Γιατί ο EastMed υψώνει ασπίδα προστασίας στην Ελλάδα

Ασπίδα προστασίας της Ελλάδας σε μια κρίσιμη και ιδιαίτερα “θορυβώδη” περίοδο στα ελληνοτουρκικά και τους περιφερειακούς ανταγωνισμούς που εγκυμονούν κινδύνους, υψώνει η υπογραφή της συμφωνίας Μητσοτάκη, Αναστασιάδη, Νετανιάχου για την κατασκευή του αγωγού EastMed, όπως αποτυπώθηκε και στις δηλωτικές προθέσεων στρατηγικής σύμπλευσης ανακοινώσεις των τριών ηγετών στο Ζάππειο Μέγαρο.

Η δυναμική της συμφωνίας που καθιστά την Ελλάδα αναβαθμισμένο ενεργειακό παίκτη στην περιοχή, κυοφορώντας όχι μόνον γεωπολιτικά αλλά και οικονομικά κέρδη εξόχως σημαντικά για τη χώρα, καταγράφεται και στην οργή με την οποία υποδέχθηκε η Άγκυρα την είδηση της κατασκευής του αγωγού που θα συνδέσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με την ευρωπαϊκή αγορά μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας.

“Ειρηνευτικό” μήνυμα

Τα μηνύματα, άλλωστε, από τη σύναψη της Συμφωνίας των τριών για τον EastMed είναι κοινά και πολυεπίπεδα, με το βλέμμα στραμμένο, μεταξύ άλλων, και στην Άγκυρα. Μητσοτάκης, Νετανιάχου και Αναστασιάδης (εν αναμονή και της προσάρτησης στη Συμφωνία και της Ιταλίας), διαμήνυσαν ότι η συνεργασία τους όχι μόνον δεν αποκλείει και δεν διαταράσσει έτερες περιφερειακές συνεργασίες αλλά, αντιθέτως, τις ενδυναμώνει, για όσους επιθυμούν να τις σφυρηλατήσουν, με σεβασμό σε κανόνες καλής γειτονίας και διεθνούς δικαίου.

Κοινώς, οι ηγέτες από το Ζάππειο έστειλαν μήνυμα “ειρηνευτικό” για την κατασκευή του αγωγού που δεν στοχεύει σε αποκλεισμούς περιφερειακών δυνάμεων ή όξυνση τεταμένων πνευμάτων. Υπό τον κοινό ασφαλώς όρο ότι καταπάτηση διεθνών κανόνων και αντικατάστασή τους από το δίκαιο του ισχυρού και δημιουργίας τετελεσμένων καταπώς ορέγεται ο Ερντογάν, δεν πρόκειται να γίνει ανεκτή.

Αναβάθμιση

Στον απόηχο των υπογραφών που έπεσαν παρουσία των ηγετών Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για την ιστορική συμφωνία, η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ και η επικείμενη συνάντησή του με τον Ντόναλντ Τραμπ, την προσεχή εβδομάδα, εμβαθύνει έτι περαιτέρω την κρισιμότητα του τετ-α-τετ μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Αμερικανό πρόεδρο. Και τούτο γιατί στο πλαίσιο της ανάδειξης της Ελλάδας ως βασικού εταίρου των ΗΠΑ, είναι σημαντική και η αναβάθμιση των σχέσεων με το Ισραήλ – ομοίως παραδοσιακό εταίρο των ΗΠΑ.

Ο ενισχυμένος ρόλος της Ελλάδας, ως δύναμη σταθερότητας, εκφράζεται εξάλλου και στον ενεργειακό τομέα, καθώς η χώρα μας αποτελεί πλέον μέρος και του ενεργειακού σχεδιασμού των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή. Σημειώνεται ότι λίγες ημέρες πριν από την υπογραφή της συμφωνίας για τον αγωγό EastMed στην Αθήνα, ψηφίστηκε στις ΗΠΑ η EastMed Act η οποία αποτελεί πλέον νόμο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, και αφορά την εταιρική σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Eίναι ένας νόμος που προστατεύει ουσιαστικά τη μεταφορά αερίου από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου, μέσω της Ελλάδας προς την Ευρώπη.

