Γιατί κάποιοι καύσωνες είναι πιο θανατηφόροι από άλλους;

Ο καύσωνας που έσπασε ρεκόρ στην Ευρώπη τον περασμένο μήνα είδε την Αγγλία και την Ουαλία να καταγράφουν σχεδόν 1.700 επιπλέον θανάτους σε μόλις μία εβδομάδα, σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, ενώ η Πορτογαλία και η Ισπανία μέτρησαν άλλους 1.700. Τα στοιχεία, τα οποία πιθανότατα θα αλλάξουν καθώς γίνεται συνεχής ενημέρωση των αρχείων, δίνουν μια πρώτη εικόνα για τους θανάτους που σχετίζονται με την ακραία ζέστη καθώς οι θερμοκρασίες από το Λονδίνο έως τη Μαδρίτη έφτασαν σχεδόν τους 40 βαθμούς Κελσίου και σε κάποιες περιπτώσεις τους ξεπέρασαν.

Τα στοιχεία για την Αγγλία και την Ουαλία που δημοσιεύθηκαν σήμερα από το Γραφείο Εθνικής Στατιστικής της Βρετανίας περιλαμβάνουν τους καταγεγραμμένους θανάτους κατά τη διάρκεια των 16-22 Ιουλίου έναντι των αναμενόμενων για την ίδια περίοδο, με βάση τους μέσους όρους θνησιμότητας 5 ετών. Ο απολογισμός για την Ιβηρική Χερσόνησο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι επίσης προσωρινός. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι τα στοιχεία του Ιουλίου δεν πλησίαζαν καθόλου τους 70.000 θανάτους που προκλήθηκαν από τη ζέστη κατά τη διάρκεια του καύσωνα το 2003. Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει των αριθμών των θανάτων σε συνθήκες ακραίας ζέστης;

Ο χρόνος και η περιοχή

Το πότε και πού χτυπάει ένας καύσωνας έχει σημασία. Ο καύσωνας του 2003 ενέσκηψε τις δύο πρώτες εβδομάδες του Αυγούστου, κλείνοντας επιχειρήσεις, αφανίζοντας καλλιέργειες και προκαλώντας ανυδρία. Η περιφέρεια του Παρισιού ένιωσε τις επιπτώσεις περισσότερο. Οι καύσωνες είναι πιο έντονοι στις πόλεις καθώς το σκυρόδεμα και η άσφαλτος απορροφούν και συγκρατούν τη θερμότητα. Η κορύφωση των θερμοκρασιών συνέπεσε με την παραδοσιακή περίοδο των διακοπών, όταν πολλά παιδιά ήταν εκτός σχολείου και οικογένειες σε διακοπές, σε ορισμένες περιπτώσεις αφήνοντας πίσω τους ηλικιωμένους συγγενείς. Από τους σχεδόν 15.000 ανθρώπους που πέθαναν στη Γαλλία, περισσότεροι από 11.000 ήταν άνω των 75 ετών. «Πολλοί άνθρωποι αποχαιρέτησαν τη γιαγιά που καθόταν στο σπίτι της και πήγαν διακοπές», είπε ο Μάθιου Χούμπερ, παγκόσμιος ειδικός στο θερμικό στρες στο Πανεπιστήμιο Purdue. “Κανονικά, θα υπήρχαν άνθρωποι που θα τους τσέκαραν», προσέθεσε. Οι γιατροί ήταν επίσης σε διακοπές. «Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης δεν ήταν τόσο προετοιμασμένες και δεν είχαν ανθρώπους σε ετοιμότητα», δήλωσε η Ματίλντ Πασκάλ, ερευνήτρια της Γαλλικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας. Η Γαλλία βρίσκεται τώρα στον τρίτο καύσωνα του καλοκαιριού του 2022..

Η προσαρμογή

Μετά την καταστροφή του 2003, πολλές ευρωπαϊκές χώρες δημιούργησαν σχέδια δράσης για τον καύσωνα και άρχισαν να εκδίδουν έγκαιρες προειδοποιήσεις. Οι ειδικοί λένε ότι η προετοιμασία για υπερβολική ζέστη μπορεί να σώσει ζωές. «Περισσότεροι άνθρωποι ξέρουν τι να κάνουν ως απάντηση σε ένα κύμα καύσωνα», δήλωσε η Κλόι Μπριμικόμπ, ερευνήτρια του καύσωνα στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στη Βρετανία.

