Γ. Ασσαέλ: Η Ελλάδα δεν είναι πλέον απλός παρατηρητής στον διεθνή διάλογο για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Το αισιόδοξο μήνυμα ότι «στην Ελλάδα γίνονται πράγματα» αποκόμισε ο ερευνητής Γιάννης Ασσαέλ από τη διαδικασία διεκδίκησης και υλοποίησης του εργοστασίου Τεχνητής Νοημοσύνης «Pharos», ενός από τα πρώτα επτά που δημιουργούνται στην Ευρώπη. Όπως λέει σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η δημιουργία του «Pharos» αποτέλεσε για τον ίδιο μοναδική εμπειρία: «έζησα κάποιες από τις πρώτες συζητήσεις μέχρι και την υλοποίησή του μέσα σε μόλις λίγους μήνες, κάτι που μου μετέφερε το αισιόδοξο μήνυμα ότι στην Ελλάδα “γίνονται πράγματα”. Ο “Pharos” θα ενισχύσει το ήδη ανθηρό οικοσύστημα των start-up στη χώρα μας, και παράλληλα, ο υπερυπολογιστής “Δαίδαλος” θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο σε όλα, αυτά τα επόμενα χρόνια» λέει ο Γιάννης Ασσαέλ, ο οποίος έχει συμπεριληφθεί στην ευρωπαϊκή λίστα του περίφημου ΜΙΤ με τους διακεκριμένους εφευρέτες κάτω των 35 ετών, για την προσφορά του στο πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) και της Μηχανικής Μάθησης, προς όφελος του πολιτισμού και του ανθρώπου.

Ο Έλληνας επιστήμονας, που αποτελεί τον εθνικό εκπρόσωπο της Ελλάδας στο Global Partnership on Artificial Intelligence (GPAI- Παγκόσμια Συνεργασία για την Τεχνητή Νοημοσύνη) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και εργάζεται ως επιστήμονας-ερευνητής σε ένα από τα κορυφαία ερευνητικά εργαστήρια του πλανήτη, θα συμμετάσχει στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που φέτος συμπληρώνει 10 χρόνια παρουσίας και θα διεξαχθεί από τις 9 ως τις 12 Απριλίου 2025, στους Δελφούς.

Κατά τον Γιάννη Ασσαέλ, η Ελλάδα δεν είναι πλέον απλός παρατηρητής στον διεθνή διάλογο για την Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά ενεργό μέλος. Όπως λέει, η αίσθηση που αποκομίζει συμμετέχοντας σε αυτόν τον διάλογο είναι ότι το διεθνές προφίλ της Ελλάδας αναβαθμίζεται συνεχώς, και οι τεχνικές παρεμβάσεις της χώρας λαμβάνουν ιδιαίτερα θετικά σχόλια: «Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει συντονισμένη και ουσιαστική προσπάθεια ένταξης της Ελλάδας στον διεθνή διάλογο. Η συμμετοχή μας στο AI Board της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η ένταξή μας στο GPAI το 2024, είναι ορόσημο αυτής της προσπάθειας που είχε σκιαγραφήσει η Εθνική Στρατηγική για την ΤΝ» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα κι εξηγεί πως το GPAI αποτελεί πολυμερή, διακρατική πρωτοβουλία, που περιλαμβάνει 44 χώρες-μέλη. Συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες από τον ακαδημαϊκό χώρο, τη βιομηχανία, την Κοινωνία των Πολιτών και τις κυβερνήσεις, υποστηρίζοντας την έρευνα και τις εφαρμοσμένες δραστηριότητες σε θέματα υψηλής σημασίας, που σχετίζονται με την ΤΝ. «Πρόσφατα εκλέχτηκα στη Συντονιστική Επιτροπή του GPAI. Συμμετέχουμε ενεργά στις ομάδες εργασίας, συνδιαμορφώνουμε προτάσεις και πολιτικές, μοιραζόμαστε την τεχνογνωσία μας και μαθαίνουμε από τις βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών» συμπληρώνει.