Με την ενσωμάτωση της EastMed Act στον προϋπολογισμό της γενικής κυβέρνησης των ΗΠΑ, ο αγωγός EastMed θεωρείται πλέον και με την αμερικανική “βούλα” ως ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα της Δύσης. Στο νομοσχέδιο που πέρασε από το Κογκρέσο συμπεριλαμβάνονται διατάξεις στήριξης της Ελλάδας και της Κύπρου και διατάξεις κατά της Τουρκίας, σχετικές με το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35 και των ρωσικών συστημάτων S-400.

Οι διατάξεις στήριξης της Ελλάδας και της Κύπρου αφορούν την άρση του αμερικανικού εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύπρο, την ίδρυση ενεργειακού κέντρου συνεργασίας ανάμεσα στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στο Ισραήλ και των υπόλοιπων χωρών που θα αναμειχθούν στον EastMed και στην παρακολούθηση των επικίνδυνων και κακόβουλων δραστηριοτήτων στην ανατολική Μεσόγειο.

O ρόλος Τραμπ

Οι προεδρικές ενστάσεις που διατυπώθηκαν έχουν να κάνουν περισσότερο με θέματα δικαιοδοσίας και διάκρισης των εξουσιών μεταξύ του Κογκρέσου και του Λευκού Οίκου, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι το Κογκρέσο προσπαθεί να επιβάλλει πολιτικές σε ζητήματα που αποτελούν αποκλειστικά δικό του δικαίωμα.

Η συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας (MDCA) Ελλάδας-ΗΠΑ, προβλέπει τη χρήση μέρους των υποδομών στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, αλλά θα χρησιμοποιηθεί και για τις εισαγωγές υγροποιημένου αμερικανικού φυσικού αερίου μέσω της προωθούμενης κατασκευής πλωτού σταθμού αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Το γεγονός αυτό συμβάλλει επίσης στην αναβάθμιση του ρόλου της Ελλάδας στην ενεργειακή σκακιέρα των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης. Οι εταιρείες Gastrade και Gaslog έχουν ήδη δρομολογήσει τη λειτουργία πλωτού σταθμού επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης.

Η στάση της Ιταλίας

Την ίδια στιγμή, σε κρίσιμο παράγοντα για την υλοποίηση της κατασκευής του EastMed αναδεικνύεται εκ των πραγμάτων η Ιταλία, με τη γείτονα να λειτουργεί προς το παρόν αμήχανα, λόγω των εγγενών της εσωτερικών κυβερνητικών αντιφάσεων.

Καταρχάς, ο Ιταλός υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης, Στέφανο Πατουανέλι, με επιστολή του προς τον Έλληνα υπουργό Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κωστή Χατζηδάκη εξέφρασε “τις θερμότερες ευχές του για την επιτυχία της πρωτοβουλίας, την οποία η Ιταλία συνεχίζει να στηρίζει, στο πλαίσιο ευρωπαϊκών σχεδίων κοινού ενδιαφέροντος, δεδομένου ότι στο μέλλον, ο αγωγός EastMed μπορεί να συνδεθεί με τον αγωγό φυσικού αερίου Ποσειδών, που συνδέει Ελλάδα-Ιταλία και, μολονότι αυτό είναι πιο δύσκολο, με τον αγωγό TAP, βορειότερα.

Ο ιταλικός τύπος (“La Stampa”), ωστόσο, υπενθυμίζει πως αναφορικά με τις δυο ενεργειακές υποδομές έχουν εκφραστεί αντιρρήσεις από μέρους του Κινήματος Πέντε Αστέρων, το οποίο συγκυβερνά την Ιταλία με το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα.