Αλλά ορισμένες χώρες είναι απλώς καλύτερα εξοπλισμένες από άλλες: σχεδόν το 90% των σπιτιών στις ΗΠΑ διαθέτουν κλιματισμό, σε σύγκριση με μόλις 20% των ευρωπαϊκών νοικοκυριών, σύμφωνα με ομοσπονδιακά στατιστικά στοιχεία των ΗΠΑ. Αλλά η τεχνολογία δεν μπορεί πάντα να βοηθήσει. Φέτος, οι Παλαιστίνιοι που ζουν στην πολυπληθή Λωρίδα της Γάζας βιώνουν έναν έντονο καλοκαιρινό καύσωνα που έχει επιδεινωθεί από τις διακοπές ρεύματος που διαρκούν ακόμα και 10 ώρες την ημέρα.

Σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού των ΗΠΑ ήταν σε συναγερμό για ζέστη τον περασμένο μήνα, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για πιο ακραία ζέστη αυτόν τον μήνα. Οι άνθρωποι που ζουν σε φτωχότερες κοινότητες και οι άστεγοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Κατά τη διάρκεια του καύσωνα του περασμένου έτους στο Φοίνιξ της Αριζόνα, 130 από τους 339 ανθρώπους που πέθαναν ήταν άστεγοι, δήλωσαν τοπικοί υγειονομικοί αξιωματούχοι. Ορισμένες πόλεις των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένου του Φοίνιξ, έχουν προσλάβει «αξιωματικούς ζέστης» για να βοηθήσουν τις κοινότητες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, μοιράζοντας μπουκάλια νερού ή καθοδηγώντας τους ανθρώπους σε κλιματιζόμενα κέντρα ψύξης. «Ο κίνδυνος θανάτου που σχετίζεται με τη ζέστη μεταξύ των μη προστατευμένων γειτόνων μας είναι 200 ​​έως 300 φορές υψηλότερος από τον υπόλοιπο πληθυσμό», δήλωσε ο υπεύθυνος ζέστης του Φοίνιξ, Ντέιβιντ Χοντούλα.

Η αντοχή του οργανισμού

Οι άνθρωποι που ζουν σε χώρες με ζεστό καιρό έχουν συνήθως εγκλιματιστεί σε συνθήκες μεγάλων θερμοκρασιών. Καθώς ένα άτομο εκτίθεται επανειλημμένα σε αυτές, αναπτύσσει χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό και θερμοκρασία του πυρήνα του σώματος με την πάροδο του χρόνου, βελτιώνοντας την ανοχή του. Έτσι, η θερμοκρασία στην οποία οι άνθρωποι αρχίζουν να πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία, όπως και η σχετική «Ελάχιστη θερμοκρασία θνησιμότητας» (MMT) όταν όλοι οι θάνατοι από φυσικά αίτια φτάνουν στο χαμηλότερο σημείο τους.

“Εάν ζείτε στην Ινδία, το MMT είναι πολύ υψηλότερο από ό,τι αν βρίσκεστε στο Ηνωμένο Βασίλειο”, είπε ο Huber. Πρόσφατη έρευνα δείχνει επίσης ότι το MMT μιας περιοχής μπορεί να αυξηθεί καθώς αυξάνεται η θερμότητα. Για κάθε αύξηση κατά 1 C στις μέσες θερμοκρασίες το καλοκαίρι στην Ισπανία μεταξύ 1978 και 2017, για παράδειγμα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν αύξηση 0,73 C στο MMT, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο στο περιοδικό Environmental Research Letters. Αλλά με πολλά ακόμα άγνωστα σχετικά με την ακραία ζέστη και την ανθρώπινη αντοχή, οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι εάν οι αλλαγές που βλέπουν στο MMT με την πάροδο του χρόνου μπορεί επίσης να σχετίζονται με το ότι οι άνθρωποι είναι περισσότερο ενήμεροι για τους κινδύνους ή καλύτερα εξοπλισμένοι για να τους αντιμετωπίσουν. «Υπάρχουν πολλές πιθανές εξηγήσεις και ακόμα δεν γνωρίζουμε ποια είναι η πιο σημαντική αιτία», παραδέχεται ο Huber.