Η Ελλάδα «κέρδισε» το Pharos και «χτίζει» τον υπερυπολογιστή Δαίδαλο, δίνοντας και πρακτική υπόσταση στην επιβίβασή της στο «τρένο» της Τεχνητής Νοημοσύνης. Τι σημαίνουν επενδύσεις όπως αυτές για τη χώρα, τους ερευνητές και τις startups της; Είναι επαρκείς; Γενικά, σε ποια πεδία μπορεί να επενδύσει -με βάση το ιδιαίτερο προφίλ της- η Ελλάδα, ώστε να παραμείνει πάνω στο «τρένο»; Σύμφωνα με τον γεννηθέντα το 1991 Θεσσαλονικιό ερευνητή, η ερευνητική δραστηριότητα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας στις παγκόσμιες εξελίξεις: «Στον τομέα της ΤΝ, η ισχυρή υπολογιστική ισχύς αποτελεί καταλυτικό παράγοντα – είναι κάτι εμφανές για όποιον έχει επαφή με την εκπαίδευση μεγάλων συστημάτων ΤΝ. Μέχρι πρότινος, υπήρχε η άποψη ότι η υπολογιστική ισχύς είναι απαραίτητη κυρίως για την εκπαίδευση των συστημάτων ΤΝ. Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό διαπιστώνουμε ότι είναι καθοριστική και κατά τη λειτουργία τους (inference), επιτρέποντάς τους, για παράδειγμα, να εκτελούν πιο σύνθετους συλλογισμούς ή να προσομοιώνουν και να αξιολογούν διαφορετικές πιθανές εκβάσεις στις απαντήσεις τους» επισημαίνει και προσθέτει ότι είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι, πέρα από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα, έχουν πλέον εγκατασταθεί στη χώρα μας ερευνητικές ομάδες από κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας, όπως οι Tesla, Meta, NVIDIA, Samsung και «το παράδειγμά τους θα ακολουθήσουν και άλλες».

Η σταθερή «κυκλοφορία» ταλέντου και γιατί η φιλοσοφική παρακαταθήκη της Ελλάδας είναι σημαντική στην εποχή της ΤΝ
Μεγάλες εταιρείες όπως αυτές που ήδη ανέφερε, αλλά και άλλες, όπως οι Pfizer και Chubb, έχουν δημιουργήσει ή εξαγγείλει hubs στην Ελλάδα, αξιοποιώντας το υψηλό επίπεδο του ανθρώπινου ταλέντου στη χώρα. Είναι όμως αυτό επαρκές; Τι θα πρέπει να αλλάξει στα οικοσύστημα έρευνας και καινοτόμου επιχειρηματικότητας, ώστε να έχουμε brain gain, και στα ελληνικά πανεπιστήμια, ώστε να καλύπτονται πιο εύστοχα οι ανάγκες της αγοράς; ρωτήσαμε τον ερευνητή. «Είναι απαραίτητο να υπάρχει μια σταθερή “κυκλοφορία” ταλέντου, συμπεριλαμβανομένης της εκροής ατόμων που αναζητούν ευκαιρίες εκπαίδευσης και εργασίας στο εξωτερικό. Έτσι, το ταλέντο αυτό εξελίσσεται, καθώς αποκτά νέες παραστάσεις και εμπειρίες, τις οποίες μπορεί στη συνέχεια να αξιοποιήσει προς όφελος της χώρας του, είτε ως μέλος της διασποράς είτε επιστρέφοντας. Είναι ένας τρόπος εξέλιξης» σημειώνει.