Στο ίδιο πλαίσιο, τονίζεται πως η διαδρομή του αγωγού EastMed αψηφά τη συμφωνία της Άγκυρας με την Τρίπολη, με την οποία η Τούρκοι θεωρούν ότι διαθέτουν (χωρίς καμία νομική βάση) την κυριαρχία επί των υδάτων που θα διασχίσει η υποθαλάσσια αυτή ενεργειακή υποδομή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τα επιχειρήματα της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Κύπρου (αλλά και του Ισραήλ) έναντι της Τουρκίας.

H ατζέντα Μητσοτάκη στις ΗΠΑ

Η ανάδειξη της Ελλάδας, ως του βασικού παράγοντα σταθερότητας στα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, ως του κέντρου της περιοχής και ως του πλέον αξιόπιστου συμμάχου των ΗΠΑ, είναι ο σκοπός της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσινγκτον. ΄Ηδη οι κινήσεις που έχουν γίνει σε πολλά επίπεδα τους τελευταίους μήνες έχουν “στρώσει το χαλί” για την εμβάθυνση αυτής της σχέσης, η οποία θα επισφραγιστεί στη διάρκεια των συναντήσεων που θα έχει ο πρωθυπουργός.

Στην ατζέντα των συνομιλιών βρίσκεται (και) η ενίσχυση της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας σε συνεργασία με τις HΠΑ μέσω και της αναβάθμισης των F16 ενώ στο τραπέζι των συνομιλιών θα τεθεί και η προοπτική αγοράς F35 καθώς και η συμπαραγωγή drones.

Συναντήσεις με επενδυτές

Η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη θα έχει και σημαντική οικονομική διάσταση. Ο πρωθυπουργός θα έχει συνάντηση την Τετάρτη με επενδυτές, οι οποίοι βλέπουν ήδη την Ελλάδα με άλλο μάτι κι εκδηλώνουν αυξημένο ενδιαφέρον για τη χώρα ενώ κάποιοι, όπως η Blackstone, έχουν ήδη ξεκινήσει τις επενδύσεις στη χώρα.

Σημαντικά θετικά μηνύματα θα προκύψουν και από τη συνάντηση του πρωθυπουργού με την Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα.

Σημαντικό μέρος του προγράμματος του πρωθυπουργού αφορά τις επαφές του με την ομογένεια. Το ταξίδι στις ΗΠΑ ξεκινά με επίσκεψη στο Tarpon Springs της Φλόριντα, μια πόλη που δημιουργήθηκε από Έλληνες (κυρίως από την Κάλυμνο και τα Δωδεκάνησα).

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα παρακολουθήσει την τελετή Αγιασμού των Υδάτων, στην οποία θα είναι επίσης παρών ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος. Ο πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος θα μιλήσουν σε εκδήλωση της ομογένειας, στην οποία ο Κυρ. Μητσοτάκης προσέρχεται έχοντας ικανοποιήσει ένα αίτημα δεκαετιών της ομογένειας, που αφορά την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού. Να σημειωθεί ότι το Tarpon Springs, είχε επισκεφθεί σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα, στις 30 Ιανουαρίου 1922, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Τα οικονομικά και διπλωματικά οφέλη της συμφωνίας

Σημαντικά οικονομικά οφέλη για τη χώρα μας συνοδεύουν τον αγωγό που θα συνδέσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου με την ευρωπαϊκή αγορά μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας.

Σε αμιγώς οικονομικό πεδίο, η Ελλάδα θα επωφεληθεί από την παραγωγή, μεταφορά και διανομή φυσικού αερίου ενώ κέρδη θα καταγραφούν και στο μέτωπο της περιβαλλοντικής πολιτικής, καθώς ο EastMed θα διευκολύνει τη μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλών εκπομπών ρύπων με μεταβατικό καύσιμο το φυσικό αέριο.

