Κ. Αρβανίτης: Οι εργαζόμενοι δικαιούνται να απολαμβάνουν μεγαλύτερο μερίδιο από τα οφέλη της τεχνολογικής προόδου

Συζήτηση με τον Κ. Αρβανίτη για όλες τις εξελίξεις που αφορούν το μέλλον της εργασίας στην ψηφιακή εποχή, με αφορμή την πρόσφατη αποδοχή από το Ευρωκοινοβούλιο της σχετικής γνωμοδότησης που επεξεργάστηκε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία

«Η Αριστερά οφείλει να βάλει το πλαίσιο για το πώς όλα αυτά τα αναπόφευκτα τεχνολογικά άλματα θα επηρεάσουν τις ζωές μας», τονίζει ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, Κώστας Αρβανίτης, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο left.gr. Με αφορμή την πρόσφατη αποδοχή της γνωμοδότησης που επεξεργάστηκε ο Κ. Αρβανίτης από το Ευρωκοινοβούλιο, συζητάμε μαζί του για όλες τις εξελίξεις που αφορούν το μέλλον της εργασίας στην ψηφιακή εποχή.

-Ποιους κινδύνους για το μέλλον του κόσμου της εργασίας εγκυμονεί η λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση και η ψηφιοποίηση της παραγωγής;

Κεντρικό ρόλο στο νέο ψηφιακό περιβάλλον δεν έχει κάποια μηχανή, κάποιο υλικό κατασκεύασμα του ανθρώπου, αλλά η πληροφορία. Πληροφορία με τη μορφή data που διακινούνται στο διαδίκτυο, πληροφορία με τη μορφή ενός προγράμματος που λειτουργεί σαν να είναι το «μυαλό», μιας μηχανής, πληροφορία με τη μορφή προσωπικών δεδομένων, πληροφορία με τη μορφή του διαβόητου αλγόριθμου. Όλο αυτό το περιβάλλον δημιουργεί συνθήκες ελέγχου της πληροφορίας, αναντίστοιχες με όποια μορφή και όποια ένταση ελέγχου των μέσων παραγωγής έχουμε ζήσει μέχρι τώρα. Με άλλα λόγια, κινδυνεύουμε αυτός που ελέγχει την πληροφορία, την παραγωγή αλλά και την όδευσή της να βρεθεί με πολλαπλάσια δύναμη από αυτήν που είχαν οι τραπεζίτες και οι βιομήχανοι, ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής στις προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις. Και αυτό δεν σημαίνει μόνο μεγαλύτερη ανισότητα, σημαίνει πολύ περισσότερους αποκλεισμένους, σημαίνει όχι απλά συνθήκες κοινωνικής πόλωσης, αλλά συνταγή δυστοπίας!

Σε όλα τα παραπάνω να προσθέσουμε και τον κίνδυνο από το έλλειμμα της γνώσης. Στην τέταρτη βιομηχανική επανάσταση δεν θα υπάρχει χώρος για τον ανειδίκευτο, για αυτόν που δεν είναι εξοικειωμένος με το πληκτρολόγιο, το ποντίκι, το «έξυπνο» κινητό τηλέφωνο. Το χάσμα της γνώσης θα είναι κι αυτό πολύ πιο βαθύ, πολύ πιο καταστροφικό για την κοινωνική συνοχή. Και αν όλα αυτά αφεθούν να ρυθμιστούν από τις δυνάμεις της Αγοράς, το αποτέλεσμα για τον εργαζόμενο θα είναι χειρότερο κι από Ρωμαϊκή γαλέρα!

– Ποιες αλλαγές εκτιμάτε ότι θα φέρει η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγική διαδικασία;

Κάνετε το ίδιο λάθος που έκανα κι εγώ πριν ασχοληθούμε με τους συνεργάτες μου με το θέμα: η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι το αύριο, είναι εδώ και αλλάζει τη ζωή μας καθημερινά. Καταρχάς λοιπόν δεν μιλάμε για αλλαγές που θα έρθουν, μιλάμε για αλλαγές που συμβαίνουν ήδη και επηρεάζουν εκατομμύρια ζωές! Για παράδειγμα, σε κάποιες πλατφόρμες η τεχνητή νοημοσύνη «αξιολογεί» εργαζόμενους και «κρίνει» το εργασιακό τους μέλλον. Μπορεί αυτό να είναι αποδεκτό; Μπορεί να ρυθμιστεί; Μπορεί να «απολύει» ο αλγόριθμος;

Μιλάμε λοιπόν για μια νέα συνθήκη που ξεδιπλώνεται ήδη μπροστά μας, όπου η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να πάρει το πάνω χέρι στην παραγωγική διαδικασία και αυτός, ή αυτοί που την ελέγχουν να έχουν απόλυτο έλεγχο πάνω στις ζωές μας!