Προσθέτει όμως ότι η εκροή αυτή πρέπει να εξισορροπείται από αντίστοιχη εισροή ταλέντου, «και τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια βελτίωση προς αυτή την κατεύθυνση. Περαιτέρω βελτίωση μπορεί να γίνει με την ενίσχυση του εγχώριου οικοσυστήματος καινοτομίας: μέσω της υποστήριξης της επιχειρηματικότητας με έμφαση στην έρευνα, της βελτιωμένης πρόσβασης σε χρηματοδότηση, της απλούστευσης διαδικασιών και της προσέλκυσης ταλέντου από το εξωτερικό π.χ., με tech visas – η Γαλλία είναι ένα δυναμικό παράδειγμα. Παράλληλα, σε μια εποχή που ο ιδιωτικός τομέας έχει προβάδισμα στην έρευνα στην ΤΝ, η προσέλκυση διεθνών ερευνητικών ομάδων και η διασύνδεσή τους με τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι απαραίτητη για την ανατροφοδότηση του οικοσυστήματος και την ενίσχυση του νέου ταλέντου. Ορισμένες από αυτές τις προτάσεις περιλαμβάνονται και στην πρόσφατη Εθνική Στρατηγική για την ΤΝ, με στόχο την υλοποίησή τους τα επόμενα χρόνια» επισημαίνει, ενώ στο ερώτημα αν η Ελλάδα διαθέτει αρκετά κέντρα δεδομένων (data centers) και ενεργειακές πηγές, για να τροφοδοτήσει τις ανάγκες της ΤΝ, απαντά πως με στόχο την ενεργειακή αυτονομία από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας η Ελλάδα μπορεί να γίνει είναι μια ελκυστική επιλογή για επενδύσεις σε data centers.

Θα μπορούσε η Ελλάδα, αξιοποιώντας την παρακαταθήκη της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, να εξελιχθεί σε παγκόσμιο κέντρο όσον αφορά την ηθική και τον κώδικα δεοντολογίας της τεχνητής νοημοσύνης; «Ο κλάδος της ΤΝ μου κέντρισε το ενδιαφέρον από την πρώτη στιγμή, διότι μας ωθεί να αναμετρηθούμε με θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα εδώ και χιλιετίες και να προσδιορίσουμε συλλογικούς στόχους. Ως Έλληνες, είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι για την πολιτιστική μας κληρονομιά και αξιοποιώντας αυτό το υπόβαθρο, μια από τις ιδέες που έχουν διατυπωθεί είναι η μονιμοποίηση ενός ετήσιου παγκόσμιου διαλόγου στην Ελλάδα, με αντικείμενο την ηθική της ΤΝ» λέει.

Αναζητώντας τη χρυσή τομή στην ΕΕ
Η Ευρώπη είναι πρωτοπόρα στη ρύθμιση της ΤΝ, κάτι απόλυτα αναγκαίο, αλλά βραδυπορεί σε άλλα πεδία. Η βασική κριτική είναι ότι δεν έχει βρει τη σωστή ισορροπία μεταξύ ρύθμισης και ενθάρρυνσης της επιχειρηματικής ανάπτυξης στο πεδίο της ΤΝ. Τι πρέπει να προσέξουμε στην Ευρώπη για να μη μείνουμε πίσω στην εποχή της ΤΝ; «Η ΕΕ, με το AI Act, έχει αναμφίβολα υιοθετήσει μια πρωτοπόρα στάση παγκοσμίως στη ρύθμιση της ΤΝ, θέτοντας τον άνθρωπο και τα θεμελιώδη δικαιώματα στο επίκεντρο. Βραχυπρόθεσμα, είναι ιδιαίτερης σημασίας για το μέλλον της ΕΕ να βρεθεί η χρυσή τομή: ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που προστατεύει τους πολίτες από κακόβουλες χρήσεις, αλλά χωρίς να πνίγει την έρευνα και την καινοτομία. Μακροπρόθεσμα, η διαρκής ενημέρωσή του θα είναι καθοριστική, έτσι ώστε να ακολουθεί τις ταχύρρυθμες εξελίξεις του κλάδου – κάτι το οποίο δεν θα είναι εύκολο, καθώς ακόμη και σε ατομικό επίπεδο αναγκάζομαι να διαβάζω μεγάλο όγκο επιστημονικών άρθρων κάθε εβδομάδα, προκειμένου να παραμείνω ενήμερος» σημειώνει και συμπληρώνει πως απαιτείται παράλληλα η διαρκής εκπαίδευση και εξέλιξη των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαία η συμβολή οικονομολόγων και άλλων κοινωνικών επιστημόνων για την ανάλυση των επερχόμενων αλλαγών και τον σχεδιασμό της κατάλληλης προετοιμασίας.