Ο αγωγός προβλέπεται να είναι μια συμπληρωματική λύση μεταφοράς των αποθεμάτων φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, εφόσον επιβεβαιωθούν στην πράξη οι εκτιμήσεις για ανακτήσιμα αποθέματα φυσικού αερίου ύψους 10 τρισ. κυβικών μέτρων στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα αναδειχθεί σε μία από τις κύριες πηγές ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης, καλύπτοντας στο μέλλον έως και το 10% των ετήσιων αναγκών της σε φυσικό αέριο.

Κοιτάσματα

Ο αγωγός προορίζεται να αξιοποιήσει μέρος των μεγάλων ανακαλύψεων φυσικού αερίου σε Ισραήλ, Κύπρο, Αίγυπτο, προκειμένου να τροφοδοτήσει με ενέργεια την ευρωπαϊκή αγορά, δημιουργώντας έναν καινούριο ενεργειακό διάδρομο, τον περίφημο East Mediterranean Energy Corridor, που θα συμπληρώσει τις δύο υφιστάμενες διαδρομές, τη βόρεια και τη νότια.

Οι επαΐοντες αναφέρουν πως η προώθηση του αγωγού EastMed είναι άμεσα συνυφασμένη με την οικονομική αλλά και πολιτική σημασία των κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Καθώς σήμερα η Ευρώπη καταναλώνει πάνω από 400 δισ. κυβικά μέτρα, με αυξητικό ρυθμό, οι εντός Ε.Ε. πηγές ενέργειας φθίνουν ενισχύοντας την εξάρτηση από εισαγωγές. Ο αγωγός TAP σε συνδυασμό με τον αγωγό EastMed αλλά και τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB δυνητικά μπορούν να καλύψουν ένα μέρος των αναγκών σε ενέργεια της Ευρώπης, διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας και ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια.

Έτσι, ο EastMed δημιουργεί έναν νέο διάδρομο ενεργειακής τροφοδοσίας, τον East Mediterranean Energy Corridor, όπως αναφέρθηκε, ενώνοντας την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά κοιτάσματα, με τη “διψασμένη” για ενέργεια αγορά της Ευρώπης.

Με δεδομένη τη μεγάλη εξάρτηση από εισαγωγές τρίτων προμηθευτών (Ρωσία, Νορβηγία και Αλγερία) είναι σαφές ότι ο νέος ενεργειακός διάδρομος τροφοδοσίας για την Ε.E. μπορεί στο μέλλον να συμπληρώσει τις δύο άλλες διαδρομές τη βόρεια (Nothern) και τη νότια (Southern) ενεργειακή διαδρομή (Energy Corridor).

ΔΕΠΑ – Εdison

Η κοινοπραξία που προωθεί το έργο του EastMed είναι η IGI Poseidon, η κοινή εταιρεία της ΔΕΠΑ (50%) με την Edison (50%). Ο αγωγός έχει ήδη ενταχθεί στη λίστα των έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI) της ΕΕ, για τα οποία παρέχονται κοινοτικές χρηματοδοτήσεις.

Ο EastMed με προβλεπόμενο μήκος 1.900 χιλιομέτρων θα ξεκινά από τα κοιτάσματα στη Μεσόγειο και θα κατευθύνεται αρχικά προς την Κύπρο, στη συνέχεια προς την Κρήτη και την Πελοπόννησο και από εκεί προς την Ιταλία ή τα Βαλκάνια, με αρχική χωρητικότητα 10 δισ. κυβικά μέτρα. Η βασική παράμετρος που θα καθορίσει τη χωρητικότητα συνδέεται με την πιθανή ανακάλυψη κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης τα οποία θα διοχετευθούν μέσω του ίδιου αγωγού προς την Ευρώπη. Το ύψος της επένδυσης εκτιμάται από 5,22 έως 5,94 δισ. ευρώ ανάλογα με τη μεταφορική ικανότητα που θα επιλεγεί.