Η ανισότητα στη διανομή των δημοσίων δαπανών – Πού ξοδεύει το κράτος

Η διαχρονική πρακτική του ελληνικού κράτους σ’ ό,τι αφορά στις δημόσιες δαπάνες, είναι να ρίχνει το κέντρο βάρους στην Άμυνα και να «στερεί» σημαντικούς πόρους στους κρίσιμους τομείς της Υγείας και Εκπαίδευσης. Η εικόνα δεν μεταβλήθηκε ούτε και στα μνημονιακά χρόνια για την Ελλάδα, η οποία πριν την οικονομική κρίση αλλά και μετά, διατηρεί τον μεγαλύτερο δημόσιο τομέα (ως % του ΑΕΠ) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Είναι ενθαρρυντικό, βεβαίως, το γεγονός ότι σημειώθηκε μικρή σύγκλιση στον τομέα της εκπαίδευσης το 2021, σε σχέση πάντα με τους τομείς που καρπώνονται το μεγαλύτερο μέρος των δημοσιών δαπανών. Η χώρα συνεχίζει να δαπανά υπέρογκα ποσά για τους εξοπλισμούς, ενώ την ίδια στιγμή δεν κατευθύνει τα αντίστοιχα χρήματα προερχόμενα από τον κρατικό κορβανά, για την Υγεία, την Παιδεία και την κοινωνική μέριμνα.  Αυτή η αντίφαση βρίσκεται και πάλι στoν δημόσιο διάλογο, με αφορμή το νομοσχέδιο για τα μη κρατικά πανεπιστήμια που ξεσήκωσε «θύελλα» αντιδράσεων, αλλά και τις κυβερνητικές παρεμβάσεις στον τομέα της Υγείας.

Η έρευνα της Αttica Bank και του ΙΟΒΕ για την κατανομή των δημοσίων δαπανών από το 2008 έως και το 2021 είναι αποκαλυπτική για την… ανισότητα που υφίσταται. Παράλληλα σταθερά όλα αυτά τα χρόνια αποτελεί ο περιορισμένος δημοσιονομικός χώρος λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους και της ανάγκης για συστηματικά πρωτογενή πλεονάσματα. Πρέπει, ωστόσο να υπογραμμιστεί ότι η μελέτη περιλαμβάνει και τα εξόχως δύσκολα από μακροοικονομικής και όχι μόνο άποψης χρόνια των μνημονίων, όπου ο δημοσιονομικός χώρος είχε συρρικνωθεί κυριολεκτικά.

Αυτό που προκύπτει ως «θέσφατο» από την μελέτη, είναι ότι η Ελλάδα δαπανούσε υψηλότερο ποσοστό -περισσότερο από το διπλάσιο- στην Εθνική Άμυνα. Επίσης σημαντικό μέρος των δημοσίων δαπανών διοχετεύονταν σε Συντάξεις, στις Γενικές Δημόσιες Υπηρεσίες και στα Οικονομικά, ενώ αντιθέτως «ριγμένες» ήταν η Υγεία και η Εκπαίδευση Ωστόσο, η διαφορά ήταν μεγαλύτερη το 2008 από ό,τι το 2021.

Μικρή σύγκλιση σημειώθηκε το 2021 στον τομέα εκπαίδευσης, ενώ απόκλιση σημειώθηκε στον τομέα της υγείας. Οι δαπάνες για συντάξεις αυξήθηκαν, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ενωση όσο και στην Ελλάδα σε σχέση με το 2008, αλλά αυξήθηκε και η απόκλιση της Ελλάδας από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Στοχευμένη αύξηση των δημοσίων επενδύσεων

Μια σύγκλιση με τον μέσο όρο στην Ε.Ε. στους τομείς δαπανών για οικονομικά και γενικές δημόσιες υπηρεσίες θα μπορούσε σταδιακά να απελευθερώσει σημαντικούς δημοσιονομικούς πόρους ετησίως, με ευνοϊκές συνέπειες για τους τομείς δημόσιας υγείας, εκπαίδευσης και κοινωνικής προστασίας πλην συντάξεων, όπου διαχρονικά παρατηρείται υστέρηση.

Επίσης ένα εξόχως ενδιαφέρον συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι μια στοχευμένη αύξηση των δημοσίων επενδύσεων θα μπορούσε να ενισχύσει τις συνολικές επενδύσεις τόσο άμεσα όσο και έμμεσα.