Ξέρετε, η Αριστερά βρίσκεται μπροστά σε έναν διαρκή κίνδυνο να εκπέσει σε σύγχρονο «Λουδίτη», και δεν είναι παράλογο αυτό, το νέο, και ειδικά όταν έρχεται με τέτοια ορμή είναι λογικό να τρομάζει. Ωστόσο πιστεύω πως δεν είναι εποχές για να αρνούμαστε την πρόοδο, δεν είναι ώρα δυσπιστίας απέναντι στις εξελίξεις της τεχνολογίας, αυτές θα έρθουν όσο κι αν κάποιοι προσπαθήσουν να τις σταματήσουν. Δεν πρόκειται η Αριστερά για παράδειγμα να ταυτιστεί με ακραία αντιπολιτικά κινήματα φανατικών όπως αυτά που πολεμούν το 5G με επιχειρήματα Alt-Right συνωμοσιολόγων.

Η Αριστερά όμως οφείλει να βάλει το πλαίσιο για το πώς όλα αυτά τα αναπόφευκτα τεχνολογικά άλματα θα επηρεάσουν τις ζωές μας, πώς θα προστατευτούμε εργαζόμενοι καταναλωτές από νέες αυθαιρεσίες, πώς δεν θα γίνουμε όλοι έρμαιο μιας παντοδύναμης ελίτ που θα ελέγχει πια κάθε έκφανση της ζωής μας.

– Ποιο είναι το γενικό πνεύμα που διέπει τις τροπολογίες που εισηγηθήκατε στο Ευρωκοινοβούλιο; Με ποιο τρόπο αυτές συνιστούν δικλείδες ασφαλείας για τους εργαζόμενους στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Αν μπορούσα να το συνοψίσω με τρεις λέξεις θα έλεγα «Πρώτα ο Άνθρωπος». Πρώτα ο Εργαζόμενος, ο Καταναλωτής, ο Χρήστης. Μετά η εταιρεία, η πλατφόρμα, τα κέρδη και όλα τα άλλα. Προτεραιότητα στον Άνθρωπο, όπως κάνει πάντα στην ιστορική της πορεία η Αριστερά. Προτεραιότητα στον άνθρωπο και όρια στην παντοδυναμία της Τεχνολογίας αλλά κυρίως στο Μεγάλο Κεφάλαιο, στις Big Tech εταιρείες.

Τι πετύχαμε: Στη φάση που βρισκόμαστε, πολλά και σημαντικά. Θα απαριθμήσω μερικά μόνο, καθώς σε λίγες μέρες θα είναι έτοιμο το κείμενο στην οριστική μορφή του κι εκεί θα έχουν όλοι την ευκαιρία να το διαβάσουν.

Το αίτημα για την απαγόρευση χρήσης τεχνητής νοημοσύνης σε διαδικασίες προσλήψεων.
Το αίτημα για διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης στο συνδικαλισμό.
Βελτίωση κανονισμών Υγείας και Ασφάλειας στο πλαίσιο των συνεργιών ανθρώπου-μηχανής και διασφάλιση ψυχικής ισορροπίας των εργαζομένων μέσω της παροχής στήριξης και μιας οδηγίας της ΕΕ για το εργασιακό άγχος.
Τονίζουμε επίσης ότι τα δεδομένα των εργαζομένων ανήκουν στους ίδιους, ακόμη και μετά το πέρας της εργασιακής σχέσης
Πολύ σημαντικά θεωρώ επίσης την υπενθύμιση πως το εργασιακό και κοινωνικό κεκτημένο της Ένωσης ισχύει πλήρως όσον αφορά την ΤΝ. Στο πλαίσιο αυτό, η γνωμοδότηση καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την ορθή επιβολή της νομοθεσίας σε σχέση με τις ψηφιακές υπηρεσίες προκειμένου να αποτραπεί μεταξύ άλλων η εκμετάλλευση των εργατών και η αδήλωτη εργασία.

Επαναλαμβάνει το αίτημα για νομική προστασία των εργαζομένων στις πλατφόρμες, προκειμένου να διασφαλιστούν τα εργασιακά τους δικαιώματα, ένα θέμα που η ΕΕ συζητά έντονα αυτήν την περίοδο.

– Οι τροπολογίες σας ψηφίστηκαν από σχεδόν ολόκληρο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων που εκπροσωπούνται στο Ευρωκοινοβούλιο. Πώς διαμορφώθηκε μια τέτοια ευρεία συναίνεση γύρω από το συγκεκριμένο θέμα;

Κάθε Ευρωβουλευτής είναι και η ομάδα του. Είναι οι άνθρωποι που τον βοηθούν να πλοηγηθεί στον δαίδαλο των διαδικασιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι άνθρωποι που βάζουν τους πολιτικούς στόχους στις ράγες των νομοθετικών κειμένων, οι άνθρωποι που με την επιστημοσύνη τους τον προφυλάσσουν από παγίδες και κακοτοπιές, οι άνθρωποι που με τη βαθιά τους γνώση αναδεικνύουν αθέατες όψεις. Είμαι πολύ ευτυχής που περιστοιχίζομαι από μια σειρά φίλους, συντρόφους και συνεργάτες που εργαστήκαμε όλοι πολύ σκληρά για ένα πεντάμηνο περίπου για να προκύψει αυτό το αποτέλεσμα. Ατέλειωτες συζητήσεις, πολλή δουλειά, ξενύχτια για κάποιους, υπομονή και αντοχή σε πολύωρες διαπραγματεύσεις, αυτά μας έφεραν αυτήν την επιτυχία.

