως το Κατάρ, στη διαχείριση εντάσεων που ενδέχεται να έχουν παγκόσμιο αντίκτυπο.