Ποιον ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η διεθνής συνεργασία στην ορθολογική ανάπτυξη της ΤΝ, στο πλαίσιο οργανισμών και φορέων όπως το Global Partnership on AI; «Το GPAI, μεταξύ άλλων, προωθεί την υπεύθυνη και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη και χρήση της ΤΝ, διευκολύνει την ανταλλαγή γνώσης, ενθαρρύνει τη διεθνή σύγκλιση σε κοινές αρχές, πρότυπα και βέλτιστες πρακτικές (ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση δεδομένων) και υποστηρίζει τη διεξαγωγή έρευνας σε κρίσιμα θέματα, όπως το μέλλον της εργασίας, η καινοτομία και η διακυβέρνηση δεδομένων» υπογραμμίζει.

Τεχνητή Νοημοσύνη, δημοκρατία και ψηφιακή ευεξία
Κατά τον ‘Ελληνα επιστήμονα, ορισμένα από τα ζητήματα άμεσης σημασίας σε ό,τι αφορά την τεχνολογία και την ΤΝ είναι τα εξής: καταρχάς, πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε την εμπιστοσύνη στο ψηφιακό περιεχόμενο; Μήπως ανήκουμε στην τελευταία γενιά που θεωρούσε την αυθεντικότητα μιας εικόνας ή ενός βίντεο δεδομένη; Παράλληλα, τίθεται το ερώτημα εάν η υπάρχουσα νομοθεσία επαρκεί για την αντιμετώπιση της κακόβουλης χρήσης των deep fakes. Από επιστημονικής σκοπιάς, κάθε πρόβλημα αποτελεί πρόκληση προς επίλυση, και ήδη διερευνώνται τεχνικές λύσεις, όπως η υδατογράφηση (watermarking) και ακόμα καλύτερα οι ψηφιακές υπογραφές, προκειμένου να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη μας στο περιεχόμενο» γνωστοποιεί.

Άλλα σημαντικά θέματα περιλαμβάνουν τη δημοκρατικοποίηση της πρόσβασης στην υπολογιστική ισχύ – η οποία, όπως βλέπουμε τους τελευταίους μήνες, είναι καθοριστική όχι μόνο για την εκπαίδευση των συστημάτων αλλά και για την αποδοτικότερη λειτουργία (inference) τους. Το ίδιο σημαντική είναι και η διαχείριση της κατανεμημένης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μεγάλων γλωσσικών μοντέλων από πολλούς χρήστες μέσω διαδικτύου. «Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις μας ωθούν επίσης να επαναπροσδιορίσουμε τι επιδιώκουμε από την τεχνολογία. Υπάρχει ένας ευρύς διάλογος για την έννοια της ψυχικής ευεξίας (well-being) και τη μέτρησή της, σε μια εποχή όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται ολοένα και περισσότερο βάσει δεδομένων» λέει και καταλήγει σε ένα κρίσιμο ερώτημα: Με ποια κίνητρα θα μπορούσαν τα συστήματα ΤΝ αντί να εστιάζουν στο να μεγιστοποιούν τον χρόνο παραμονής μας σε μια πλατφόρμα, να μεγιστοποιούν την ψυχική μας ευεξία;

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