Πάνω απ’ όλα όμως, στη μάχη αυτή εγώ και η ομάδα μου κατεβήκαμε οπλισμένοι με γνώση, επιχειρήματα και τεκμηρίωση.

Ξέρετε, η Αριστερά είναι μια μικρή πολιτική ομάδα, ασήμαντη στο παιχνίδι συσχετισμών που παίζουν Δεξιά και Σοσιαλδημοκράτες. Πείσαμε επειδή δουλέψαμε σκληρά με όραμα και πλήρη τεκμηρίωση.

– Η υπερψήφιση των τροπολογιών αυτών συνιστά μια νίκη για την Ευρωπαϊκή Αριστερά. Ποιες άλλες πρωτοβουλίες και σε ποια πεδία σχεδιάζετε για το προσεχές μέλλον;

Δουλεύουμε εδώ και καιρό πάρα πολύ έντονα στο πεδίο του Κράτους Δικαίου, της Δημοκρατίας και της ποιότητάς της δηλαδή. Με την κυβέρνηση Μητσοτάκη η Ελλάδα μετακινείται ταχύτατα προς Βίσεγκραντ. Όχι γεωγραφικά φυσικά. Η Δεξιά του Μητσοτάκη στο θέμα του Κράτους Δικαίου πάει τη χώρα πίσω, πιο πίσω ακόμη κι από άλλες δεξιές κυβερνήσεις του παρελθόντος. Σήμερα η Ελλάδα συγκρίνεται με χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία, έτσι όπως πάμε κι αν δεν ανακοπεί η πορεία αυτή σε λίγο καιρό θα είναι σε χειρότερη μοίρα από αυτές τις χώρες.

Δουλεύουμε όμως και στο πεδίο των εργασιακών, όπως το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης για το οποίο συζητάμε, το θέμα του Ευρωπαϊκού Κατώτατου Μισθού, το θέμα του Ευρωπαϊκού Γραφείου Επιθεώρησης Εργασίας και άλλα πεδία δράσης στα οποία πρέπει λίγο να δούμε τη συμβολή και το ρόλο της Αριστεράς όχι μόνο από θέση Άμυνας, αλλά ως εφαλτήριο αντεπίθεσης για περισσότερα δικαιώματα για τους πολλούς. Η τεχνητή νοημοσύνη που συζητάμε, για παράδειγμα, δίνει τέτοιες δυνατότητες, να βάλουμε στην ατζέντα όχι μόνο τα κέρδη, τα οφέλη για το κεφάλαιο, αλλά τις δυνατότητες που δημιουργούνται για λιγότερες ώρες εργασίας. Να διεκδικήσουμε δηλαδή για τους εργαζόμενους να απολαμβάνουν μεγαλύτερο κομμάτι της προόδου, όχι όλα για το κεφάλαιο! Ακριβώς όπως κάποτε διεκδικούσαμε καλύτερες αμοιβές, μεγαλύτερο κομμάτι της παραγόμενης υπεραξίας.

– Πόσο θωρακισμένη, ή πόσο ευάλωτη, είναι η Κομισιόν απέναντι στις πιέσεις που ενδέχεται να ασκήσει το λόμπι των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον χώρο των ψηφιακών τεχνολογιών;

Σε καμία περίπτωση όσο θωρακισμένη θα θέλαμε! Πρόσφατα, είχαμε μια άσχημη εμπειρία, για ένα άλλο καυτό εργασιακό ζήτημα, της επικείμενης ρύθμισης της τηλεργασίας, και συγκεκριμένα το αυτονόητο δικαίωμα στην αποσύνδεση, τις ώρες που ο εργαζόμενος δεν βρίσκεται εντός του εργασιακού ωραρίου του. Εκεί που όλα πήγαιναν κατ’ ευχήν, με μια ξαφνική τροπολογία-καρμπόν των εργοδοτικών αιτημάτων δόθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην Κομισιόν το σήμα αναβολής της ρύθμισης για μια τριετία, γκρεμίζοντας ουσιαστικά τις προσδοκίες των Ευρωπαίων εργαζόμενων που έχουν ανάγκη τη ρύθμιση τώρα, μέσα στις έκτακτες συνθήκες της πανδημίας.

Σκεφτείτε λοιπόν πόσο σημαντικό είναι για μας στο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης να έχουμε μια αφετηρία για την Κομισιόν κοντά στις ανάγκες της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας. Κι αυτό μπορεί να δυσκολέψει μια αρνητική εξέλιξη, γιαυτό και πιστεύουμε στη σημασία που έχει το προηγούμενο που δημιουργήθηκε με την γνωμάτευση.